Ομιλία στη 5 Κυριακή μετά του Πάσχα
Είτε μιλάμε για τη χώρα των Γαδαρηνών ή των Γερασηνών, για ένα ή δύο δαιμονισμένους, το κείμενο του σημερινού ευαγγελίου (που βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές διηγήσεις στους συνοπτικούς Ματθ. 8, 28-34, Μρ. 5, 1-19, Λου. 8, 26-39) μας λέγει, νομίζω, πέντε ουσιώδες ιδέες•
Η πρώτη• Η ψυχή ενός ανθρώπου αξίζει περισσότερα από ένα κοπάδι χοίρων, αν και αυτό ήταν από δυο χιλιάδες. Η σωτηρία ενός ανθρώπου είναι άρρητος αξιότερη από οποιαδήποτε υλική αξία, όσο αξιότερη θα ήταν αυτή.
Κάποιοι έχουν αναρωτηθεί άραγε γιατί ο Χριστός επέτρεψε στους δαίμονες να μπουν μέσα στα γουρούνια; Δεν ήξερε από πριν ότι τα ζώα θα ριχτούν στο νερό και θα πνίγουν; Δεν έχει αγνοήσει ο Κύριος αυτό το πράγμα και δεν έδειξε αδιαφορία προς τη ζημιά που έγινε για τους κατοίκους;
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλο παρά αυτή- Ο Κύριος ήξερε πολύ καλά τι θα γίνει. Αλλά επέτρεψε επίτηδες να καταστρέφουν τα γουρούνια, για να αποδείξει δυνατά την αξία μιας ανθρώπινης ψυχής, που είναι πάνω από πολλά ζώα, όσο πολλά θα ήταν αυτά.
Η δεύτερη• Ο φόβος συνιστά τη αιτία της καταδίωξης του Χριστού, «φόβω μεγάλω συνείχοντο» τους Γερασηνούς (Λκ 8, 37), τι κάνουν; Ζητούν στο Χριστό να φύγει απ’ αυτών ( άπελθείν απ’ αυτών). Επομένως, το πρώτο αποτέλεσμα του φόβου είναι η καταδίωξη του Χριστού, η άρνηση Του. Ο Κύριος όμως δίδαξε πάντα τους μαθητές και του οπαδούς Του να μην είναι φοβητσιάρες• Μην φοβάστε! Τους λέει• Μην είστε φοβητσιάρες! Γιατί είστε φοβητσιάρες; Θάρσει, κόρη! Θαρσείτε, θαρσείτε, εγώ νίκησα τον κόσμο!
Στο βιβλίο της Αποκάλυψης (21, 8) οι δειλοί είναι οι πρώτοι στη λίστα αυτών που θα πάνε στην κόλαση.
Ο φόβος είναι μεγάλη αμαρτία και το κουράγιο μια χριστιανική αρετή. Δεν ήταν δυνατόν να είναι αλλιώς σε μια θρησκεία που ο ιδρυτής της ανέβαινε με κουράγιο (γενναίως) πάνω στο σταυρό.
Η τρίτη• από τα ευαγγελικά κείμενα συνάγεται πως οι δαίμονες γνωρίζουν τον Χριστό, ξέρουν πολύ καθαρά ποιος είναι• Ο Υιός του Θεού του Υψίστου (Ματθ. 8, 29• Μρ 5, 7• Λκ 8, 28). Μπορούμε να συνάγουμε απ’ αυτό ότι και οι δαίμονες είναι χριστιανοί, αφού γνωρίζουν τον Χριστό και τον αναγνωρίζουν ως Υιός και Άγιος του Θεού; Βεβαίως όχι, αν και θα φαινόταν ότι η απάντηση είναι ναι.
Οι δαίμονες γνωρίζουν (δηλαδή πιστεύουν) και φοβούνται. Αλλά το να γνωρίσεις και να φοβάσαι δεν είναι αρκετά για να σου δίνουν την ιδιότητα Χριστιανού. Χρειάζεται ακόμα, και οπωσδήποτε, για να αξιωθεί κανείς απ’ αυτή την ονομασία, δύο ιδιότητες- η αγάπη και η υπακοή. Δηλαδή να αγαπάει τον Χριστό και να εκπληρώσει το θέλημα Του, να πληρώνει τις εντολές Αυτού, να προσπαθεί με όλες τις δυνάμεις του για να τα εκπληρώσει με ακρίβεια. Μόνο η γνώση, η αγάπη και η υπακοή είναι μαζί απόδειξη της χριστιανικότητας.
