ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤ. ΠΟΝΗΡΟΣ Δρ Θ., Μ.Φ.
Ἡ Ἁγία Γραφή καί οἱ Ἱεροί Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τοῦ τολμήματος
τῆς ἀπαγορεύσεως τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀπό τό Ἱερόν Βῆμα τῶν Ἐκκλησιῶν
Ἔλεγε δέ καί πρός τούς μαθητάς αὐτοῦ·
ἀνενδεκτόν ἐστίν μή ἐλθεῖν τά σκάνδαλα·
οὐαί δέ δι΄οὗ ἔρχεται.
Λκ 17,1
Α΄. Πρόλογος
Τό τόλμημα τῆς ἀφαιρέσεως τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀπό τόν χῶρο ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης τοῦ Ἱεροῦ Βήματος ὁρισμένων ἱερῶν ναῶν τῆς Ἑκκλησίας τῆς Ἑλλάδος προξένησε τόν ἀποτροπιασμό, τή θλίψη, τήν ἀπογοήτευση καί τήν ὀργή τῶν ἱερέων ὅσο καί τῶν πιστῶν. Διότι δέν εἶναι λίγο πράγμα, νά βλέπεις νά ἀπαγορεύεται ἡ εἰκών τοῦ θείου πάθους καί νά ἀντικαθίσταται ... ἀπό ἕνα κάθισμα! Οἱ δικαιολογίες γιά τήν πράξη αὐτή ἀδυνατοῦν νά πείσουν τούς πιστούς. Τό γιατί θά ἐξετάσουμε ὡς ἀκολούθως.
Β
΄. Ὁ Σταυρός τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ὁ ἅγιος ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν Παῦλος
Ἐάν κάποιοι νομίζουν, ὅτι τό νά καθίσταται διαρκῶς ἐμφανής ὁ Ἐσταυρωμένος ὑποβιβάζει στή συνείδηση τῶν πιστῶν τήν ἁγία Του Ἀνάσταση, ἄς μελετήσουν τόν ἅγιο Ἀπόστολο τῶν ἐθνῶν Παῦλο καί θά διαπιστώσουν ὅτι στήν πίστη τοῦ Ἀποστόλου, ὅπως αὐτή ἀποτυπώνεται στίς ἐπιστολές του, ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ οὐδόλως διαχωρίζεται ἀπό τήν Ἀνάστασή Του, διότι ἄνευ τοῦ θείου πάθους δέν ὑφίσταται ἡ Ἀνάσταση. Ἡ ὁμολογία ἅμα καί διδασκαλία τοῦ Ἀποστόλου, ἀποτυπωμένη σέ τέσσαρες, κυρίως, ἐπιστολές του ἔχει τά ἑξῆς χαρακτηριστικά:
Θά δοῦμε ἀκολούθως ὅτι ἀναφερόμενος ὁ ἀπόστολος Παῦλος στόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ δέν ἐννοεῖ μόνον τό θεῖον πάθος, ἀλλά σύνολο τό μυστήριο τῆς ἐν Χριστῷ θείας οἰκονομίας, συμπεριλαμβανομένης καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, θεωρεῖ δέ κορύφωσή του τήν σταύρωση, ἀφοῦ δίχως αὐτήν δέν θά ἦταν δυνατή ἡ Ἀνάσταση.
Ἤδη στήν πρός Γαλάτας ἐπιστολή του γίνεται ἀντιληπτή ἡ περί Σταυροῦ θεολογία του:
"Ἑγώ γάρ διά νόμου νόμῳ ἀπέθανον, ἵνα Θεῷ ζήσω
. Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός· ὅ δέ νῦν ζῶ ἐν σαρκί, ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καί παραδόντος ἑαυτόν ὑπέρ ἐμοῦ. Οὐκ ἀθετῶ τήν χάριν τοῦ Θεοῦ· εἰ γάρ διά νόμου δικαιοσύνη, ἄρα Χριστός δωρεάν ἀπέθανεν.[1]"
Ἀναφέρει ἐδῶ ὁ Ἀπόστολος μόνον τόν Σταυρό καί τόν θάνατο τοῦ Κυρίου, ὅμως στόν λόγο του ἐνυπάρχει καί ἐννοεῖται καί ἡ Ἀνάσταση, καί ἄν δέν τήν ἐννοήσουμε στρεβλώνουμε ἀνεπανόρθωτα τήν θεολογία του. Διότι ἡ παράδοση ἑαυτοῦ, ἡ σταύρωση καί ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου ἀπομένουν δίχως τήν Ἀνάσταση ἄνευ σκοποῦ καί ἐν γένει ἄνευ δικαιώσεως. Ἄρα, ἡ ἀναφορά στή Σταύρωση ἀναφέρεται καί παραπέμπει αὐτομάτως καί στήν Ἀνάσταση.
