Ἀποτελεῖ πάντα χαρὰ γιὰ κάθε πιστό, ὅταν ἐκδίδεται ἕνα βιβλίο ποὺ ἔχει ὡς θέμα του τὴν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ἰδίως γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν αἱρέσεων. Εἰδικὰ γιὰ μᾶς, ὅσους εἴχαμε ἀπὸ μῆνες πληροφορηθεῖ τὴν ἑτοιμασία τοῦ βιβλίου, ὑπῆρχε καὶ ἡ προσμονή, ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ θὰ δώσει ἀπαντήσεις σὲ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦσαν τοὺς ἀποτειχισμένους στὸν ἀγώνα καὶ κατὰ τῆς Παναιρέσεως, ἀλλὰ καὶ κατ’ ἐκείνων ποὺ ἀποπροσανατόλιζαν τὸν ἀγώνα μὲ τὶς λάθος τακτικές τους. Ὅμως, καὶ πρὶν βρῶ καὶ διαβάσω τὸ βιβλίο, ἔμαθα ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ πρῶτοι τὸ μελέτησαν, ὅτι τὸ βιβλίο πράγματι εἶχε κεφάλαια μὲ θαυμάσια κατοχύρωση τῶν θέσεων περὶ τῆς Διακοπῆς Μνημοσύνου, ἀλλὰ ταυτόχρονα εἶχε μιὰ μεγάλη ἀδυναμία· εὐνοοῦσε σχισματικὲς θέσεις!
Ἔτσι, ἐμεῖς ποὺ περιμέναμε νὰ στηριχτοῦμε στὸ βιβλίο καὶ νὰ τὸ χρησιμοποιήσουμε γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν προβλημάτων τοῦ ἀγῶνος ἐναντίον τῆς αἱρέσεως, διαπιστώσαμε ὅτι μᾶς ἔφερνε ἀντιμέτωπους μὲ νέα προβλήματα ποὺ εἶχαν σχέση μὲ τὸ σχίσμα τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερολογίου. Ἔτσι ἀντὶ γιὰ βοήθεια, μὲ ἄλγος ψυχῆς συνειδητοποιήσαμε ὅτι, ἐνῶ μᾶς βοηθᾶ ἀπὸ τὴν μία πλευρά, μᾶς ἐπιβαρύνει μὲ ἕνα πρόσθετο βάρος· νὰ προσπαθήσουμε νὰ ξεδιαλύνουμε, ἂν αὐτὰ ποὺ γράφει ἀποτελοῦν πίστη τοῦ συγγραφέως ἢ ἐγράφησαν ἀπὸ ἄγνοια τοῦ θέματος ἢ ἐπηρεασμὸ ἀπὸ κύκλους τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερολογίου. Ὅπως καὶ νὰ ἔχει τὸ πρᾶγμα, εἶναι ὑποχρέωσή μας –ὑποχρέωση κάθε πιστοῦ ποὺ θέλει νὰ παραμείνει στὸ χῶρο τῆς ἁγιοπατερικῆς Παραδόσεως– νὰ ἐξετάσουμε καὶ νὰ διευκρινήσουμε τὴν παραπάνω προβληματικὴ τοῦ βιβλίου, γιατὶ ἐνῶ θὰ ὠφελήσει μὲ τὴν θαυμάσια διαπραγμάτευση τῶν θεμάτων στὰ κεφάλαια π.χ. Δ, Ε, ΣΤ, θὰ βλάψει μὲ τὶς προβληματικὲς θέσεις ἄλλων κεφαλαίων, ὅπως τοῦ Α’, Γ’ καὶ ΙΓ’. Καὶ θὰ βλάψει περισσότερο, ἀκριβῶς ἐξ αἰτίας ὅσων καλῶν περιέχει, μιᾶς καὶ τὸ καλὸ θὰ μειωθεῖ ἀπὸ τὸ ἀνακριβές.
Γι’ αὐτὸν τὸν λόγο ἀποφάσισα σὰν πιστὸς καὶ σὰν ἱστορικὸς νὰ συμβάλλω σὲ μία κριτικὴ τοῦ βιβλίου τοῦ π. Χαρίτωνος «Τὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ ἡ διαχρονική του στάση ἐναντίον τῶν αἱρέσεων» ἀναδεικνύοντας καλοπροαίρετα τὶς ἀνακρίβειες καὶ τὰ λάθη τοῦ βιβλίου κυρίως στὰ κεφάλαια Α’, Γ’ καὶ ΙΓ’, ὥστε νὰ ληφθοῦν ὑπόψη καὶ ἀπὸ τὸν συγγραφέα καὶ ἀπὸ τοὺς πιστούς. Διότι εἶμαι σίγουρος ὅτι ὁ π. Χαρίτων δὲν ἔγραψε τὸ βιβλίο αὐτὸ γιὰ νὰ ἀνακηρυχθεῖ συγγραφέας, ἀλλὰ γιὰ νὰ συμβάλει κι αὐτός, ὡς ἁγιορείτης ἱερομόναχος, στὸν ἐναντίον τῆς Παναιρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ ἀγώνα. Κι ἂν μείνουν ἀναπάντητες οἱ ἀνακρίβειες καὶ τὰ λάθη στὸν γραπτὸ λόγο, ποὺ ἀναπόφευκτα –ὡς λόγος μάλιστα Ἁγιορείτικος– θὰ παίξει καθοριστικό, καθοδηγητικὸ ρόλο στὴν συνέχιση τοῦ ἀγώνα, εἶναι φυσικὸ νὰ συντελέσει σὲ ἀνάλογες ἀνακρίβειες καὶ λάθη στὸν χαρακτῆρα καὶ ἐξέλιξη τοῦ ἀντιαιρετικοῦ ἀγώνα.