Η τέταρτη: ιδέα συνδέεται με την απάντηση που ο δαίμονας δίνει στο ερώτημα του Χριστού: Τί όνομα σοι; (Μρ 5, 9) και η απάντηση είναι «Λεγεών όνομα μοι, ότι πολλοί έσμεν» (το λεγεών, η ρωμαϊκή στρατιωτική ομάδα, περιείχε, όπως ξέρετε, περίπου 5-6000 ανθρώπους).
Συνάγεται από’ δω ότι αν επιτρέπουμε μιας μόνη αμαρτία να κατακυριεύει την ψυχή μας, με άλλα λόγια αν επιτρέπουμε ενός μόνου δαίμονα να εισέλθει μέσα στη δική μας ύπαρξη, είμαστε χαμένοι. Αυτός ο μοναδικός δαίμονας θα πολλαπλασιάσει, θα μετατραπεί σε πολλά δαιμόνια. Μεγάλο πλήθος δαιμόνια θα έρχονται πάνω μας, άφθονα, πλούσιως. Οι αμαρτίες και τα δαιμόνια πολλαπλασιάζουν με τον ίδιο τρόπο όπως τα μικρόβια, που μπαίνουν μέσα στο σώμα μας και πολλαπλασιάζουνε, αφού βρίσκουν καλές συνθήκες.
Ο πολλαπλασιασμός των δαιμόνιων και η αρχή της κατακυρίευσης αυτών μέσα μας μοιάζει ακόμα και με τη υποδούλωση ενός ναρκομανούς από το παραισθησιογόνο. Είτε το ναρκωτικό ονομάζεται χασίσι, μοφίνη, κοκαΐνη ή ηρωίνη, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: η εξάρτηση του ναρκομανή από αυτό το παραισθησιογόνο.
Οι γιατροί λέγουν εξάρτηση, αλλά αν μιλάμε στη κοινή γλώσσα το ουσιαστικό πρέπει να εξηγηθεί ως υποδούλωση. Υπάρχουν άνθρωποι που θα λεγόταν: μα αν δοκιμάσω, από περιέργεια, μόνο μια παστίλια, ή βάλω μόνο δέκα σταγόνες σ’ ένα ποτήρι νερό, ή κάνω ένεση μόνο μια φορά με τέτοιο πράγμα, μόνο μια δόση ή στη μύτη λίγο παραισθησιόγονη σκόνη, τί θα είναι;
Τίποτα! θα είναι. Διότι αμέσως που δημιουργείται η συνήθεια, τα κύτταρα του σώματος βρέχονται με αυτό το παραισθησιογόνο και, ακόμη και πιο συχνότερα και πιο κυριαρχικά, θα ζητήσουν ποσότητες ακόμη και πιο μεγάλες από αυτό το παραισθησιογόνο. Σ’ αυτή την κατάσταση ο ναρκομανής θα χρησιμοποιεί οποιοδήποτε μέσο, για να αποκτήσει τον κυρίαρχο παραισθησιογόνο: κλέβει, σκοτώνει, και πράττει οποιαδήποτε ανομία. Και η ιατρική θεραπεία είναι άκρως δύσκολη, με πολύ άλγος, δαπανηρή και δεν είναι σίγουρο αν θα πετύχει ή όχι. Η θεραπεία έχει μόνο μερικά αποτελέσματα και για λίγο χρόνο.
Σύντομα, ο ναρκομανής θα υποπέσει στη δυναστεία του παραισθησιογόνου και θα περνά τις άλλες μέρες της ζωής του ανάμεσα στα νοσοκομεία αποτοξίνωσης (περισσότερο άσχημα και πένθιμα από κάθε φυλακή) και σύντομες περιόδους με βασανιστικές πορείες μέσα στο κόσμο των υγιών και αδέσμευτων από τον διάβολο ανθρώπων.