Ἕως καί τήν κατακλείδα της διέπει τήν ἐπιστολή τό αὐτό ἀποστολικό πνεῦμα:
"ὅσοι θέλουσιν εὐπροσωπῆσαι ἐν σαρκί, οὗτοι ἀναγκάζουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι, μόνον ἵνα μή τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ διώκωνται. οὐδέ γάρ οἱ περιτεμνόμενοι αὐτοί νόμον φυλάσσουσιν· ἀλλά θέλουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι, ἵνα ἐν τῇ ὑμετέρα σαρκί καυχήσωνται. ἐμοί δέ μή γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μή ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι΄ οὗ ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται κἀγώ τῷ κόσμῳ. ἐν γάρ Χριστῷ Ἰησοῦ οὔτε περιτομή τι ἰσχύει οὔτε ἀκροβυστία, ἀλλά καινή κτίσις. καί ὅσοι τῷ κανόνι τούτῳ στοιχήσουσιν, εἰρήνη ἐπ΄ αὐτούς καί ἔλεος, καί ἐπί τόν Ἰσραήλ τοῦ Θεοῦ.[2]"
Καί πάλι δέν ἀναφέρεται τίποτε ἄλλο ἐκτός τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος ὁδηγεῖ στήν καινή κτίση. Καί πάλι καταλήγουμε στό αὐτό συμπέρασμα, ἐάν δέν θέλουμε νά στρεβλώσουμε τήν παύλειο περί σταυρικοῦ πάθους καί ἀναστάσεως διδασκαλία: ὅτι ἐδῶ, διά τῆς ἀναφορᾶς εἰς τόν Σταυρόν, ἐννοεῖται συμπεριληπτικῶς καί κατά συνέπειαν καί ἡ Ἀνάσταση, ἄλλως ἀπομένει ἡ σταυρική θυσία ἄνευ ἐκπληρώσεως καί ἡ καινή κτήση ἀδύνατη.
Καί προχωρώντας στήν Α΄ πρός Κορινθίους ἐπιστολή ὁμοίως παρατηροῦμε
, ὅτι διά τοῦ Σταυροῦ δηλώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος περιεκτικά ὅλο τό μυστήριο τῆς ἐν Χριστῷ θείας οἰκονομίας καί ἐν τέλει σωτηρίας:
"οὐ γάρ ἀπέστειλέ με Χριστός βαπτίζειν, ἀλλ΄ εὐαγγελίζεσθαι, οὐκ ἐν σοφίᾳ λόγου, ἵνα μή κενωθῇ ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ. Ὁ λόγος γάρ ὁ τοῦ σταυροῦ τοῖς μέν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί, τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστι. γέγραπται γάρ· ἀπολῶ τήν σοφίαν τῶν σοφῶν, καί τήν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω. ποῦ σοφός; ποῦ γραμματεύς; ποῦ συζητητής τοῦ αἰῶνος τούτου; οὐχί ἐμώρανεν ὁ Θεός τήν σοφίαν τοῦ κόσμου τούτου; ἐπειδή γάρ ἐν τῇ σοφίᾳ τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔγνω ὁ κόσμος διά τῆς σοφίας τόν Θεόν, εὐδόκησεν ὁ Θεός διά τῆς μωρίας τοῦ κηρύγματος σῶσαι τούς πιστεύοντας ἐπειδή καί Ἰουδαῖοι σημεῖον αἰτοῦσι καί Ἕλληνες σοφίαν ζητοῦσιν, ἡμεῖς δέ κηρύσσομεν Χριστόν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαῖοις μέν σκάνδαλον, Ἕλλησι δέ μωρίαν, αὐτοῖς δέ τοῖς κλητοῖς, Ἰουδαῖοις τε καί Ἕλλησι, Χριστόν Θεοῦ δύναμιν καί Θεοῦ σοφίαν·[3]"
Καί γεννᾶται ἐδῶ τό ἐρώτημα: Ὁ κατά ἀπόστολον διά τοῦ κηρύγματος, διά τῆς "μωρίας τοῦ κυρύγματος", εὐαγγελισμός, ὁ ὁποῖος διδάσκει στόν κόσμο τήν σοφία τοῦ Θεοῦ τόν ἐσταυρωμένο Χριστό, τί ἀκριβῶς περιλαμβάνει; Προφανῶς δέν περιλαμβάνει μόνον τό θεῖον πάθος, τή σταύρωση καί τόν σταυρικό θάνατο, ἀλλά καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἄλλως, ἐάν "ὁ λόγος τοῦ Σταυροῦ" δέν ἐδήλωνε ταυτοχρόνως καί τήν Ἀνάσταση, πῶς θά ἦταν δυνατόν νά εἶναι "τοῖς σωζομένοις δύναμις Θεοῦ", ἐφ΄ ὅσον δέν θά ἦταν τίποτε ἄλλο ἀπό μία κάποια ἀτελής καί ἀνεκπλήρωτη ἀπόπειρα;