Πρὶν ἀρχίσω, εἶναι σημαντικὸ νὰ τονιστεῖ, ὅτι τὰ κεφάλαια Δ’ ἕως Θ’ –ἂν ἐξαιρέσει κανεὶς τὴν ἀποκοπὴ τοῦ «βυζαντινοῦ» Οὑμανισμοῦ ἀπὸ τὴν σχέση του μὲ τὴν Ἀναγέννηση– εἶναι ὑπέροχα, πατερικὰ καὶ λεπτομερέστατα, ὥστε ὁ ἀναγνώστης νὰ κερδίσει μία πολὺ καλὴ εἰκόνα τῆς θεματολογίας τῶν κεφαλαίων αὐτῶν καὶ νὰ ὠφεληθεῖ μάλα. Τὰ πατερικὰ κείμενα ποὺ ἔχουν ἐπιλεχθεῖ ἀποδεικνύουν τὸν ἁγιοπατερικὸ χαρακτῆρα τῆς Ἀποτειχίσεως καὶ διδάσκουν τὴν στάση τῆς Ἐκκλησίας σὲ καιρὸ αἱρέσεως, ὅσον ἀφορᾶ ἐδῶ τοὺς Λατίνους καὶ τὴν προσπάθεια ὑποταγῆς τῶν Ὀρθοδόξων στὸν Πάπα.
Ἀκόμα τονίζω, ὅτι ὅσες ἀναφορὲς θὰ γίνουν ἐκ μέρους μου περὶ «παλαιοημερολογιτῶν» αὐτὲς ἀπευθύνονται σὲ ὅσους τοῦ «Παλαιοῦ» δὲν ἔχουν (καὶ δὲν θέλουν νὰ ἔχουν) ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ αὐτοὺς τοῦ Νέου καὶ μόνον αὐτούς.
Κεφ. ΙΓ΄: Μὲ τὸ κεφάλαιο ΙΓ’ περὶ τοῦ ἡμερολογιακοῦ ζητήματος δὲν θὰ ἀσχοληθῶ λεπτομερέστατα, μιᾶς καὶ εἶναι καταφανές, ὅτι αὐτὸ τὸ κεφάλαιο δὲν γράφτηκε ἀμερόληπτα, ἀλλὰ πρὸς μία καὶ μόνο κατεύθυνση, αὐτὴν τῆς ἀνάδειξης τοῦ νέου ἡμερολογίου ὡς καινοτομίας καὶ τῆς Ἐκκλησίας ποὺ τὸ υἱοθέτησε ὡς Σχισματικῆς. Γιὰ τὴν ἐξήγηση αὐτῆς τῆς θέσεως μου παραθέτω τὰ ἀκόλουθα:
Ἐνῶ στὸ κεφ. ΙΑ΄ καὶ συγκεκριμένα στὶς σελ. 190 ἕως 195 ὁ π. Χαρίτων ἀναφέρει σωστὰ τὴν πατριαρχικὴ ἐγκύκλιο τοῦ 1902, 1904 καὶ 1920 μὲ τὴν πρωτόγνωρη γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία ἀναγνώριση τῆς θεωρίας τῶν κλάδων καὶ τῶν αἱρέσεων ὡς «Ἐκκλησίες» καὶ τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ ὅρου «διευρημένη Ἐκκλησία», δὲν καυτηριάζει οὐσιαστικὰ τὴν πρωτόγνωρη γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία νεοφανῆ κακοδοξία, ἀλλὰ καταλήγει ἐν εἴδει κλίμακος καὶ ὀνομάζει τὴν εἰσαγωγή τοῦ «Νέου Ἡμερολογίου» τὸ 1924 ὡς τὸ πρῶτο βῆμα πρὸς τὸν Οἰκουμενισμό, σπρώχνοντας μὲ τὴν ἐπισήμανση αὐτὴ («πρώτο βῆμα») τὸν ἀναγνώστη νὰ ὑποβαθμίσει σὲ σημασία, χρονικὴ καὶ δογματική, τὰ τρομερὰ προαναφερθέντα. Παράλληλα κάνει καὶ τὸ ἀκόλουθο μεταφραστικὸ λάθος: Ἀναφερόμενος στὴν ἐγκύκλιο ἐπιστολὴ τοῦ Πατριάρχη Ἰωακεὶμ τοῦ Γ’ τοῦ 1904 ὡς ἀντίθετη στὴν ἐγκύκλιο τοῦ 1902 γράφει, ὅτι τὸ ἡμερολόγιο κατὰ τὰ λόγια τοῦ Πατριάρχη δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ἀλλάξει, διότι εἶναι «αἰδέσιμον καὶ ἔμπεδον καὶ ἀμετακίνητον τὸ ἀπ’ αἰῶνος καθωρισμένον καὶ κεκυρωμένον καὶ οὐκ ἐξὸν περὶ τοῦτο καινοτομῆσαι». Μία προσεκτικὴ ματιὰ ὅμως στὴν ἐγκύκλιο τοῦ 1904 μᾶς δείχνει, ὅτι ὁ Πατριάρχης ὅταν ὁμιλεῖ γιὰ Ἡμερολόγιον, τὸ συνδέει ἀναπόσπαστα μὲ τὸ Πασχάλιον, καὶ τὰ ἐπίθετα «αἰδέσιμον, ἔμπεδον, ἀμετακίνητον, καθωρισμένον καὶ κεκυρωμένον» ἀναφέρονται στὸ Πασχάλιο κι ὄχι στὸ ἡμερολόγιο: «Περὶ δὲ τοῦ καθ’ ἡμᾶς Ἡμερολογίου τοιαύτην ἔχομεν γνώμην αἰδέσιμον καὶ ἔμπεδον καὶ ἀμετακίνητον τὸ ἀπ’ αἰῶνος καθωρισμένον καὶ κεκυρωμένον δὲ τῇ διηνεκεῖ τῆς Ἐκκλησίας πράξει Πασχάλιον, ὡς οὐκ ἐξὸν περὶ τοῦτο καινοτομῆσαι». Ὑποκείμενο τοῦ ἀπαρεμφάτου «αἰδέσιμον (εἶναι) κλπ.», εἶναι τὸ Πασχάλιον κι ὄχι τὸ Ἡμερολόγιον. Καινοτομία εἶναι νὰ ἀλλάξει τὸ Πασχάλιο. Ὅπως γνωρίζουμε ὅμως ὅλοι, τὸ Πασχάλιο δὲν ἄλλαξε. Καὶ ὅπως θὰ φανεῖ καὶ στὴν συνέχεια, μ’ αὐτὰ ποὺ ἐδῶ σημειώνουμε, δὲν ἀμνηστεύουμε τὰ προβλήματα ἀπὸ τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ Νέου Ἡμερολογίου, ἀλλὰ ἐπισημαίνουμε ὅτι δὲν ἦταν καινοτομία ἰσοδύναμη μὲ σχίσμα ἢ αἵρεση, ὅπως διατείνονται οἱ ΓΟΧ, καὶ ὅπως –ἡ χρησιμοποιούμενη ἀπὸ τὸν π. Χαρίτωνα ὁρολογία– προδίδει!