Η πέμπτη: ο κίνδυνος του δαιμονισμού. Ο Ντοστογιέφσκι στο Οι Δαιμονισμένοι, ο Θωμάς Μανν στο DOKTOR FAUST και ΗELMITO VONDODEROR σε ένα βιβλίο με τον ίδιο τίτλο αυτού του Ντοστογιέφσκι αποδεικνύουν σαφή η ύπαρξη του δαίμονος, στον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι του αιώνος μας δεν θέλουν να πιστεύουν και σηκώνουν τους ώμους τους στον Θεό, ναι, πιστεύω, αλλά να πιστεύω στους δαίμονες, στον Εξαποδό και γελάνε κρυφά.
Απογοητεύονται και δελεάζονται! Ο δαιμονισμός, βαβαί, είναι μια πραγματικότητα. Στην κοινωνική ζωή εκδηλώνεται με δυο ακρότητες: ή η τυραννίδα του Κράτους, ο καταναγκασμός, η τυραννία, η δικτατορία, ή αντίθετα, στον αντίποδα, η μεταβολή της ελευθερίας σε τρέλα, σε πορνεία, σε αισχρότητα και αναρχία. Και οι δύο άκρες είναι εκτός φύσης, επικίνδυνες και δαιμονιώδεις. Ορθή και σωτηριώδης είναι μόνο η βασιλική οδός, η οδός της σωφροσύνης και της ισορροπίας. Αν η ελευθερία μεταβάλλεται σε αναρχία, θα χρειαστεί το Κράτος να επέμβει για να αποκαταστήσει την τάξη, και τα κάνει αυτό διαμέσου των εξαναγκαστικών μέσων τα οποία έχει στο χέρι του, πράγμα που για τα άτομα θα σημαίνει να καθοδηγούνται με το ζόρι, σαν τα ζώα, σαν τα γουρούνια που έγιναν από την ελεύθερη θέληση τους και τα γουρούνια δεν γνωρίζουν την ελευθερία και δεν την χρειάζονται.
Και στη διάρκεια της ιστορίας αποδεικνύονται αληθή τα λόγια του μεγάλου Γάλλου νομικού ΜAURICE JAURIOZ ο οποίος έγραψε: αν διώκεται η ηθική, θα διωχτεί και η ελευθέρια. Τα λόγια αυτά θα έπρεπε να γίνουν διδασκαλία για τους νέους, οι οποίοι μήπως δεν καταλαβαίνουν γιατί η πορνεία και η αταξία υπάρχουν αντίπαλοι της ελευθερίας και γιατί η ηθική είναι ουσιώδης προϋπόθεση της ύπαρξης της.
Τα γουρούνια! Ολόκληρο το κείμενο του σημερινού ευαγγελίου φαίνεται να αναφερθεί σ’ αυτά, να τους έχει στο κέντρο!
Και όντως υπάρχει ακόμη ένα ευαγγελικό κείμενο μέσα στο οποίο κάνει λόγο για τα γουρούνια και το οποίο παρουσιάζει για μας εξαιρετική πρακτική αξία. Στη διήγηση του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστή Ματθαίου, στο 7″ κεφάλαιο, στο 6″ στίχο, βρίσκεται μια φράση που όλοι οι άνθρωποι την γνωρίζουν πολύ καλά: Μη δώτε το άγιον τοις κυσίν μηδέ βαλητε τους μαργαρίτας υμών έμπροσθεν των χοίρων, μήποτε καταπατήσουσιν αυτούς εν τοις ποσιν αυτών και στραφέντες ρηξωσιν υμάς. Μόνο που όλοι οι άνθρωποι την αναφέρουν αποσπασματικά μη βαλητε τους μαργαρίτας υμών έμπροσθεν των χοίρων. Αλλ’ ο Χριστός δεν έλεγε μόνο αυτά, αλλά συμπλήρωσε: μηποτε καταπατησουσιν αυτούς εν τοις ποσιν αυτών και στραφέντες ρηξωσιν υμάς.
