“Μόνο προσευχή μπορώ να κάνω πλέον…”
Πόσες φορές το έχουμε ακούσει αυτό από άλλους ή το έχουμε πει και οι ίδιοι; Είναι αλήθεια: ΜΟΝΟ προσευχή μπορούμε να κάνουμε… αλλά συνήθως δεν το λέμε μ’ αυτή την έννοια.
Συνήθως, υπάρχει ένας στεναγμός, ένα ανασήκωμα των ώμων και μετά λέμε “καλά, μόνο προσευχή μπορώ να κάνω πλέον”. Αφού πρώτα έχουμε ψάξει κάθε κοσμική και ανθρώπινη λύση για το κάθε πρόβλημα: προβληματικές σχέσεις, ασθένειες, μοναξιά, προβλήματα στη σχολή, παρανοήσεις μεταξύ των φίλων ή της οικογένειας, κ.λ.π. Αν και ίσως να μην είναι αυτή η πρόθεση εκείνου που το λέει, αυτό συχνά μεταφράζεται ως εξής: “Κοίτα, εγώ, με την πανσοφία μου, τις απέραντες ικανότητες και δεξιότητές μου, έκανα ό,τι ήταν δυνατόν για να το λύσω αυτό το πρόβλημα και τίποτα δεν πέτυχε. Οπότε, Κύριε, ίσως, λέω ίσως, Εσύ μπορείς να κάνεις κάτι. Έχω εξαντλήσει όλες μου τις δυνάμεις και δεν έχω πια πού αλλού να καταφύγω”.
Η αλήθεια είναι ότι ΜΟΝΟ προσευχή μπορούμε να κάνουμε. Είναι το ισχυρότερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε για τον εαυτό μας, για τους αγαπημένους μας και για τον κόσμο. Αν έχουμε συνεχώς το Θεό ενώπιον μας και στρεφόμαστε σ’ αυτόν για τα πάντα, τότε ακολουθούμε τη σωστή σειρά. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι θα κάτσουμε κάτω και δε θα κάνουμε τίποτα. Όχι. Πρέπει να έρθουμε σε τέτοια συνεργασία με το Θεό: ο άνθρωπος τεντώνει το χέρι του από τη γη και ο Θεός κλίνει από τον ουρανό. Πρέπει, βέβαια, να κάνουμε αυτό που μας αντιστοιχεί, αλλά πρέπει να αντιστρέψουμε το σύστημα με το οποίο χειριζόμαστε τις καταστάσεις: πρώτα στρεφόμαστε στο Θεό και έπειτα με Αυτόν πάντα στην καρδιά μας και τα χείλη μας, ψάχνουμε τη βοήθεια στα μέσα που Εκείνος μάς έχει δώσει. Το δύσκολο κομμάτι είναι να τα αφήσουμε όλα στα χέρια του Θεού πρώτα και έπειτα να δουλέψουμε μαζί Του.
Ένα τέτοιο παράδειγμα βλέπουμε στις ορθόδοξες χώρες, ιδιαίτερα στις εκκλησίες που έχουν ολόσωμα λείψανα Αγίων. Οι φοιτητές έρχονται στο ναό από πολύ νωρίς το πρωί πριν το μάθημα για να προσκυνήσουν τα λείψανα και προσεύχονται σε αυτά, ειδικά τις μέρες μιας δύσκολης εξέτασης. Σίγουρα, ο φοιτητής έχει μελετήσει σκληρά για τις εξετάσεις, αλλά ξέρει ότι χωρίς τη βοήθεια του Κυρίου, αυτό είναι μάταιο. “ Εάν μη Κύριος οικοδομήση οίκον, εις μάτην εκοπίασαν οι οικοδομούντες, εάν μη Κύριος φυλάξη πόλιν, εις μάτην ηγρύπνησεν ο φυλάσσων (Ψαλμ. 128, 1) .