2) Στὶς σελ. 199 καὶ 204 γράφει ὁ π. Χαρίτων, ὅτι ἡ δημιουργία κοινοῦ—ἑνιαίου ἡμερολογίου ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο βῆμα πρὸς τὸν Οἰκουμενισμό. Αὐτὸ πρῶτον δὲν ἰσχύει, διότι δὲν ἔχουμε κοινό—ἑνιαῖο Πασχάλιο μὲ τοὺς Παπικούς. Δεύτερον στὴν σελ. 195, ὅπως ἀνάφερα παραπάνω καὶ ἐπαναλαμβάνω, γράφει ὁ π. Χαρίτων, ὅτι μὲ τὶς ἐγκυκλίους τοῦ 1902 καὶ 1904 ἐγκαινιάζεται, γίνεται δηλ. τὸ πρῶτο βῆμα γιὰ τὴν ἀναγνώριση ἐκκλησιαστικότητας στοὺς αἱρετικούς. Στὴν σελ. 196, ὅτι ἡ ἐγκύκλιος τοῦ 1920 ἀποτελεῖ τὴν ἔναρξη, πρῶτο βῆμα, τῆς «οἰκουμενικῆς κινήσεως». Τελικὰ ποιό εἶναι τὸ πρῶτο βῆμα;
Ἀφοῦ δὲν ἄλλαξε τὸ Πασχάλιο, δὲν μποροῦμε νὰ μιλᾶμε γιὰ αἵρεση, οὔτε κἂν γιὰ παράβαση Κανόνων! Πρέπει ἐπιτέλους νὰ γίνει ἀντιληπτὸ ὅτι, ἀκόμα κι ἂν θεωρηθεῖ ἡ ἀλλαγὴ τοῦ Ἡμερολογίου ὡς τὸ πρῶτο βῆμα τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, αὐτὸ δὲν ἀποτελεῖ αἵρεση καὶ μάλιστα «γυμνῇ τῇ κεφαλῇ», ὅπως ἀπαιτοῦν οἱ Ἱ. Κανόνες καὶ ἡ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ ὑπάρξει ἀποτείχιση. Ἡ ἀλλαγὴ τοῦ Ἡμερολογίου εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς πρῶτες φανερώσεις τῶν κρυφῶν προθέσεων μιᾶς ὁμάδας ἀνθρώπων, ἡ ὁποία ὅμως καμιὰ αἵρεση δὲν διατύπωσε, ὅπως π.χ. τὸ 1920, καὶ κανένα δόγμα δὲν παρέβηκε. Ἡ Ἐκκλησία δὲν καθαιρεῖ γιὰ ἀμφισβητούμενες προθέσεις.
3) Ὁ π. Χαρίτων γράφει στὴν σελ. 178, ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τὸ 1902 ζεῖ 115 χρόνια πνευματικῆς τραγωδίας καὶ στὴν σελ. 200, ὅτι οἱ ἐθνικὲς συμφορὲς τοῦ 1922 καὶ 1924 ἀποτελοῦν τιμωρία τοῦ Θεοῦ γιὰ τὶς ἐγκυκλίους τοῦ 1902 καὶ 1904. Μὰ τὸ 1902 καὶ 1904 δὲν ὑπῆρχε «ἡ καινοτομία» τοῦ «Νέου», ἀλλὰ μόνο κάποια σκέψη, κάποια προσπάθεια εἰσαγωγῆς του! Ἄρα ὁ Θεὸς τιμώρησε τόσο σκληρὰ ὁλόκληρο Λαό, γιὰ τὶς ἀπραγματοποίητες σκέψεις ἑνὸς Πατριάρχη καὶ κάποιων ἐλάχιστων συμβούλων του; Ἄρα ὁ Θεὸς τιμώρησε τὶς δογματικὲς καινοτομίες (ἀναδενδράδες, ἀναγνώριση ἐκκλησιολογίας στοὺς αἱρετικούς) κι ὄχι τὶς ἡμερολογιακές. Πῶς συμβαδίζουν αὐτὲς οἱ ἀντιφατικὲς ἡμερομηνίες μὲ τὶς ἡμερολογιακὲς θέσεις τοῦ π. Χαρίτωνος; Γεγονὸς εἶναι πάντως, ὅτι ἡ ἑρμηνεία τῆς μικρασιατικῆς καταστροφῆς ὡς ἀποτέλεσμα μόνο τοῦ Οἰκουμενισμοῦ! εἶναι μία πιθανὴ ἀλλὰ παράλληλα ἀμφισβητούμενη τοποθέτηση. Τὸν καιρὸ ἐκεῖνο ἀνθοῦσε ἡ μηδενιστικὴ διεθνιστικὴ κομμουνιστικὴ προπαγάνδα, ἔγιναν τραγικὰ πολιτικὰ λάθη καὶ ἡ Ἑλλάδα ὑπέφερε ἀπὸ τὸν διχασμὸ καὶ τὴν κούραση τῶν συνεχῶν πολέμων.