Έτσι, τα ίδια κάνουν και οι άνθρωποι. Διότι ο κόσμος χωρίζεται σε ανθρώπους και σε απάνθρωπους. Οι τελευταίοι πληρώνουν το καλό που τους έκανε κάποιος κάποτε προσβάλλοντας τους ευεργέτες τους. Γι’ αυτό απαιτείται μεγάλη προσοχή. Καλές και ωραίες είναι η καλοσύνη και η μεγαλοψυχία (μεγαλοδωρία), αλλά όχι προς οποιονδήποτε. Δεν είναι δίκαιο και σώφρον να αφήσουμε τον εαυτό μας απογοητευμένοι, διαψευσμένοι και σκλαβωμένοι από τους απάνθρωπους. Η καλοσύνη και η μεγαλοδωρία δεν συγχέονται με την τύφλωση, με ηλιθιότητα και αφέλεια.
Η αφέλεια, λέει ο LEON DAUDET καλή και ωραία μόνο στα βρέφη, στα παιδιά, στη νεολαία. Στους ανθρώπους και στους πρεσβύτες (γέροντες) τους πάει να είναι έξυπνοι, σοφοί, φρόνιμοι, οδηγούμενοι από αυτό το πράγμα που τα παλαιά εκκλησιαστικά μας βιβλία ονομάζουν «νήψη».
Ποτέ η καλοσύνη και η μεγαλοδωρία δεν πρέπει να εκμεταλλευθούν σ’ αυτή τη αξιοθρήνητη και παράλογη ασθένεια (μαλακία), η οποία να επιτρέπει στους ανθρώπους να καταπατήσουν τα άγια και τα μαργαριτάρια.
Τα συμπεράσματα που προέρχονται από το σημερινό ευαγγελικό κείμενο είναι, πιστεύω, τέσσερα. Βλέπουμε πως ο Κύριος ζητά από μας:
Να βάλουμε τα ψυχικά (τα πνευματικά) πάνω από τα κοσμικά (υλικά), από τα σωματικά. Ο Χριστός δεν κατακρίνει τα κοσμικά, ο χριστιανισμός δεν είναι μανιχεαϊσμός, δεν νομίζει ότι η ύλη είναι καταραμένη. Αλλά επιβάλλεται αναμφίβολα μια ιεράρχηση: πρώτα τα πνευματικά, ύστερα τα κοσμικά (υλικά). Πρώτα η σωτηρία του δαιμονισμένου και ύστερα η μέριμνα για τα γουρούνια.
Να Τον αγαπάμε και να τον ομολογήσουμε με δυνατή και υψηλή φωνή, να μην Τον αρνούμαστε και να ντρεπόμαστε για Αυτόν, ίνα μήποτε και Αυτός να αναγκαστεί να μας αρνηθεί και να αισχυνθεί για μας στη μέρα της Κρίσεως. Η εντός μας πίστη, όσο ειλικρινής καν είναι, δεν είναι αρκετή- πρέπει οπωσδήποτε, για να σωθούμε, να ομολογήσουμε τον Κύριο με το στόμα μας («στόματι») (Ρωμ. 10, 10).
Να είμαστε και έξυπνοι (και όχι βλάκες, όχι τυφλοί, όχι αφελείς) και γενναίοι (ο φόβος δεν είναι μόνο ντροπαλός, αλλά και αμαρτωλός).
Να έχουμε τη συνείδηση ότι κάθε στιγμή μπορεί να δαιμονιστεί η ψυχή μας.
Ο Ντοστογιέφσκι στα βιβλία Οι Δαιμονισμένοι και Τα αδέλφια Καραμαζώφ -όχι μόνο πανέμορφα μυθιστορήματα, αλλά και όντως βιβλία χριστιανικής διδασκαλίας (τα οποία εγώ δεν ντρέπομαι να τους καταθέσω αμέσως μετά τα Ιερά Ευαγγέλια και τα συγγράμματα των Πατέρων) – περίγραψε δυνατά και πολύ πιεστικά (ακόμη και προφητικά) τρία είδη δαιμονισμένωνNIKOLAI VSEVOLODOVICISTRAVROGHIN, PIOTR STEPANOVICI, IVANFEODOROVICIKARMAZOF. Προφητικές όντως επιφαίνονται αυτές τις προσωπογραφίες, οι οποίες δημιουργήθηκαν εδώ και πάνω από εκατό χρόνια, μέσα σε ένα κόσμο όπως αυτό το δικό μας, στο οποίο η τρομοκρατία, τα στρατόπεδα και ο βασανισμός φαίνονται να πολλαπλασιάζουν, όχι λιγότερα από τα δαιμόνια και τα μικρόβια που αναφέρθηκαν πριν.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του δαιμονισμού; Δύο ιδιαίτερα: ο ακίνητος σαδισμός και η δωρεάν κακία. Ο σαδιστής δεν χρειάζεται ούτε νόστιμα φαγητά, ούτε ποτό, ούτε χρήματα, ούτε σωματικές ικανοποιήσεις. Ένα μόνο πράγμα μπορεί να τον ικανοποιήσει και να του φέρει χαρά: ο βασανισμός του πλησίον του, να τον βλέπει στα βάσανα, στην κόλαση, να κοιτάζει πολλή ώρα το σπαρτάρισμά του σε μεγάλη αγωνία.