Θά καταντοῦσε, ὅπως τονίζει ὁ ἴδιος διδάσκοντας σχετικά στό 15ο κεφάλαιο τῆς αὐτῆς ἐπιστολῆς
,"κενό" τό ἀποστολικό κήρυγμα:
"Εἰ δέ Χριστός κηρύσσεται ὅτι ἐκ νεκρῶν ἐγήγερται, πῶς λέγουσιν τινες ἐν ὑμῖν ὅτι ἀνάστασις νεκρῶν οὐκ ἔστιν; εἰ δέ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, κενόν ἄρα τό κήρυγμα ἡμῶν, κενή δέ καί ἡ πίστις ὑμῶν."[4]
Στή θεολογία τοῦ ἀποστόλου Παύλου Πάθος καί Ἀνάσταση δέν ἀναφέρονται κατά ἱστορική σειρά, ὅπως ἀκριβῶς συνέβησαν, ἀλλά ὅπως ἐξυπηρετεῖ τό κήρυγμά του. Στήν εὐχαριστία καί δέησή του πρός τόν Θεό ἀναφέρει, στό πρῶτο κεφάλαιο τῆς πρός Ἐφεσίους ἐπιστολῆς του, τήν Ἀνάσταση καί τήν δι΄ αὐτῆς ὑποταγή τοῦ παντός εἰς τόν Χριστό:
"Διά τοῦτο κἀγώ, ἀκούσας τήν καθ΄ ὑμᾶς πίστιν ἐν τῷ Κυρίῳ Ἰησοῦ καί τήν ἀγάπην τήν εἰς πάντας τούς ἁγίους, οὐ παύομαι εὐχαριστῶν ὑπέρ ὑμῶν μνείαν ὑμῶν ποιούμενος ἐπί τῶν προσευχῶν μου, ἵνα ὁ Θεός τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ πατήρ τῆς δόξης, δῴη ὑμῖν πνεῦμα σοφίας καί ἀποκαλύψεως ἐν ἐπιγνώσει αὐτοῦ, πεφωτισμένους τούς ὀφθαλμούς τῆς καρδίας ὑμῶν, εἰς τό εἰδέναι ὑμᾶς τίς ἐστιν ἡ ἐλπίς τῆς κλήσεως αὐτοῦ, καί τίς ὁ πλοῦτος τῆς δόξης τῆς κληρονομίας αὐτοῦ ἐν τοῖς ἁγίοις, καί τί τό ὑπερβάλλον μέγεθος τῆς δυνάμεως αὐτοῦ εἰς ἡμᾶς τούς πιστεύοντας κατά τήν ἐνέργειαν τοῦ κράτους τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ἥν ἐνήργησεν ἐν τῷ Χριστῷ ἐγείρας αὐτόν ἐκ νεκρῶν, καί ἐκάθισεν ἐν δεξιᾷ αὐτοῦ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας καί δυνάμεως καί κυριότητος καί παντός ὀνόματος ὀνομαζομένου οὐ μόνον ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλά καί ἐν τῷ μέλλοντι· καί πάντα ὑπέταξεν ὑπό τούς πόδας αὐτοῦ, καί αὐτόν ἔδωκε κεφαλήν ὑπέρ πάντα τῇ ἐκκλησίᾳ ἥτις ἐστί τό σῶμα αὐτοῦ, τό πλήρωμα τοῦ τά πάντα ἐν πᾶσι πληρουμένου.[5]"
Στό δέ ἑπόμενο, δεύτερο κεφάλαιο τῆς αὐτῆς ἐπιστολῆς, ἀφοῦ ἔχει ἤδη διδάξει ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι σῶμα Χριστοῦ, διδάσκει πῶς τό σῶμα αὐτό συμφιλιώνει, "ἀποκαταλλάσσει" Ἰουδαίους καί ἐθνικούς διά τοῦ Σταυροῦ:
"αὐτός γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τά ἀμφότερα ἕν καί τό μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, ἐν δόγμασι καταργήσας, ἵνα τούς δύο κτίσῃ ἐν ἑαυτῷ εἰς ἕνα καινόν ἄνθρωπον ποιῶν εἰρήνην, καί ἀποκαταλλάξῃ τούς ἀμφοτέρους ἐν ἑνί σώματι τῷ Θεῷ διά τοῦ σταυροῦ, ἀποκτείνας τήν ἔχθραν ἐν αὐτῷ· καί ἐλθών εὐηγγελίσατο εἰρήνην ὑμῖν τοῖς μακράν καί τοῖς ἐγγύς, ὅτι δι΄ αὐτοῦ ἔχομεν τήν προσαγωγήν οἱ ἀμφότεροι ἐν ἑνί Πνεύματι πρός τόν πατέρα.[6]"
Ὅπως εἴδαμε, ἔχει ἤδη ἀναφέρει τήν Ἀνάσταση, δίχως νά τηρεῖ χρονολογική σειρά. Στό δέ συγκεκριμένο σημεῖο τονίζει τό πάθος τοῦ Σταυροῦ, ἡ δέ Ἀνάσταση ἐμπεριέχεται ὡς ἀναγκαία συνέπεια, ὡς ἐκπλήρωση τοῦ Θείου Πάθους.