4) Ὁ π. Χαρίτων ἀναφέρει στὶς σελ. 205-206 ὅτι οἱ σύνοδοι τοῦ 1583 (μητροπολιτῶν), 1587 (τοπική) καὶ 1593 (μεγάλη) ὑπὸ τὸν Ἱερεμία τὸν Τρανό, καταδίκασαν τὸ Γρηγοριανὸ Ἡμερολόγιο ὡς «νεωτεριστικό, ἀντιβαῖνον εἰς Κανόνας καὶ διατάξεις τῆς Ἐκκλησίας» (σελ. 206). Ὅλα αὐτὰ εἶναι σωστά, διότι ἀφοροῦν τὸ Γρηγοριανό, παπικό ἡμερολόγιο, ποὺ ἄλλαξε τὸν Πασχάλιο Κανόνα, κι ὄχι κάποιο Κανόνα γιὰ σταθερὸ Ἡμερολόγιο, ἀφοῦ ἕως τότε Κανόνας γιὰ τὸ Ἡμερολόγιο δὲν ὑπῆρχε. Δὲν ἀφοροῦν λοιπὸν τὸ διορθωμένο «Νέο», μιᾶς καὶ ὁ Πασχάλιος δὲν ἄλλαξε, ἀλλὰ παρέμεινε ὡς ἔχει. Οἱ πηγὲς εἶναι σαφέστατες: Συνοδικὴ ἀπόφαση τοῦ 1583:
«Ἡ ἐκκλησία τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης ἄτε καινοτομίαις χαίρουσα τοῖς περὶ αὐτὴν ἀστρονόμοις ἀπερισκέπτως συνήνεσε καὶ μετέθετο τὰ καλῶς περὶ τοῦ ἱεροῦ πάσχα τοῖς χριστιανοῖς τελούμενα, τὰ ἀπὸ τῆς ἁγίας καὶ οἰκουμενικῆς συνόδου τῶν τιη΄ θεοφόρων Πατέρων ὁρισθέντα, παρά τε τῶν λοιπῶν συνόδων κυρωθέντα... Ὑφηγούμεθα παντὶ χριστιανῷ ὀρθοδόξῳ βουλομένω, ὡς οὐκ ἐστιν ἀσύστατον τὸ παρ ἡμῖν πασχάλιον» (Δοσιθέου Ἰεροσολύμων, τόμος ἀγάπης, σελ. 538-539).
Ὁ ἱστορικὸς Φιλάρετος Βαφείδης γράφει γιὰ αὐτὴν τὴν σύνοδο· «συγκροτηθείσης ἐν Κων/λει συνόδου, ἥτις κυρίως καταδικάζει τὸ γρηγοριανὸν ἡμερολόγιον, διότι κατ’ αὐτὸ συμβαίνει νὰ ἑορτάζωμεν τοῖς Ἰουδαίοις, ὅπερ ἐναντίον τῇ ἐν Νικαίᾳ συνόδῳ» (Ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, τόμ. Γ’, σελ. 125). Ἀλλὰ καὶ ἡ παραπάνω ἀναφερόμενη πηγὴ τοῦ π. Χαρίτωνος (Νικόδημος Μπιλάλης) στὴν σελ. 206 συνεχίζοντας γράφει «... Κυρίως δὲ ἡ Σύνοδος διὰ τοῦ 8ου Κανόνος, ἐπανέλαβε τὴν περὶ τοῦ Πάσχα διάταξιν τῆς Α’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἀποφασίσασα νὰ μείνῃ αὕτη ἀσάλευτος». Γιατὶ λοιπὸν δὲν τὰ τονίζει αὐτὰ ὁ π. Χαρίτων; Γιατὶ δὲν τὰ ἀναφέρει ὡς τὸ σημεῖο ποὺ θὰ ὁδηγοῦσε στὴν πολυποθούμενη ἑνότητα «Παλαιοῦ» καὶ «Νέου», ἀφοῦ θὰ ἀναγνωρίζονταν ἡ ἀντικανονικότητα τῆς μεθόδου ἀλλαγῆς ἡμερολογίου, ἀλλὰ παράλληλα ἡ ἔλλειψη δογματικῆς «καινοτομίας», ἄρα καὶ ἡ καταδίκη ὁποιουδήποτε σχίσματος λόγῳ ἡμερολογίου, ὅπως καὶ ἡ ἄρση ἐμποδίων ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας μεταξὺ τῶν πιστῶν τῶν δύο ἡμερολογίων; Γιατὶ ἐπιμένει, μολονότι διάβασε τὶς πηγές του καὶ εἶδε ὅτι πάντα μιλᾶ μὲ κέντρο τὸ Πασχάλιο, νὰ μιλάει σ’ ὅλο του τὸ βιβλίο γιὰ «καινοτομία»;
5) Πῶς χαρακτηρίζει ὁ π. Χαρίτων στὴν σελ. 255 τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν Χρυσόστομο Β’ «ἀληθινὸ ποιμένα», γνωρίζοντας ὅτι ὁ Χρυσόστομος ἦταν Ἀρχιεπίσκοπος τοῦ Νέου Ἡμερολογίου, τὸ ὁποῖο ὁ π. Χαρίτων κατεδίκασε πολλάκις ὡς καινοτομία; Ἄρα καὶ πάλι τὸ ἡμερολόγιο δὲν ἀποτελεῖ ἀπόδειξη ὀρθοδόξου φρονήματος.
