«Ἡ ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας καί οἱ ὑπερασπιστές της»
Πορφυρίτης
Ἀπό γραπτό κήρυγμα τῆς Ἱ. Μ. Κερκύρας[1], πού κυκλοφορήθηκε καί παλαιότερα[2] πανελλαδικῶς, πληροφορούμαστε, ὅτι σέ θέματα Πίστεως, «δέν χωροῦν συμβιβασμοί, ἀλλά ὅποιος ἀκολουθεῖ πλανερές διδασκαλίες ἀποκόπτει τόν ἑαυτό του ἀπό τήν πίστη, καί τότε ἰσχύει γι’ αὐτόν ὁ λόγος τοῦ ἀποστόλου Παύλου: ‘‘ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καί ἁμαρτάνει ὤν αὐτοκατάκριτος’’[3], ‘‘αὐτός ἔχει πιά διαστραφεῖ καί ἁμαρτάνει, καταδικάζοντας ἔτσι ὁ ἴδιος τόν ἑαυτό του’’»[4]. Τό κήρυγμα συνεχίζεται, μέ τόν Ἀπόστολο Παῦλο νά «μᾶς ὑποδεικνύει κάποια κριτήρια. Ζητᾶ νά δίδονται στόν αἱρετικό ἄνθρωπο συμβουλές. Αὐτές ὅμως δέν εἶναι ὑπόθεση τοῦ καθενός, ἀλλά εὐθύνη τοῦ ἐπικεφαλῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας. Γι’ αὐτό καί ὁ Παῦλος ἀπευθύνεται στόν μαθητή του, τόν ἀπόστολο Τίτο, ὁ ὁποῖος ἦταν ἐπίσκοπος στήν Κρήτη. Δέν εἴμαστε ὅλοι τό ἴδιο στήν ἐκκλησιαστική ζωή. Ὁ κύριος ὑπεύθυνος εἶναι ὁ ἐπίσκοπος, ὁ διάδοχος τῶν ἀποστόλων, αὐτός πού ἔχει ἐκλεγεῖ ἀπό τήν Ἐκκλησία νά συνεχίσει καί τήν πίστη καί τό ἔργο τους. Ὅσοι βρισκόμαστε ὑπό τόν ἐπίσκοπο, ἱερεῖς, μοναχοί καί μοναχές, θεολόγοι, λαϊκοί ὀφείλουμε νά ἔχουμε ἐπίγνωση τῆς θέσης μας.»[5].
Ἐπειδή ὁμολογουμένως, βρισκόμαστε σέ δύστηνους καί πονηρούς καιρούς, τά ἐρωτήματα πού προκύπτουν εἶναι: α) Τί γίνεται ὅταν ὁ ἐπίσκοπος, ὁ ὑπεύθυνος γιά τήν ὑπεράσπιση τῆς Πίστεως, δέν ὀρθοδοξεῖ; Ὅταν ἡ διδασκαλία του εἶναι ἀλλότρια καί δέν ἔχει ἀκόμη κληθεῖ σέ ἀπολογία, ὥστε ἤ νά μετανοήσει ἤ νά καθαιρεθεῖ ὡς αἱρετικός; Εἶναι ἀδύνατον νά συμβεῖ; Ὄχι, συνέβη πολλάκις στό παρελθόν καί ἔχουμε καταδικασμένους ἐπισκόπους καί πατριάρχες ἀπό ὀρθόδοξες Συνόδους. β) Τί γίνεται ὅταν ἡ ἐνέργεια τοῦ ἐπισκόπου πού δέν ὀρθοδοξεῖ, ἐξαπλώνεται σάν ἐπιδημία καί σέ ἄλλους ἐπισκόπους; Καί γ) Τί γίνεται, ὅταν ἡ Ἱερά Σύνοδος, ὡς κυρίως ὑπεύθυνη ὑπερασπίσεως τῆς Πίστεως, ἀφήνει τήν ἐπιδημία ἑτεροδιδασκαλίας νά γίνει πνευματική πανδημία καί νά δηλητηριάζεται ὁ λαός;