Ο Γέρων Κλεόπας συμβούλευε πάντα τους ανθρώπους: όταν η μητέρα σας, το παιδί σας, ο σύζυγός σας, οποιοσδήποτε είναι άρρωστος, καλέστε πρώτα τον ιερέα, όχι το γιατρό! Η εκκλησία έχει προσευχές για ό,τι μπορείτε να φανταστείτε και αυτές οι προσευχές είναι πολύ αποτελεσματικές. Στραφείτε, πρώτα, σ’ αυτές τις προσευχές και έπειτα προχωρήστε. Εάν χτίζετε σπίτι υπάρχει ευχή για την έναρξη αυτής της απόπειρας, για τα ταξίδια υπάρχουν ευχές, για τη μελέτη υπάρχουν ευχές… Κάτι που βεβαιώνει το όφελος αυτών των προσευχών εδώ στο μοναστήρι σχετίζεται με τα κοτόπουλα ελευθέρας βοσκής που έχουμε. Πολλοί μάς ρωτάνε πώς και τα κοτόπουλα δεν έχουν γίνει θήραμα για τα πολλά αρπακτικά ζώα που περιπλανώνται στο κοντινό δάσος. Η απάντηση: κάθε χρόνο, στη γιορτή του αγίου Βλασίου, προστάτη των οικόσιτων ζώων, γυρνάμε το κοτέτσι με τον ιερέα, τραγουδώντας το τροπάρι του ιερομάρτυρος και έτσι τα κοτόπουλα παίρνουν ευλογία. Αν, κάποια στιγμή, μια-δυο κότες εξαφανιστούν (πράγμα που στα έξι χρόνια έχει συμβεί περίπου τρεις φορές), κλειδώνουμε τις υπόλοιπες στο μαντρί για μερικές εβδομάδες, ενώ συνεχίζουμε να προσευχόμαστε στον άγιο Βλάσιο να μας προστατέψει ξανά.
Προσευχηθείτε πρώτα και μετά πάρτε τα άλλα μέτρα, αλλά κρατήστε το βλέμμα σας στο Θεό.
Στην πραγματικότητα, η προσευχή είναι ένα μόνο μέρος μιας μικρής τριάδας: δεν περιορίζεται μόνο στο να ζητάμε από το Θεό να εκπληρωθεί το αίτημά μας. Τα άλλα δύο μέρη αυτής της μικρής τριάδας είναι η ελεημοσύνη και η νηστεία. Στις παραδοσιακά ορθόδοξες χώρες, είναι πολύ κοινό να συναντήσεις κάποιον που, είτε κάνει μια προσφορά σε μια εκκλησία, είτε σε κάποιον που έχει ανάγκη, ακόμη και κάποιον άγνωστο στο δρόμο και λέει “σε παρακαλώ, δέξου αυτό εδώ. Ο αδελφός μου είναι άρρωστος και χρειάζεται το έλεός Του”. Το ενδιαφέρον είναι ότι η απάντηση από τον παραλήπτη δεν είναι “ευχαριστώ”, αλλά “ας το πάρει ο Θεός”. Βέβαια, αυτό αποτελεί μέρος της προσευχής των ανθρώπων για να ελεηθεί ο αγαπημένος τους. Αυτή η προσφορά είναι μια θυσία και είναι το δεύτερο μέρος της τριάδας.
Η προσφορά μιας θυσίας ως ικεσία στην προσευχή είναι, βεβαίως, βιβλική συνήθεια. Στην Παλαιά Διαθήκη, το σφάγιο ήταν πάντα ένα νεαρό ζώο που ήταν πεντακάθαρο. Αλλά μήπως υπάρχει πολυτιμότερη θυσία σε όλη την Ιστορία από όταν ο ίδιος ο Κύριός μας θυσίασε τον εαυτό Του επάνω στο σταυρό για τη σωτηρία μας; Όταν προσευχόμαστε με την καρδιά μας στο Θεό και του ζητάμε να μας βοηθήσει, πρέπει επίσης να προσφέρουμε ό,τι θυσία μπορούμε. Αυτό είναι ένας καθαρισμός του εαυτού μας, τον οποίο βεβαίως τον δέχεται ο Κύριος. Όποια κι αν είναι η ελεημοσύνη μας (οικονομική, υλική, εργασίας, κ.λ.π.), πρέπει να είναι πραγματικά μια θυσία, και όχι απλά από το πλεόνασμά μας.
Το τρίτο μέρος αυτής της μικρής τριάδας είναι η νηστεία. Όταν έχουμε μεγάλη ανάγκη του θείου ελέους, προσευχόμαστε, θυσιάζουμε, και πέρα από τις ορισμένες ημέρες και περιόδους, προσθέτουμε κι άλλη νηστεία. Πολλοί γέροντες συμβουλεύουν τους ανθρώπους που βρίσκονται σε τέτοια ανάγκη να προσθέσουν τη Δευτέρα σαν ημέρα νηστείας, ή να μην τρώνε τίποτα κάθε μέρα μέχρι το μεσημέρι.