6) Ἂν οἱ ὀρθοὶ καὶ εὐσεβεῖς «ζηλωτές» (στὸ ἀπόσπασμα γιὰ τὴν στάση τοῦ Ἁγίου Ὄρους στὸ ἡμερολογιακὸ ζήτημα κατὰ τὴν γνώμη τοῦ π. Χαρίτωνος) ὀρθῶς διέκοψαν τὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ τοὺς «καινοτομοῦντες» Ἱεράρχες τοῦ «Νέου», τότε πῶς θὰ ἔχουν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ τοὺς «καινοτομοῦντες» πιστοὺς τοῦ «Νέου», ἀφοῦ αὐτὸ θὰ ἀποτελοῦσε, πάλι κατὰ τοὺς λόγους τοῦ π. Χαρίτωνος στὸ ἴδιο κεφάλαιο, ἀνακρίβεια; Ἐκτὸς αὐτοῦ, ἂν οἱ λειτουργοῦντες μὲ τὸ «Νέο» ἀποτειχισμένοι ἱερεῖς και λειτουργούμενοι μοναχοὶ καὶ λαϊκοὶ εἶναι «καινοτόμοι», πῶς θὰ ὑπάρχει ἡ πολυπόθητη ἑνότητα καὶ τί ἄλλο τοὺς προτείνει ὁ π. Χαρίτων, ἀπὸ τὸ νὰ γυρίσουν στὸ «παλαιό» καὶ γιατί διαρρηγνύουν τὰ ἱμάτιά τους οἱ τοῦ κύκλου του, ὅταν τοὺς καταλογίζεται αὐτὸς ὁ σκοπός;
7) Στὴν σελ. 239 ὁ π. Χαρίτων παραθέτει καὶ θεωρεῖ σωστὰ τὰ γραφόμενα τοῦ π. Θεοκλήτου Διονυσιάτου (τὸν ὁποῖο μετὰ παρατηρεῖ γιὰ ἀλλαγὴ στάσης) σχετικὰ μὲ τὴν ἀλλαγὴ ἡμερολογίου. Δὲν πρόσεξε ὅμως ὁ π. Χαρίτων, ὅτι ἀνάμεσα σ’ αὐτὰ ποὺ γράφει ὁ π. Θεόκλητος λέει: «...Ἡ Ἐκκλησία, ὅμως οὐδέποτε ἐπρόσεξε τὴν ἀκρίβεια τοῦ χρόνου, εἰμὴ μόνον τὴν ἑνότητα τοῦ πληρώματος...». Πῶς εἶναι δυνατὸν ὁ π. Χαρίτων νὰ θεωρεῖ θετικὰ αὐτὰ τὰ σχόλια, ἀλλὰ στὸ βιβλίο του νὰ μιλάει πάνω ἀπὸ 30 φορὲς περὶ «καινοτομίας ἡμερολογίου» καὶ περὶ «ἀκαινοτομήτου ποιμνίου» τῶν παλαιοημερολογιτῶν ὑμνώντας τὴν ἀκρίβεια τοῦ χρόνου κι ὄχι τὴν ἑνότητα τοῦ πληρώματος;
8) Τί σκοπὸ ἔχει ἡ συνεχὴς ἐπανάληψη τοῦ ὅρου «καινοτόμος», καθὼς καὶ ἡ ταυτοποίηση προτάσεων, θέσεων καὶ ὅρων τοῦ π. Χαρίτωνος μὲ ἀνάλογα ἀπὸ ἱστολόγια τῶν Γ.Ο.Χ.; Ἀκόμα καὶ γλωσσολογικὰ νὰ προσεγγίσουμε τὸ θέμα, ὅπως λέει ὁ Μπαμπινιώτης «ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν γλώσσα του (σσ. καὶ τὶς λέξεις) ποὺ χρησιμοποιεῖ, ταξινομεῖ τὸν κόσμο του» καὶ κατὰ τὸν Γεωργούλη «ἡ λέξη δὲν εἶναι ἔκτυπο τοῦ καθαυτό ἀντικειμένου, ἀλλὰ τοῦ εἰδώλου ποὺ παρήγαγε αὐτὸ στὴν ψυχή». Ὅταν ἐπαναλαμβάνω συστηματικὰ μία λέξη (σσ. ἐδῶ «καινοτομία»), αὐτὸ λογικὰ σημαίνει , ὅτι εἶμαι διαποτισμένος ἀπὸ τὸ νόημά της. Ὁ Ἐλύτης ἐπισημαίνει σχετικὰ μὲ τὰ παραπάνω: «τὸ ἦθος τῆς γλώσσας γεννᾶ ὑποχρεώσεις, ὡς πρὸς τὸ πῶς τὴν χρησιμοποιῶ». Συμπερασματικὰ λοιπόν, ὅταν ὁ π. Χαρίτων χρησιμοποιεῖ τὸν χαρακτηρισμὸ γιὰ τὸ «Νέο» «καινοτομία καὶ πρῶτο βῆμα τοῦ Οἰκουμενισμοῦ» στὴν ψυχή του δὲν εἶναι μόνο τὸ «Νέο» ἀλλὰ καὶ τὸ ποίμνιο τοῦ «Νέου» καινοτόμοι καὶ οἰκουμενιστές. Μὲ αὐτοὺς ζητάει ἑνότητα ὁ π. Χαρίτων καὶ μὲ αὐτὲς τὶς θέσεις καταδικάζει ὑποτίθεται τὰ ἄκρα; Διότι ὁ π. Χαρίτων δὲν διστάζει νὰ ἀκολουθεῖ ἀκόμα καὶ αὐτὴν τὴν ἰδεολογία τῶν Παλαιοημερολογιτῶν, οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦν γιὰ καινοτομία (=αἵρεση) τῶν Νεοημερολογιτῶν, γράφοντας στὴν σελ. 220, ὅτι οἱ μοναχοὶ ἔκαναν τὴν διακοπὴ μνημοσύνου λόγῳ ἡμερολογίου, «ὅπως ὁρίζουν οἱ Ἱεροὶ Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας ἐν καιρῶ αἱρέσεως» (σσ. ὅπως δηλ. γράφουν οἱ Γ.Ο.Χ.)!