Δέν βρίσκουμε τίς ἀπαντήσεις στό κήρυγμα. Μήπως οἱ ἐρωτήσεις εἶναι ἐξωπραγματικές; Ἄς τίς μεταφέρουμε στήν σύγχρονη πραγματικότητα, ἡ ὁποία εἶναι πλούσια σέ ἑτεροδιδασκαλίες ἐπισκόπων. Στή Μητρόπολη Περιστερίου, ὁ κύριος ὑπεύθυνος, «ὁ διάδοχος τῶν ἀποστόλων, αὐτός πού ἔχει ἐκλεγεῖ ἀπό τήν Ἐκκλησία νά συνεχίσει καί τήν πίστη καί τό ἔργο τους»[6] δίχασε τό ποίμνιο ἐξορίζοντας τόν Ἐσταυρωμένο Κύριο ἀπό τίς Ἁγίες Τράπεζες. «Τό ἄκρως θεολογικόν αὐτό θέμα τείνει νά καταντήσῃ θεολογούμενον, ἀφοῦ εἰς τρεῖς ἤδη Ἱεράς Μητροπόλεις ἀπεμακρύνθη ὁ Σταυρός τοῦ Κυρίου μας ἀπό τήν ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης θέσιν Του»[7], καταθέτει ἐμπόνως (καί ματαίως;) ὁ Κυθήρων Σεραφείμ στήν θεολογική του μελέτη. Ἔχουν δημοσιοποιηθεῖ καί ἄλλες ἐπιστημονικές, ἱστορικές καί θεολογικές μελέτες πού καταμαρτυροῦν τήν Πίστη καί Ἱερά Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας καί τοποθετοῦν τόν Ἐσταυρωμένο πίσω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα. Ἀπό τήν ἐποχή μάλιστα, τοῦ γίγαντα τῆς Πίστεως, Ἁγίου Ἰωάννη Χρυσοστόμου, σύμφωνα μέ τόν ὁποῖο ὁ Σταυρός εἶναι «περιπόθητο δῶρο», καί ὑπάρχει παντοῦ, καί «στήν Ἱερή Τράπεζα»[8]!!! Γιά τόν ἐπίσκοπο Περιστερίου (καί ἄλλους) ὅμως, φαίνεται ὅτι δέν εἶναι τόσο περιπόθητο δῶρο. Τό φαινόμενο τῆς «ἐξώσεως» τοῦ Ἐσταυρωμένου, «εὑρίσκεται σέ ἔξαρσιν, καί κατέστη ‘‘σημεῖον ἀντιλεγόμενον’’, μέ ἀπρόβλεπτες διαστάσεις»[9]. Ὅπως φαίνεται σέ, κατά καιρούς δημοσιευμένες φωτογραφίες, ὁ Ἐσταυρωμένος δέν ὑπάρχει στίς Ἁγίες Τράπεζες καί σέ κάποιους ναούς ἄλλων Μητροπόλεων τῆς Πατρίδας μας: Ἀθηνῶν[10] (τοὐλάχιστον ἀπό τό 2016· ὁ πρῶτος διδάξας;), Θεσσαλονίκης[11], Καλαμαριᾶς[12], Ἰωαννίνων[13], Ναυπάκτου[14], Δημητριάδος[15], Αἰτωλίας[16], Σύρου[17], Πατρῶν[18], Κιλκισίου[19], Διδυμοτείχου[20], Μαρωνείας[21], Σερρῶν[22] καί ἄλλων. Ἔχει «ἐξοριστεῖ», στήν καλύτερη περίπτωση, ψηλά στήν κόγχη, πίσω ἀπό τόν θρόνο τοῦ καταργημένου, ἀπό τήν Ἐκκλησία, συνθρόνου (πού περιέργως ἐπανέρχεται), τοῦ ἐπιγείου δεσπότη. Γιατί; Ἐμποδίζει ὁ Ἐσταυρωμένος τήν ναρκισσιστική προβολή τους; Μήπως, ἀπό τόν Τίμιο Σταυρό τοῦ Κυρίου, τοῦ νοητοῦ Ἡλίου τῆς Δικαιοσύνης, προτιμοῦν ἕνα ἄλλο «Ἁγιόξυλο», σάν χιλιοφωτογραφημένοι «ἀστέρες τοῦ Hollywood (=Ἁγιόξυλο)»; Μήπως θέλουν νά μοιάσουν μέ τούς παπικούς, γιά γρηγορότερη μείξη μαζί τους;