Καί προχωροῦμε στήν πρός Φιλιππησίους ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου. Στόν στίχο 3,10 ἀναφέρει ὁ Ἀπόστολος πρῶτα τή γνώση τοῦ Κυρίου καί τή δύναμη τῆς ἀναστάσεώς του, καί κατόπιν τήν "κοινωνία τῶν παθημάτων αὐτοῦ", τή μετοχή στό πάθος του καί τή συμμόρφωση τῷ θανάτῳ αὐτοῦ:
"ἀλλά μενοῦνγε καί ἡγοῦμαι πάντα ζημίαν εἶναι διά τό ὑπερέχον τῆς γνώσεως Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου μου, δι΄ ὅν τά πάντα ἐζημιώθην, καί ἡγοῦμαι σκύβαλα εἶναι ἵνα Χριστόν κερδήσω καί εὑρεθῶ ἐν αὐτῷ μή ἔχων ἐμήν δικαιοσύνην τήν ἐκ νόμου, ἀλλά τήν διά πίστεως Χριστοῦ, τήν ἐκ Θεοῦ δικαιοσύνην ἐπί τῇ πίστει, τοῦ γνῶναι αὐτόν καί τήν δύναμιν τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ καί τήν κοινωνίαν τῶν παθημάτων αὐτοῦ, συμμορφούμενος τῷ θανάτῳ αὐτοῦ, εἰ πως καταντήσω εἰς τήν ἐξανάστασιν τῶν νεκρῶν.[7]"
Ἄραγε, καί ἐδῶ ὅπως καί σέ προηγουμένη ἐπιστολή του, ἐννοεῖ ὁ Ἀπόστολος ὅτι τάχα προηγήθηκε χρονικῶς ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ; Προφανῶς ὄχι. Ἔχει ὅμως ὁ Ἀπόστολος τήν πεποίθηση, ὅτι δέν θά τήν γνωρίσει, οὔτε αὐτήν, οὔτε τήν Ἀνάσταση νεκρῶν, γιά τήν ὁποία μᾶς ὁμιλεῖ στόν ἀμέσως ἑπόμενο στίχο, ἐάν δέν γίνει κοινωνός τοῦ πάθους καί τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ - προφανῶς ὄχι ὁπωσδήποτε, οὔτε ἐκβιαστικῶς, οὔτε σωματικῶς, ἀλλά βιώνοντας τό μαρτύριο τῆς πίστεως.
Συνεπῶς, ἀφοῦ ὁ Ἀπόστολος μᾶς διδάσκει δίχως νά τηρεῖ πάντοτε τήν τυπική ἱστορική σειρά τῶν γεγονότων, δέν θά ἦταν ποτέ δυνατόν, καί μάλιστα δι΄ ἐγωιστικῆς ἐμμονῆς, νά ἐπιβάλει κανένας, ὁποιαδήποτε θέση καί ἄν αὐτός κατέχει ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, κατά τό δοκοῦν τυποποίηση ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, καί μάλιστα, ἐν τέλει, πρός σοβαρή ζημία τοῦ κηρυκτικοῦ διδακτικοῦ ἔργου της. Καί οὔτε θά ἦταν ποτέ δυνατόν νά ἐπικαλεσθεῖ ὁ ὁποιοσδήποτε τήν ὁποιαδήποτε, σύμφωνα μέ τήν προσωπική του φαντασία ἱστορική τάξη ἐντός τοῦ χώρου τοῦ χριστιανικοῦ ἱεροῦ ναοῦ, ὥστε νά ἀποβάλει τόν Ἐσταυρωμένο ἀπό τόν χῶρο ὅπου ἡ Ἱερά Παράδοση τόν ἔχει τοποθετήσει. Ἡ θέση αὐτή δέν ὀφείλεται σέ μιά κάποια ἱστορική ἤ δογματική σειρά, οὔτε τήν ἐπικαλεῖται, ἀλλά ὀφείλεται πρώτιστα σέ κηρυκτικούς διδακτικούς σκοπούς, τούς ὁποίους καί ὑπηρετεῖ.
Ὅπως εἴδαμε, ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο παραπέμπει καί στήν Ἀνάσταση, ἄλλως θά παρέμενε μία μάταιη θυσία ἄνευ νοήματος γιά τή σωτηρία τῆς ἀνθρωπότητας. Ἔτσι ἀκριβῶς συμβαίνει καί μέ τόν Ἐσταυρωμένο, ὁ ὁποῖος καλῶς τοποθετεῖται ἔτσι ὥστε διά τοῦ Ἱεροῦ Βήματος νά δεσπόζει σέ ὁλόκληρο τόν ὀρθόδοξο ἱερό ναό: δηλώνει καί διδάσκει ὅχι μόνον αὐτό καθ΄ αὐτό τό Θεῖον Πάθος, ἀλλά καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ δέ ἀφαίρεσή του, καταντᾶ γιά τόν λόγο αὐτό πράξη βλάσφημη καί ἱερόσυλη ὀφειλόμενη σέ σοβαρό σφάλμα, στό ὁποῖο ὅποιος ἐμμένει, παρ΄ ὅλες τίς ἐξηγήσεις τίς ὁποῖες ἔχει κατά καιρούς λάβει, θά χρωστᾶ τήν πράξη του αὐτή μόνον στήν ἔπαρση καί στή φιλαυτία του. Καί οὐσιαστικά πρόκειται γιά κακοδοξία, στήν ὁποία ὅποιος ἐμμείνει, μέλλει νά προξενήσει σοβαρή ἀναστάτωση στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας.