9) Κανεὶς δὲν ἔχει ἀντίρρηση γιὰ τὸν ἀντιποιμαντικό, ἀντικανονικὸ καὶ μεθοδευμένο τρόπο ἀλλαγῆς τοῦ ἡμερολογίου. Ἀντιποιμαντική, ἀντικανονικὴ καὶ μεθοδευμένη ὅμως ἦταν καὶ ἡ ἀπόσχιση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἀλλὰ κανεὶς δὲν τὴν ὀνομάζει «πρῶτο βῆμα» (ἂν καὶ πολλὰ ἐπιχειρήματα θὰ τὸ δικαιολογοῦσαν) καὶ κανεὶς δὲν διέπραξε σχῖσμα γι’ αὐτό. Ἂν ἔχουν βάση οἱ ἰσχυρισμοὶ τοῦ π. Χαρίτωνος, ὅτι ἡ ἀλλαγὴ ἡμερολογίου ἦταν τὸ πρῶτο καὶ κύριο βῆμα γιὰ τὴν ἐπικράτηση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, πῶς ἐξηγεῖ ὁ π. Χαρίτων τὴν ἐπικράτηση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ στὴν Ρωσία (καὶ μάλιστα παλαιότερα ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα), στὴν Σερβία, στὸ Ἅγιον Ὄρος ποὺ δὲν ἔγινε τὸ πρῶτο βῆμα καὶ ποὺ τηρεῖται τὸ «Παλαιό»; Τὸ κομμουνιστικὸ καθεστὼς δὲν ἀποτελεῖ βάσιμη ἐξήγηση, διότι δὲν ἀπαίτησε ποτὲ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία νὰ ἀλλάξει ἡμερολόγιο. Ἂν τὸ εἶχε πράγματι ἀπαιτήσει, σίγουρα μὲ τὰ μέσα ποὺ διέθετε καὶ τοὺς ὑπαλλήλους ἱερεῖς (π.χ. Σέργιος), ποὺ τότε εἶχε τὸ Πατριαρχεῖο, θὰ τὸ εἶχε καταφέρει.
10) Γιατὶ ὁ π. Χαρίτων παραθέτει στὶς σελ. 243 ἕως 246 ἀποσπάσματα τῶν ἐπιστολῶν τοῦ ὁσίου γέρ. Φιλόθεου Ζερβάκου ὑπὲρ τοῦ «παλαιοῦ» καὶ δὲν παραθέτει καὶ τὶς ἐπιστολὲς τοῦ ἰδίου κατὰ τῶν Ζηλωτῶν, ὅπως «…Οι μοναχοί της Λογγοβάρδας δεν ακολουθούν ημερολόγια, ακολουθούν τον Χριστό ο Οποίος είπεν. «Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι» (Μάρ. 8, 34). Δεν είπε να ακολουθήση το άψυχον ημερολόγιον και ο πιστεύσας και βαπτισθείς (εις αυτό) σωθήσεται. Ο πιστεύσας εις τον Χριστόν και εις το Ευαγγέλιον σωθήσεται, όχι εις το παλαιόν ημερολόγιον. Πλανώνται δεινήν πλάνην πολλοί των φανατικών και ζηλωτών παλαιοημερολογιτών πιστεύοντες ότι χωρίς το ημερολόγιον δεν σώζετε ο άνθρωπος. Οι Άγιοι Πάντες, Προφήται, Απόστολοι, Μάρτυρες και Όσιοι, δεν εσώθησαν και δεν εθαυματούργησαν με τα ημερολόγια αλλά διά της πίστεως….
Τα μυστήρια τα τελούμενα υπό των νεοημερολογιτών είναι έγκυρα, διότι δεν τα τελειοί και αγιάζει το ημερολόγιον, αλλά τα τελειοί το Άγιον Πνεύμα, το οποίον επικαλούνται και οι νεοημερολογίται να τα αγιάση, και ο άνθρωπος σώζεται διά της ορθής πίστεως, της αγάπης και των καλών έργων, όχι διά των ημερολογίων…. Η λατρεία, την οποίαν απονέμουν πολλοί των παλαιοημερολογιτών εις το παλαιόν ημερολόγιον και κατήντησαν αληθείς χρονολάτραι, η έλλειψις της πραγματικής, της ειλικρινούς αγάπης προς τον Θεόν και τον πλησίον, η έλλειψις της αγάπης προς αλλήλους και αυτών των παλαιοημερολογιτών ακόμη, η ασέβεια, η απιστία, η κακή πολιτεία, η καταφρόνησις προς τον νόμον του Θεού, τας θείας εντολάς και τας ιεράς παραδόσεις των πλείστων κληρικών και λαϊκών νεοημερολογιτών, παρατείνουν την διαίρεσιν, το σχίσμα. αυξάνουν τα πάθη, τα μίση, την κακίαν, τας αμαρτίας. σκληρύνουν τας καρδίας αμφοτέρων, απομακρύνουν την μετάνοιαν και πλησιάζομεν, εάν δεν μετανοήσωμεν, εις την απώλειαν.