«Ἡ πιό εὔκολη κατηγορία πού μπορεῖ νά διατυπώσει κάποιος σέ περιπτώσεις ἐκκλησιαστικῶν διαφωνιῶν εἶναι ἡ αἵρεση. Γιά τήν ἐκκλησιαστική συνείδηση ὅμως μόνο ὁ ἐπίσκοπος ἀρχικά καί στή συνέχεια ἡ τοπική ἤ ἡ οἰκουμενική Ἐκκλησία εἶναι ἁρμόδιοι γιά τέτοιους χαρακτηρισμούς.»[23]. Μπορεῖ νά μᾶς προσδιορίσει ὁ κήρυκας τοῦ λόγου καί κατ’ ἐπέκταση ἡ Μητρόπολη Κερκύρας (καί ἡ Ἱερά Σύνοδος πού κυκλοφόρησε πανελλαδικῶς τό κήρυγμα), ἄν ἡ συγκεκριμένη ἐνέργεια τοῦ ἐπισκόπου Περιστερίου, θεωρεῖται ἁπλῶς μία «ἐκκλησιαστική διαφωνία»; Δύο χρόνια πέρασαν μέ πολλές δίκαιες καί εἰρηνικές ἀντιδράσεις ἀλλά ὁ ἐπιχώριος ἐπίσκοπος, ὁ ἀρμόδιος νά κρίνει ἀρχικά, σύμφωνα μέ τό κήρυγμα, τήν ἴδια τήν ἑτεροδιδασκαλία του, φαίνεται ἀκλόνητος καί ψυχρός σάν τοῖχος στίς παρακλήσεις τοῦ ποιμνίου του[24], τῶν συνεπισκόπων του[25], τῶν ἱερέων[26] καί τῶν Ἁγιορειτῶν Κελλιωτῶν Πατέρων[27]! Παρομοίως καί ἡ Ἱερά Σύνοδος, δέν συγκινεῖται!!! Σάν νά προχωροῦν, οἱ διοικοῦντες τήν Ἐκκλησία, σιωπηλά καί ἀδίστακτα, ὑλοποιώντας κάποιο μυστικό σχέδιο. Ἡ μόνη ἐνέργεια πού προτείνεται εἶναι ἡ προσευχή καί «βεβαίως, νά μήν ἀκολουθοῦμε ἀνθρώπους πού ὑποστηρίζουν πλανερές διδασκαλίες...»[28]. Πῶς ὅμως νά πάψει νά ἀκολουθεῖ ὁ πνευματικῶς ἀμόρφωτος καί πλήρως ἀκατήχητος λαός τούς ἀλλοτριοποιμένες; Πῶς μέ κηρύγματα πού δέν ὁμολογοῦν τήν πλήρη ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου καί τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως;
Ἀφοῦ δέν ὁμιλοῦν οἱ κυρίως ὑπεύθυνοι, θά ὁμιλεῖ ὁ προσευχόμενος λαός τοῦ Κυρίου, καί μάλιστα, ὅπως τονίστηκε, μέ ἀκράδαντα ἐπιχειρήματα. Ἀλλά θά ἰσχύσει καί αὐτό πού ὁ Ἴδιος εἶπε: «ἐὰν οὗτοι σιωπήσωσιν, οἱ λίθοι κεκράξονται»[29].Ἕνα τέτοιο λιθαράκι πού κραυγάζει ἀγωνιωδῶς, εἶναι καί ὁ πληκτρολογῶν τίς γραμμές αὐτές. Δυστυχῶς, ὁ ἐπίσκοπος συνεχίζει καί δέν «ἔχει ὦτα»[30]· τό ἴδιο καί ἡ Ἱερά Σύνοδος! Εἴμαστε σίγουροι ὅμως, ὅτι «ὁ φυτεύσας τὸ οὖς»[31], ὁ Θεός, ἀκούει τή δικαία φωνή τοῦ λαοῦ Του! Γιατί ἐκεῖνο πού δέν κατηχούμαστε ἀπό τό κήρυγμα, εἶναι ὅτι αὐτός ὁ πιστός λαός, τό «μικρὸν ποίμνιον»[32] «ἦταν πάντα τὸ καύχημα τῶν Ἐπισκόπων καὶ Πατριαρχῶν τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως καὶ τῶν ἀοιδίμων Πατριαρχῶν τῆς Ἀνατολῆς, οἱ ὁποῖοι στὴν ἱστορικὴ ἀπάντησή τους στὸν πάπα Πίο τὸν Θ΄ τὸ 1848 ὁμολόγησαν: ‘‘Παρ᾽ ἡμῖν οὔτε Πατριάρχαι οὔτε Σύνοδοι ἐδυνήθησάν ποτε εἰσαγαγεῖν νέα, διότι ὁ ὑπερασπιστὴς τῆς θρησκείας ἐστὶν αὐτὸ τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι αὐτὸς ὁ λαός, ὅστις ἐθέλει τὸ θρήσκευμα αὐτοῦ αἰωνίως ἀμετάβλητον καὶ ὁμοειδὲς τῷ τῶν Πατέρων αὐτοῦ’’. Αὐτὸς ὁ μαχόμενος λαὸς εἶναι καὶ σήμερα καὶ θὰ παραμείνει ὁ ὑπερασπιστὴς καὶ τὸ καύχημα τῆς Ὀρθοδοξίας.»[33].
Πορφυρίτης
[1] «Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ», https://imcorfu.gr/%ce%b7-%ce%b1%ce%bb%ce%b7%ce%b8%ce%b5%ce%b9%ce%b1-%ce%b2%cf%81%ce%b9%cf%83%ce%ba%ce%b5%cf%84%ce%b1%ce%b9-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%ce%ba%ce%ba%ce%bb%ce%b7%cf%83%ce%b9%ce%b1/
[2] Τό ἴδιο κήρυγμα ἔχει κυκλοφορηθεῖ στούς ναούς τῆς πατρίδας μας, μέ τό φυλλάδιο «Φωνή Κυρίου», στίς 17 Ὀκτ. 2021, μέ τόν ἴδιο τίτλο: «Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ», https://apostoliki-diakonia.gr/gr_main/fk/2021/42_2021(3568).pdf
[3] Τίτ. 3, 11
[4] «Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»
[5] Ὅ. π.
[6] Ὅ. π.
[7] «Σεβ. Μητρ. Κυθήρων Σεραφείμ: Θεολογική ἐπιστήριξις τῆς ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης τοποθετήσεως τοῦ Ἐσταυρωμένου Χριστοῦ», https://orthodoxostypos.gr/%cf%83%ce%b5%ce%b2-%ce%bc%ce%b7%cf%84%cf%81-%ce%ba%cf%85%ce%b8%ce%ae%cf%81%cf%89%ce%bd-%cf%83%ce%b5%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b5%ce%af%ce%bc-%ce%b8%ce%b5%ce%bf%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%b9%ce%ba%ce%ae/
[8] «Ὁ σταυρός ὑπάρχει στήν ἱερή Τράπεζα, αὐτός στίς χειροτονίες τῶν ἱερέων, αὐτός... Τόσο περιπόθητο σ’ ὅλους ἔγινε τό θαυμαστό αὐτό δῶρο, ἡ ἀνέκφραστη αὐτή χάρη», ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, «ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΡΓΑ, ΛΟΓΟΙ ΔΟΓΜΑΤΙΚΟΙ - ΠΟΛΕΜΙΚΟΙ»: «ΠΡΟΣ ΙΟΥΔΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΑΣ», ΕΠΕ. ΠΑΤΕΡΙΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ», ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1988.
[9] Ὅ. π.