Γ
΄. Ὁ Σταυρός τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ὁ ἅγιος Βασίλειος Καισαρείας ὁ Μέγας
Τούς 91ο καί στόν 92ο κανόνες του ὁ ἅγιος πατήρ καί διδάσκαλος Βασίλειος Καισαρείας ὁ Μέγας ἀναγκάσθηκε νά συγγράψει, ἐπειδή ἀντιμετώπιζε συγκεκριμένο πρόβλημα ἀπό τούς αἱρετικούς πνευματομάχους. Ἀντιδροῦσαν στήν ἀπό μέρους του δοξολογία τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ τῇ χρήσει τοῦ "σύν" κατά τήν ἀναφορά στό Ἅγιον Πνεῦμα: "δόξα Πατρί καί Υἱῷ σύν Ἁγίῳ Πνεύματι".
Ὁρίζει, λοιπόν, ὁ μέγας τῆς οἰκουμένης φωστήρ:
"Tῶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ πεφυλαγμένων δογμάτων καί κηρυγμάτων, τά μέν ἐκ τῆς ἐγγράφου διδασκαλίας ἔχομεν, τά δέ ἐκ τῆς τῶν Ἀποστόλων παραδόσεως διαδοθέντα ἡμῖν ἐν Μυστηρίῳ παραδεξάμεθα, ἅπερ ἀμφότερα τήν αὐτήν ἰσχύν ἔχει πρός τήν εὐσέβειαν, καί τούτοις οὐδείς ἀντερεῖ, ὅστις γε, κᾄν κατά μικρόν γοῦν θεσμῶν ἐκκλησιαστικῶν πεπείραται. Εἰ γάρ ἐπιχειρήσαιμεν τά ἄγραφα τῶν ἐθῶν, ὡς μή μεγάλην ἔχοντα τήν δύναμιν παραιτεῖσθαι, λάθοιμεν ἄν εἰς αὐτά τά καίρια ζημιοῦντες τό Εὐαγγέλιον, μᾶλλον δέ εἰς ὄνομα ψιλόν περιϊστῶντες τό κήρυγμα."
Ἔχουμε, κατά ταῦτα, τά ἐκκλησιαστικά δόγματα καί κηρύγματα κατά δύο τρόπους παραλάβει καί συνάμα διδαχθεῖ:
α) Διά τῆς ἐγγράφου διδασκαλίας, τ.ἔ. τῆς ἐν τῇ Ἁγία Γραφῇ.
β) Διά τῆς παραδόσεως τῶν Ἀποστόλων, ἡ ὁποία διαδόθηκε σέ ἐμᾶς ἐν Μυστηρίῳ.
Ὅσα διά τῶν ὡς ἄνω δύο τρόπων ἔχουμε παραλάβει, τονίζει ὁ μέγας πατήρ καί διδάσκαλός, εἶναι ἰσότιμα καί ἰσόκυρα καί ἔχουν τήν αὐτή ἰσχύ πρός τήν εὐσέβεια. Τό ἀντίθετο δέν θά ἦταν δυνατόν νά ὑποστηρίξει τις, ἀκόμη καί ἄν ἔχει μικρή μόνον πείρα τῶν ἐκκλησιαστικῶν θεσμῶν. Κι ἄν θά ἐπιχειρούσαμε νά ἀπομακρυνθοῦμε ἀπό τά "ἄγραφα ἔθη", ὅσα δηλαδή δέν διδάσκονται ἀπ΄ εὐθείας ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, προφασιζόμενοι ὅτι αὐτά δέν ἔχουν τάχα ἀρκετή ἰσχύ, θά καταλήγαμε, δίχως κἄν νά τό καταλάβουμε, νά ζημιώσουμε τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ καί νά καταντήσουμε τό κήρυγμα, τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, "ὄνομα ψιλό", δηλαδή κενό περιεχομένου.
Καί ἐρωτοῦμε ὅποιον εἶχε τήν ἀτυχή ἔμπνευση νά ἀφαιρέσει τόν Ἐσταυρωμένο ἀπό τόν χῶρο ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης στό Ἱερόν Βῆμα: Ἡ πράξη αὐτή ζημιώνει ἤ ὄχι τό Εὐαγγέλιο τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ στά καίρια σημεῖα του, ἀφοῦ ἀφαιρεῖ τήν διαρκή ὑπόμνηση τοῦ Θείου Πάθους καί τῆς μετ΄ αὐτό Ἀναστάσεως καί δίνει τήν ἐντύπωση ὅτι ἡ εἰκών τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀφαιρέθηκε ὡς τι κακό καί ἐπιβλαβές; Διότι αὐτό ἀπομένει ὡς τελική καί μόνιμη ἐντύπωση, πώς ὅ,τι ἀπαγορεύεται εἶναι καί ἐπιβλαβές. Δέν θά ἦταν π.χ. δυνατόν νά ἐπιτραπεῖ ἐντός τῆς Ἐκκλησίας ὁτιδήποτε ἄσεμνο ἤ βλάσφημο, καί ὅμως αὐτή ἡ ἐμμονή ὅσων προέβησαν στό ἐν λόγῳ τόλμημα, σέ αὐτό τό συμπέρασμα ὁδηγεῖ.