«Εάν μη μετανοήτε», είπεν ο Κύριος, «πάντες ωσαύτως απολείσθε» (Λουκ. 13, 3). Εγίναμεν οι πάντες, εκτός ολίγων εξαιρέσεων, γενεά πονηρά, σκολιά και διεστραμμένη. και προς τους σκολιούς σκολιάς οδούς εξαποστέλλει ο Κύριος. Τους πονηρούς εξολοθρεύει, καθώς και πάντας τους αμαρτωλούς, και φυλάσσει Κύριος πάντας τους αγαπώντας Αυτόν. Δεν θα κριθούν και καταδικασθούν οι άνθρωποι τόσον δια τα ημερολόγια, όσον θα καταδικασθούν δια την έλλειψιν της αγάπης και των καλών έργων. Ας αγαπήσωμεν τον Κύριον, ας φυλάξωμεν τας εντολάς Του και, εάν ως άνθρωποι αμαρτήσωμεν, ας μετανοήσωμεν δια να μη μείνωμεν έξω του Νυμφώνος Χριστού. Αναγκαίον κρίνω να αναφέρω εδώ δύο θαύματα αποδεικτικά, ότι τα μυστήρια τα υπό των νεοημερολογιτών τελούμενα είναι έγκυρα και ότι τον άνθρωπον δεν το σώζουν τα ημερολόγια, αλλά τον σώζει η μετάνοια, η εξομολόγησις, η πίστις, η αγάπη, τα καλά έργα, ο Θεός» (ἀπὸ τὴν ἔκδοση τῆς Ἱ. Μ. Λογγοβάρδας).
Ἀλλ’ ἐκτὸς αὐτοῦ ὁ π. Φιλόθεος, δὲν ἀκολούθησε τὸ Παλαιό! Ἀπεβίωσε μὲ τὸ Νέο!
Ἀπὸ τὰ παραπάνω γίνεται γενικὰ ἀντιληπτὸ ὅτι ὁ π. Χαρίτων ἐκφέρει μονόπλευρα στὸ βιβλίο του θέσεις τῶν Γ.Ο.Χ. ἀναπόδεικτες. Διέπραξε τὸ ἀκόμα καὶ γιὰ λόγους δεοντολογίας ἀνεπίτρεπτο· δὲν ἔλαβε καθόλου ὑπόψη —ἀκόμα καὶ ὡς ἐπιστημονικὸ ἀντίλογο— ἄλλες πηγὲς καὶ μελέτες, ποὺ νὰ ἀντιτίθενται στὴν ἡμερολογιακή του ἀντίληψη, ὅπως π.χ. τὸ σχετικὸ βιβλίο τοῦ π. Ἰωὴλ Γιανακόπουλου, φίλου τοῦ ὁσίου γέρ. Φιλόθεου Ζερβάκου, ἀλλὰ καὶ τὸ πρόσφατο βιβλίο τοῦ κ. Ρίζου «Οὐ βουλόμεθα ζῆν ψευδολογοῦντες», τὸ ὁποῖο μάλιστα προηγήθηκε λίγους μῆνες τοῦ δικοῦ του! Κι ὄχι μόνο περιφρονήθηκε ἀλλὰ καὶ καταδικάστηκε ἀπὸ τὸν κύκλο τοῦ π. Χαρίτωνος, ὡς ἐπιζήμιο τοῦ ἀγῶνος! Καὶ τοῦτο τὴν στιγμὴ ποὺ τὸ παρὸν βιβλίο πράττει τὸ ἴδιο, ἀπὸ τὴν ἀντίθετη ὅμως σκοπιά καὶ χωρὶς νὰ λάβει καθόλου καθόλου ὑπόψη τὶς κατοχυρωμένες θέσεις τοῦ βιβλίου τοῦ κ. Ρίζου.
Καὶ διερωτᾶται κάθε καλόπιστος ἀναγνώστης: Μήπως ἡ πολεμικὴ ἐναντίον τοῦ βιβλίου τοῦ κ. Ρίζου ἔγινε, ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶδαν ὅτι τοποθετεῖ τὰ πράγματα σὲ διαφορετικὴ βάση ἀπ’ αὐτὴ τοῦ π. Χαρίτωνος; Καὶ ποιά καλύτερη εὐκαιρία γιὰ τοὺς Ἁγιορεῖτες Πατέρες (ποὺ ἐπέπληξαν σκληρὰ τὸν κ. Ρίζο γιὰ τὴν ἔκδοση τοῦ βιβλίου του), νὰ ἀναιρέσουν τὶς κατ’ αὐτοὺς «ἐπιζήμιες» θέσεις του; Εἶμαι σὲ θέση νὰ γνωρίζω ὅτι μεγάλη εὐγνωμοσύνη θὰ τοὺς χρωστοῦσε ὁ κ. Ρίζος, ὁ ὁποῖος μὲ συνοχὴ καρδίας ἐπεδόθη στὴν συγγραφὴ τοῦ βιβλίου «Οὐ βουλόμεθα ζῆν ψευδολογοῦντες», φοβούμενος μήπως κάποια θέση τοῦ βιβλίου του ἔβλαπτε ἀντὶ νὰ ὠφελήσει!