Αυτή η νηστεία και η ελεημοσύνη, μαζί με την προσευχή, μας βοηθούν επίσης να γνωρίσουμε τις αμαρτίες μας. Οι άγιοι Πατέρες μάς λένε ότι τα δεινά, οι δοκιμασίες και οι ασθένειες μάς συμβαίνουν για έναν από τους εξής τρεις λόγους: είτε από το διάβολο για να μας οδηγήσει μακριά από το Θεό, είτε από τον ίδιο το Θεό για να μας ξυπνήσει και να μας επαναπροσανατολίσει εκεί όπου ανήκουμε, είτε από τις αμαρτίες μας. Στη σύγχρονη κοινωνία, έχουμε χάσει τη διάθεση να παραδεχτούμε ότι κάτι μας συμβαίνει εξαιτίας των δικών μας πράξεων ή λαθών. Πάντα πρόκειται για το σφάλμα κάποιου άλλου, ποτέ το δικό μας. Η αλήθεια είναι ότι αμαρτάνοντας όχι μόνο φέρνουμε δοκιμασίες στον εαυτό μας, αλλά μπορεί να κάνουμε και τους άλλους να υποφέρουν. Η σύμπασα κτίση έπεσε και υπέφερε, και συνεχίζει να υποφέρει, εξαιτίας των δικών μας αμαρτιών. Οι αμαρτίες μας έχουν και αιώνιες και πρόσκαιρες συνέπειες, αλλά ξέρουμε επίσης ότι με την αληθινή μετάνοια και εξομολόγηση αυτές οι συνέπειες μειώνονται και συχνά εξαλείφονται.
Έτσι, εν μέσω δοκιμασιών, αναγκών και ταραχών, ας προσευχηθούμε πρώτα, ας δώσουμε ελεημοσύνες θυσίας και ας νηστέψουμε, εξετάζοντας τις δικές μας αμαρτίες, καθώς ικετεύουμε το Θεό να μας δώσει ό,τι είναι καλό και αναγκαίο για τις ψυχές μας, για τους αγαπημένους μας, για τον κόσμο. Ο Θεός πράγματι απαντά σε αυτές τις προσευχές… αλλά όχι πάντα με τον τρόπο που θέλουμε. Οι τρόποι Του σίγουρα δεν είναι σαν τους δικούς μας, και το μυαλό μας δεν μπορεί να κατανοήσει ή να εξιχνιάσει την κρίση Του. Όταν η απάντησή Του στις ικεσίες μας δεν είναι αυτή που θέλουμε, πρέπει και πάλι με ευχαριστία να εμπιστευθούμε το έλεος και την κρίση Του. Γιατί, αν ξανακοιτάξουμε τη ζωή μας και δούμε εκείνες τις φορές που φαινόταν ότι ο Θεός δεν απάντησε την προσευχή μας όπως θέλαμε, σχεδόν πάντα θα δούμε ότι την απάντησε όπως χρειαζόταν για τη σωτηρία μας.
Καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει. Όταν στρεφόμαστε πρώτα στο Θεό και τον έχουμε ενώπιον μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, ειδικά σε περιόδους δοκιμασίας, και αναγνωρίζουμε ταπεινά ότι χωρίς Αυτόν δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, τότε στ’ αλήθεια, δε μας εγκαταλείπει. Πράγματι, θυμηθείτε ότι ΜΟΝΟ προσευχή μπορούμε να κάνουμε: πριν, κατά και μετά από ένα καθήκον, πριν, κατά και μετά από μια δοκιμασία, σ’ όλη μας τη ζωή, εμπιστευόμενοι πλήρως το Θεό.
Ας συνεχίσουμε, λοιπόν, με τέτοια συνεργασία, τείνοντας το χέρι στο Θεό, ικετεύοντας το έλεός, τη βοήθεια και την καθοδήγησή Του, καθώς εκείνος κλίνει προς το μέρος μας για να πιάσει το τεντωμένο μας χέρι και να μας οδηγήσει στο μονοπάτι της ειρήνης.
περιοδικό “Το Πέπλο” της Ι.Μ. Παναγίας Φοβεράς Προστασίας