Καί ἀναλύοντας ὁ ἅγιος μέγας Βασίλειος περαιτέρω περιπτώσεις ἀπό τήν ἱερά παράδοση, ἀναφέρει ὡς ἄγραφα ἔθη:
α) Τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, τό ὁποῖο σχηματίζουμε προσευχόμενοι ὅλοι οἱ πιστοί.
β) Ἡ πρός ἀνατολάς ἐνατένιση κατά τήν προσευχή.
γ) Οἱ εὐχές τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας.
δ) Ἡ εὐλογία τοῦ ὕδατος τοῦ Βαπτίσματος.
ε) Ἡ εὐλογία τοῦ ἐλαίου τῆς χρίσεως.
στ) Ἡ εὐλογία αὐτοῦ τοῦ ἰδίου τοῦ βαπτιζομένου.
ζ) Αὐτή ἡ ἰδία ἡ δι΄ ἐλαίου χρίση.
η) Ἡ τριπλή κατάδυση.
θ) Ἡ ἀπόταξη τοῦ σατανᾶ καί τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ.
ι) Τό ὅτι προσευχόμεθα ὀρθοί κατά τήν Κυριακή.
ια) Αὐτή ἡ ἰδία ἡ ὁμολογία πίστεως εἰς Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα - προφανῶς ὄχι ἡ ἀποκεκαλυμένη ἀλήθεια τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ.
Θά ἔπρεπε, λοιπόν, ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα τῆς Ἱερᾶς μας Παραδόσεως, νά μή εἶχαν εἰσαχθεῖ, ἤ καί ἄν εἶχαν εἰσαχθεῖ στή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας νά εἶχαν ἐξοβελισθεῖ, ἐπειδή δέν μαρτυροῦνται αὐτολεξεί στήν Ἁγία Γραφή ἤ ἐπειδή ὅταν πρωτουιοθετήθηκαν δέν ἦταν ἀρκετά ἀρχαῖα; Ἐάν πράτταμε σύμφωνα μέ αὐτή τή "λογική", ὅσα σήμερα θεωροῦνται "ἀρχαῖα" δέν θά προλάμβαναν νά καταστοῦν τέτοια, ἀφοῦ ὁτιδήποτε νέο, πλήν ὅμως μή ἀντιτιθέμενο στήν ἐν Χριστῷ Ἀποκάλυψη, θά ἐξεδιώκετο ὡς παράνομο. Τέτοιου εἴδους σκέψη καί πράξη θά κατέπνιγε ἀφ΄ ἑνός κάθε δημιουργική ἑρμηνευτική, διδακτική καί κηρυκτική ἀπόπειρα ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, καί ἀφ΄ ἑτέρου θά ὁδηγοῦσε μοιραῖα στόν προτεσταντισμό. Ὅμως ὁ μέγας τῆς οἰκουμένης φωστήρ Βασίλειος Καισαρείας τονίζει στόν ἐν λόγῳ κανόνα του, ὅτι τά χρησιμοποιοῦμε "ὡς μεγάλην ἔχοντα πρός τό Μυστήριον τήν ἰσχύν, ἐκ τῆς ἀγράφου διδασκαλίας παραλαβόντες".
Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος στόν αὐτό κανόνα: "Τά μέν δόγματα σιωπᾶται, τά δέ κηρύγματα δημοσιεύεται." Ἄς ἔχουν, λοιπόν, κατά τά ἀνωτέρω, ὑπ΄ ὄψη ὅσοι ἀποτόλμησαν τήν ἀφαίρεση τοῦ Ἐσταυρωμένου, ὅτι ἡ μόνιμη τοποθέτησή του ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης εἶναι ἕνα διαρκές κήρυγμα, μία διαρκής ὑπόμνηση τοῦ Θείου Πάθους, τό ὁποῖο ὁδηγεῖ στήν Ἀνάσταση καί στήν ἐν Χριστῷ σωτηρία.
Καί, ἀφοῦ ἔχει ἤδη ὁ ἅγιος μέγας Βασίλειος ἐξηγήσει γιατί ἡ Ἐκκλησία ἔχει υἱοθετήσει ὅλα τά ἀνωτέρω "ἄγραφα μυστήρια", καταλήγει:
"Εἶτα, τοσούτων ὄντων ἀγράφων καί τοσαύτην ἐχόντων ἰσχύν εἰς τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον, μίαν λέξιν ἡμῖν ἐκ Πατέρων εἰς ἡμᾶς ἐλθοῦσαν οὐ συγχωρήσουσιν; ἥν ἡμεῖς ἐκ τῆς ἀνεπιτηδεύτου συνηθείας ταῖς ἀδιαστρόφοις τῶν Ἐκκλησιῶν ἐναπομείνασαν εὕρομεν, οὐ μικρόν τόν λόγον ἔχουσαν, οὐδέ βραχείαν συντέλειαν εἰς τήν τοῦ Μυστηρίου δύναμιν εἰσφερομένην;"
Mία λέξη δέν συγχωροῦσαν οἱ πνευματομάχοι στόν μέγα Βασίλειο, τήν λέξη "σύν". Ὅμως ὁ ἅγιος, ἔχοντας ἀπαριθμήσει καί ἐξηγήσει ὁλόκληρη σειρά ἀγράφων ἐκκλησιαστικῶν ἐθῶν, τά ὁποῖα διαπιστώνει ὅτι ἔχουν μεγάλη ἰσχύ στό μυστήριο τῆς εὐσεβείας, ἐξηγεῖ ὅτι τή βρῆκε σέ ὅσες ἐκκλησίες δέν εἶχαν διαστραφεῖ, τ.ἔ. δέν εἶχαν στρεβλώσει τήν πίστη, καί ὁμοίως συντελεῖ σοβαρά στήν ἐνίσχυση τοῦ μυστηρίου τῆς πίστεως.