[10] «Θεία Λειτουργία στή Μητρόπολη Ἀθηνῶν γιά πρώτη φορά μετά ἀπό 7 χρόνια», https://www.news.gr/ellada/koinonia/article/271422/theia-leitoyrgia-sth-mhtropolh-athhnon-gia-proth-for.html
[11] «ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ & ΧΕΙΡΟΘΕΣΙΑ ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΥ ΣΤΗΝ Ι.Μ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ», https://poimin.gr/cheirotonia-presvyterou-cheirothesia-archidiakonou-stin-i-m-thessalonikis/, «Χειροτονία Πρεσβυτέρου στήν Ἱερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης», https://www.orthodoxianewsagency.gr/mitropolitiko_ergo/%CE%B9-%CE%BC-%CE%B8%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%B7%CF%82/xeirotonia-presvyterou-stin-iera-mitropoli-thessalonikis/ «Ἡ Ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος στήν Θεσσαλονίκη (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/64661-i-eorti-tis-metamorfoseos-tou-sotiros-stin-thessaloniki-foto, «Τρισαρχιερατικό Συλλείτουργο στό Πανόραμα Θεσσαλονίκης (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/64517-trisarxieratiko-sylleitourgo-sto-panorama-thessalonikis-foto
[12] «Σύναξη Παναγίας Ἐλαιοβρυτίσσης καί χειροτονία Διακόνου στήν Ι.Μ. Καλαμαριᾶς», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/65457-synaksi-panagias-elaiovrytissis-kai-xeirotonia-diakonou-stin-i-m-kalamarias
[13] «Πανηγυρικός Ἐσπερινός τῆς Ἁγίας Μαρίνας στά Ἰωάννινα (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/64333-esperinos-agias-marinas-ioannina
[14] «Ἑορτή τοῦ Προφήτη Ἠλία στήν Ναύπακτο (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/64397-eort-tou-prof-ti-il-a-stin-na-pakto-foto, «Στόν Καθεδρικό Ἱερό Ναό Ἁγίου Δημητρίου Ναυπάκτου δέν ὑπάρχει ὁ Ἐσταυρωμένος πίσω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα», https://tasthyras.wordpress.com/2024/10/09/%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bd-%ce%ba%ce%b1%ce%b8%ce%b5%ce%b4%cf%81%ce%b9%ce%ba%cf%8c-%ce%b9%ce%b5%cf%81%cf%8c-%ce%bd%ce%b1%cf%8c-%ce%b1%ce%b3%ce%af%ce%bf%cf%85-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%b7%cf%84%cf%81%ce%af/
[15] «Λαμπρή ἡ πανήγυρις τῆς Μεταμορφώσεως στόν Βόλο (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/64640-lampri-i-panigyris-tis-metamorfoseos-ston-volo-foto, «Μνημόσυνο π. Πειραιῶς Καλλινίκου στόν Βόλο», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/64557-mnimosyno-p-peiraios-kallinikou-ston-volo
[16] «Κραυγή ἱερῆς ἀγωνίας ἀπό ἄνθρωπο μέ εἰδικές ἀνάγκες γιά τόν ἐσταυρωμένο στήν Ἁγία Βαρβάρα Ἀγρινίου», https://aktines.blogspot.com/2024/10/blog-post_39.html
[17] «Ἡ Μύκονος τίμησε τήν Παναγία τήν Γοργοεπήκοο (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/65502-i-mykonos-timise-tin-panagia-tin-gorgoepikoo-foto, «Οἱ Μυκόνιοι τίμησαν τήν μνήμη τοῦ Ἁγίου Νεομάρτυρος Μανουήλ», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/65344-oi-mykonioi-timisan-tin-mnimi-tou-agiou-neomartyros-manouil