Ο κοινός αμαρτωλός κλέβει, παραδίδει, σκοτώνει, απαιτεί με ορισμένο (άχρηστο) λόγο: να νιώθει αυτός πιο καλά, να φάει, πίνει, μαζεύει περισσότερα πράγματα, κλπ. Ο σαδιστής όμως ενεργεί ανιδιοτελώς, δεν ψάχνει κανένα υλικό κέρδος, η μόνη ηδονή την οποία δύναται να επιθυμεί είναι το θέαμα (η παράσταση) τού πόνου του άλλου συνανθρώπου του, παράσταση που κοιτάζει στη παγωνιά, με τη καρδιά παγωμένη.
Στη παγωνιά και αδιάφορα! Ο Ντάντες στη Κόλαση, προϋποθέτει μέσα στην κόλαση, εκτός από τους δράκοντες, φλόγες, φωτιά, βραστό νερό και καυτή πίσσα, μια ψίχα η οποία είναι ένας συμπαγής όγκος. Εκεί, στο κέντρο της Αδη, κατοικούν εις πάντας τους αιώνας ο ΒRUTUS καιCASIUS , οι δολοφόνοι του Καίσαρος, όπως και ο Ιούδας. Η ψυχή του σαδιστή, του δαιμονισμένου, είναι ένας συμπαγής όγκος. Η κακία (πονηρία) του είναι δωρεάν (τσάμπα): δεν σκοπεύει σε καμία προσωπική ηδονή, αλλά μόνο στο να αποκτήσει την πιο ηδονική απ’ όλα παράσταση: τον πιο δυνατό πόνο του πλησίον.
Ο Χριστός μας λέγει στη Αποκάλυψη (3, 20): Ιδού έστηκα επί την θύραν και κρούω- εάν τις ακούση της φωνής μου και άνοιξη τήν θύραν, [και] εισελεύσομαι προς αυτόν και δειπνήσω μετ αυτού και αυτός μετ’ εμού. Σ’ αυτή την θύρα όμως δεν κάθεται μόνο ο Κύριος Χριστός κάθονται και οι διάβολοι, και κατασκοπεύουν, μήπως μπορούν να βρουν τον κατάλληλο καιρό να παρεισφρήσουν μέσα στη ψυχή μας, όταν η θύρα είναι μισάνοιχτη.
Αν συμβαίνει να μην φυλάξουμε την θύρα, να την αφήσουμε μισάνοιχτη, αυτοί στριμώχνονται και επιτίθενται προς τη ψυχή μας, και κατακυριευόμαστε από αυτούς.
Ας προσέξουμε: ας φυλάξουμε με νήψη και σύνεση την θύρα της ψυχής μας. Να μην το ανοίξουμε σε κανένα, εκτός από τον Κύριο για τα δαιμόνια ουδέποτε, ούτε μια φορά, ούτε λίγο (για μια παστίλια, σύριγγα ή για δέκα σταγόνες), γιατί και αυτό το λίγο θα τους επιτρέπει να υπεισέλθουν και να πολλαπλασιάσουν. Ας μας φυλάξει ο Θεός από ένα τέτοιο. Φοβερότερη καταστροφή δεν μπορεί να συμβεί!
ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ NIKOLAE STEINHARDT
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. Η ΟΜΙΛΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ.
ΚΑΤΑ ΤΟ Β ΜΕΣΩ ΤΟΥ 20 ΑΙΩΝΑ.
PREDA IONEL SABINΤ ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.
ΑΠΑΝΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