Ἐδῶ θά πρέπει νά προσέξουν ἰδιαίτερα ὅσοι ἀποτολμοῦν τήν ἀφαίρεση τοῦ Ἐσταυρωμένου: Συντελεῖ ἤ ὄχι ἡ μόνιμη τοποθέτησή του ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης στό κατά μέγα Βασίλειο "μυστήριο τῆς Εὐσεβείας", ἀφοῦ ἀποτελεῖ μία διαρκή διδασκαλία καί ὑπόμνηση τοῦ Θείου Πάθους καί τῆς μετ΄ αὐτό ἁγίας Ἀναστάσεως; Ἡ δέ ἀφαίρεσή του καί ἀντικατάστασή του ἀπό ἕνα κάθισμα, εἶναι ἤ ὄχι σέ θέση νά βλάψει τήν εὐσέβεια, τήν πίστη καί τή σωτηρία;
Kαί προσθέτει ὁ ἅγιος μέγας Βασίλειος στόν 92ο κανόνα του ὡς κατακλείδα στά ἀνωτέρω: "Ἀποστολικόν δέ οἶμαι καί τό ταῖς ἀγράφοις παραδόσεσι παραμένειν". Καί παραθέτει ὡς τεκμήριο τῆς διδασκαλίας του αὐτῆς τόν παύλειο στίχο "ἐπαινῶ δέ ὑμᾶς, ἀδελφοί, ὅτι πάντα μου μέμνησθε, καί καθώς παρέδωκα ἡμῖν τάς παραδόσεις κατέχετε.[8]" Καί τόν στίχο "κρατεῖτε τάς παραδόσεις, ἅς ἐδιδάχθητε[9], εἴτε διά λόγου, εἴτε δι΄ ἐπιστολῆς.[10]"
Πῶς, ὅμως, σχετίζονται τά ἀνωτέρω μέ τήν περίπτωση ἡ ὁποία ἐδῶ μᾶς ἀπασχολεῖ; Ὁπωσδήποτε συνδέονται ἄμεσα, διότι ἔχουμε καί στήν προκειμένη περίπτωση ἄγραφη παράδοση, τήν μόνιμη τοποθέτηση τοῦ Ἐσταυρωμένου ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης, ἡ ὁποία ὅμως ἄγραφη παράδοση μᾶς διδάσκει τήν ἁγιογραφική ἀλήθεια τοῦ θείου πάθους, τό ὁποῖο ὁδηγεῖ στήν ἁγία Ἀνάσταση.
Ἐν τέλει, ἀφοῦ εἶναι ὁ Ἐσταυρωμένος ἱερά εἰκών τῆς Ἐκκλησίας μας, πῶς ἡ πράξη τῆς ἀφαιρέσεώς του ἀπό τήν θέση, ὅπου ἡ Ἱερά Παράδοση τήν ἔχει τοποθετήσει, δέν εἶναι πράξη εἰκονομαχική; Πράξη ἡ ὁποία ἀπειλεῖ νά στρέψει τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας σέ χρόνους χαλεπούς, ὅπου δέν πρέπει ποτέ νά ἐπιστρέψει. Καί νά δημιουργήσει σχίσματα, ὅπως καί νά ἐκδιώξει ἀπό τήν Ἐκκλησία πιστούς, οἱ ὁποῖοι δέν δέχονται νόθευση τοῦ βίου της.
Ἐπίλογος
Ἀποδείξαμε, ὅτι ἡ τιμητική μόνιμη τοποθέτηση τοῦ Ἐσταυρωμένου στό Ἱερό Βῆμα, στή θέση ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης, δέν ἀντίκειται στήν Ἱερά Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλά τήν ἐπιβεβαιώνει στό ἀκέραιο καί τήν ἐμπλουτίζει κατά ἀξιοθαύμαστο, ὅσο καί ἀξιέπαινο τρόπο. Ἔχουμε, κατά τά ἀνωτέρω, τήν πεποίθηση ὅτι γράφουμε στοιχοῦντες πρός τήν ἐν Χριστῷ Ἀποκάλυψη τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ὅπως τήν βιώνει ὁ λαός τοῦ Θεοῦ ἐδῶ καί εἴκοσι αἰῶνες, ὅπως τήν ἔχουν ἀποτυπώσει οἱ Προφῆτες καί οἱ Ἀπόστολοι στήν Ἁγία Γραφή, ὅπως τήν ἔχουν ἑρμηνεύσει οἱ ἅγιοι Πατέρες καί Διδάσκαλοι στούς Ἱερούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας καί στά πλήρη θείας χάριτος συγγράμματά τους.