[18] «Στήν Ἁγία Μαρίνα Πατρῶν ἀφαίρεσαν τόν Ἐσταυρωμένο πού βρισκόταν πίσω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα», https://tasthyras.wordpress.com/2024/09/05/%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b1%ce%b3%ce%af%ce%b1-%ce%bc%ce%b1%cf%81%ce%af%ce%bd%ce%b1-%cf%80%ce%b1%cf%84%cf%81%cf%8e%ce%bd-%ce%b1%cf%86%ce%b1%ce%af%cf%81%ce%b5%cf%83%ce%b1%ce%bd-%cf%84%ce%bf%ce%bd/#more-99238
[19] «Ἡ Ἱ.Μ. Κιλκισίου θυμᾶται τόν μακαριστό Μητροπολίτη Ἀπόστολο», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/65454-i-i-m-kilkisiou-thymatai-ton-makaristo-mitropoliti-apostolo, «Μεθέορτη Ἀγρυπνία γιά τόν Τίμιο Σταυρό στήν Ἱ.Μ. Κιλκισίου», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/65302-metheorti-agrypnia-gia-ton-timio-stavro-stin-i-m-kilkisiou, «Ἡ Ἑορτή τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου στό Σταυροχώρι Κιλκίς (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/65104-i-eorti-tou-genesiou-tis-theotokou-sto-stavroxori-kilkis-foto
[20] «Ἑορτασμός τῆς Παναγίας τῆς Παλιουριώτισσας στήν Ἱ.Μ. Διδυμοτείχου», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/65380-eortasmos-tis-panagias-tis-paliouriotissas-stin-i-m-didymoteixou
[21] «Εορτή του Αγίου Παϊσίου στην Ι.Μ. Μαρωνείας (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/64280-eorti-tou-agiou-paisiou-stin-i-m-maroneias-foto
[22] «Πολυαρχιερατικό Συλλείτουργο Ὑψώσεως Τιμίου Σταυροῦ στίς Σέρρες (ΦΩΤΟ)», https://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/65233-polyarxieratiko-sylleitourgo-ypsoseos-timiou-stavroy-stis-serres-foto
[23] «Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»
[24] «Ψήφισμα τῶν πιστῶν τῆς Ἱ. Μητρ. Περιστερίου σχετικά μέ τήν ἀπομάκρυνση τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀπό τήν Ἁγ. Τράπεζα.», https://orthodoxostypos.gr/%cf%88%ce%ae%cf%86%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%b1-%cf%84%e1%bf%b6%ce%bd-%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%e1%bf%b6%ce%bd-%cf%84%e1%bf%86%cf%82-%e1%bc%b1-%ce%bc%ce%b7%cf%84%cf%81-%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%b9%cf%83%cf%84/
[25] Τοῦ Κυθήρων, ὅ. π. στήν παραπομπή 3 καί τοῦ πρώην Καλαβρύτων: «Ἀνοικτή ἐπιστολή τοῦ πρ. Καλαβρύτων πρός τόν Μητρ. Περιστερίου», https://orthodoxostypos.gr/%ce%b1%ce%bd%ce%bf%ce%b9%ce%ba%cf%84%ce%ae-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bb%ce%ae-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%80%cf%81-%ce%ba%ce%b1%ce%bb%ce%b1%ce%b2%cf%81%cf%8d%cf%84%cf%89%ce%bd-%cf%80%cf%81/,
[26] «π. Παῦλος Καλλίκας: Σημεῖο τῶν καιρῶν ὁ Δεσπότης νά ξηλώνει», https://ethnegersis.blogspot.com/2024/09/blog-post_94.html#more
[27] «Πολεμᾶς τὸν Τίμιο Σταυρὸ, τοῦ Χριστοῦ Σημαία καὶ Τρόπαιο;», https://aktines.blogspot.com/2024/10/blog-post_38.html
[28] «Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»
[29] Λουκ. 19, 40
[30] «εἴ τις ἔχει ὦτα ἀκούειν, ἀκουέτω.» (Μάρκ. 4, 23)
[31] Ψαλμ. 93, 9
[32] Λουκ. 12, 32
[33] «Ὑπερασπιστὴς καὶ καύχημα τῆς Ὀρθοδοξίας», https://www.osotir.org/2016/09/28/peraspist-s-ka-kayxima-t-s-rthodoksias/?srsltid=AfmBOopdejOTsHX2EPyZFfhprhQZXO6vl5GDGKO5JIhrgYG3QZaRtbDX