Διά τοῦτο καί πιστεύουμε, ὅτι ἡ πράξη τῆς ἀφαιρέσεως τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀπό τή θέση ἡ ὁποία τοῦ ἀνήκει εἶναι ἀπαράδεκτη καί δύναται νά ἀπειλήσει τήν εἰρήνη τῆς Ἐκκλησίας, πλήν ὅμως ὀφείλεται σέ ἐσφαλμένη ἐκτίμηση καί ὄχι σέ συνειδητή ἀπόπειρα σκανδαλισμοῦ τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ καί προκλήσεως ἀταξίας ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Γι΄ αὐτό καλοῦμε ὅσους προέβησαν στό ὡς ἄνω τόλμημα, νά ἀποκαταστήσουν τόν Ἐσταυρωμένο ἐκεῖ ὅπου ὀφείλουν, καί ἐπίσης νά ζητήσουν ἀπό τήν Ὡραία Πύλη συγγνώμη ἀπό Θεό καί πιστούς γιά τό ἀτόπημά τους.
Τυχόν τακτική ἐθελουσίας κωφώσεως, ὅταν ὁ δράστης πιστεύει πώς δέν ἔχει λόγους νά φοβεῖται δυσμενεῖς εἰς βάρος του συνέπειες, δέν θά χαρακτήριζε χριστιανό, καί μάλιστα ἱερέα ἤ ἐπίσκοπο, ἀλλά Πόντιο Πιλάτο, ὁ ὁποῖος ἄλλοτε ἀπαντᾶ διά τοῦ νίπτειν τάς χείρας του[11] καί ἄλλοτε διά τοῦ "ὅ γέγραφα γέγραφα"[12]. Ἄν, ὅμως, κάποιος ζηλεύει τή δόξα ἑνός Πιλάτου, καλό θά εἶναι νά ἔχει ὑπ΄ ὄψη καί τό οἰκτρό τέλος του. Οἱ δέ "θέσεις" καί τά "ὀφφίκια", τά ὁποῖα τυχόν θά κατέχει ὅποιος θά διαπράξει τήν ἐν λόγῳ ἀπρέπεια καί θά ἐμμείνει ἄχρι τέλους ἀμετανόητος στήν πράξη του αὐτή, ἄς ἔχει ὑπ΄ ὄψη ὅτι αὐτά δέν θά εἶναι σέ θέση καί νά τόν ἀθωώσουν, ὅπως δέν ἀθώωσε ἕναν Μακεδόνιο, ἕναν Ἰωάννη Βέκκο κι ἕναν Ἰωάννη Καλέκα τό γεγονός ὅτι κατεῖχαν τή περίοπτη θέση τοῦ ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως. Ἐλπίζουμε, λοιπόν, νά κυριαρχήσει πνεῦμα μετανοίας, ὥστε, νά λήξει τό πρόβλημα ἀθόρυβα, καί ὅσοι προέβησαν στό ἐν λόγῳ τόλμημα, νά μή μείνουν στήν ἱστορία μέ τό ὄνομα "σταυρομάχοι".
Ἐάν, ὅμως
, παρ΄ ὅλες τίς διαμαρτυρίες πιστῶν, θεολόγων καί κληρικῶν, παρ΄ ὅλη τή σωρεία τῶν ἐπιχειρημάτων, τά ὁποῖα ἔχουν δημοσίως διατυπωθεῖ, δέν ἔχουμε μετάνοια, ἀλλά ἐγωιστική ἐμμονή στό σφάλμα καί πείσμονα ἐφαρμογή τοῦ ἀριστοφανικοῦ "οὐ γὰρ πείσεις, οὐδ᾽ ἢν πείσῃς[13]", τότε θά πρέπει νά ἐπιληφθοῦν τά ἁρμόδια συνοδικά πειθαρχικά ὄργανα, ὥστε νά διαφυλαχθεῖ ἡ εἰρήνη τῆς Ἐκκλησίας ἀπό μία συμπεριφορά γιά τήν ὁποία δέν ὑφίσταται ἀποχρῶν λόγος, ἀλλ΄ ὀφείλεται στήν ἐμμονή ὁρισμένων καί προξενεί, ὅλως ἀναιτίως, προστριβές καί θλίψεις.
[1] Γαλ. 2,19-21.
[2] Γαλ. 6,12-16.
[3] Α΄ Κορ. 1,17-24.
[4] Α΄ Κορ. 15,12-14.
[5] Ἐφ. 1,15-23.
[6] Ἐφ. 2,14-18.
[7] Φιλιππ. 3,8-11.
[8] Α΄ Κορ. 11,2.
[9] Ὁ κανών ἀντί "ἐδιδάχθητε" ἀναφέρει "παρελάβετε".
[10] Β΄ Θεσσ. 2,15.
[11] Μτ 27,14.
[12] Ἰω. 19,22.
[13] Ἀριστοφάνης, Πλοῦτος, στίχ. 600.
.jpg)