Ὅλα αὐτὰ ἀποδεικνύουν τὴν μέθοδο ποὺ γράφτηκε τὸ βιβλίο καὶ ἐξηγοῦν, γιατὶ καὶ στὰ προηγούμενα ἀπὸ τὸ ΙΓ΄ κεφάλαια παρατηροῦνται ἀνακρίβειες καὶ λάθη. Εἶναι σημαντικὸ νὰ τὰ ἐξετάσουμε, λοιπόν, αὐτά, γιατὶ ἐξηγοῦν καὶ καταδεικνύουν τὴν σκοποθεσία καὶ τὶς συνειδητὲς ἐπιλογὲς τοῦ συγγραφέα, νὰ ὑποστηρίξει μὲν τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση περὶ Διακοπῆς Μνημοσύνου ἀπὸ τοὺς Οἰκουμενιστές, ἀλλὰ θὰ ἔλεγε κανεὶς ἀπὸ τὴν σκοπιὰ τῶν Γ.Ο.Χ., προλειαίνοντας τὸ δρόμο γιὰ μιὰ ἕνωση τῶν ἀποτειχισμένων μὲ αὐτούς, ποὺ δὲν τοὺς ἀρκεῖ ἡ Ἀποτείχισή μας ἀπὸ τοὺς Οἰκουμενιστές, ἀλλὰ γιὰ νὰ μᾶς κάνουν κοινωνοὺς τους ΑΠΑΙΤΟΥΝ καὶ τὴν ἀποδοχὴ ἐκ μέρους μας (ὡς δόγμα Πίστεως) τοῦ Ἡμερολογίου! (Οἱ πηγὲς γιὰ τὰ παρακάτω σχόλια καὶ στοιχεῖα παρατίθενται στὸ τέλος τοῦ ἑκάστοτε κεφαλαίου).
Κεφ. Α΄: «Ὁ Καρλομάγνος καὶ τὸ Φραγκογερμανικὸ κράτος».
Στὸ κεφάλαιο αὐτὸ ὁ π. Χαρίτων παρουσιάζει γενικὰ ὡς μόνο ὑπεύθυνο γιὰ τὶς πολιτικὲς καὶ ἐκκλησιαστικὲς ἐξελίξεις ἀπὸ τὸν 8ο αἰῶνα τὸν Καρλομάγνο καὶ τὸ μῖσος του ἐνάντια στὴν Ἀνατολὴ καθὼς καὶ τοὺς Πάπες, τοὺς μετὰ ὅμως τὸ 1009, ἀφότου δηλ. οἱ Πάπες ἦταν Φράγκοι στὴν καταγωγὴ κι ὄχι Ρωμαῖοι, ἀθωώνοντας παράλληλα τοὺς ἡμέτερους Ρωμαίους λόγῳ καταγωγῆς. Ἤδη ὅμως ἀπὸ τὸν τίτλο φαίνεται, ὅτι τὰ γεγονότα καὶ τὰ στοιχεῖα ποὺ παρατίθενται σ’ αὐτὸ τὸ κεφάλαιο δὲν εἶναι γνωστὰ στὸν συγγραφέα, ἀλλὰ χρησιμοποιήθηκαν ἐπειδὴ ταίριαζαν καὶ εὐόδωναν τοὺς στόχους του. Αὐτὸ δικαιολογεῖ τὰ λάθη καὶ τὴν ἀσάφεια καὶ ἀνακρίβεια ποὺ τὰ διακρίνει, δὲν δικαιολογεῖ ὅμως τὴν ἔλλειψη προσπάθειας νὰ διασταυρώσει τουλάχιστον τὶς πληροφορίες ἢ νὰ ἀπέφευγε τὴν ἐκτενὴ παρουσιάση αὐτῶν τῶν γεγονότων. Διότι, ἐνῶ τὸ κεντρικὸ μήνυμα τοῦ κεφαλαίου εἶναι σὲ γενικὲς γραμμὲς σωστό, τὰ λάθη καὶ οἱ παραλήψεις ὑποβιβάζουν τὴν σημασία του καὶ φανερώνουν μία ἀπολυτότητα σκέψης στὰ μάτια τοῦ ἀναγνώστη.
Ὁ Κάρολος ὁ Μέγας ἢ Καρλομάγνος δὲν ἵδρυσε τὸ φραγκογερμανικὸ κράτος, ἀλλὰ τὴν φράγκικη αὐτοκρατορία, ποὺ περιελάμβανε ὄχι μόνο φραγκογερμανούς, ἀλλὰ πολλοὺς λαοὺς κι ἡ ὁποία στοὺς ἑπομένους αἰῶνες, καὶ ὡς ἀποτέλεσμα τῶν διαμαχῶν τῶν ἀπογόνων τοῦ Καρόλου καὶ τοῦ χωρισμοῦ της σὲ δύο μέρη, τελικὰ κατέληξε στὴν ἵδρυση τῆς (Φραγκο)Γαλλίας καὶ (Φραγκο)Γερμανίας ἢ μᾶλλον τῆς λεγομένης «Ἁγίας Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας Γερμανικῶν Ἐθνῶν». Ὅπως γράφει ὁ Ναυπάκτου Ἱερόθεος: «Ἡ ταύτιση τοῦ ἔθνους μὲ τὴν φυλετικὴ καταγωγή, καὶ κυρίως τοὺς Φράγκους, ἡ σύνδεση τοῦ ἔθνους μὲ τὶς κοινωνικὲς τάξεις, ...ποὺ δημιουργήθηκε τὸν ΙΘ' αἰῶνα (σσ. καὶ ὄχι τὸν 8ο, ὅπως γράφει ὁ π. Χαρίτων) κλπ.» (ἐδῶ). Οἱ Φράγκοι πολέμησαν τὶς περισσότερες φορὲς τὸ «Βυζάντιο», ὄχι ὅμως πάντα. Ὁ αὐτοκράτορας τῶν Φράγκων Φρειδερῖκος Β΄ Χόενστάουφεν π.χ., μετὰ τὴν 4η Σταυροφορία τὸ 1204, εἶχε συμμαχήσει μὲ τὸν Ἰωάννη Βατάτζη (Αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας καὶ τοπικὸ Ἅγιο) ἐναντίον τοῦ Πάπα Ἰννοκέντιου τοῦ Δ΄ (τὸν εἶχε ἀφορίσει 4 φορές) καὶ ἡ κόρη του Κωνσταντία παντρεύτηκε τὸν Ἅγ. Ἰωάννη, ἀφοῦ βαπτίσθηκε Ἄννα. Σὲ μία ἐπιστολή του μάλιστα, πρὸς τὸν Ἅγ. Ἰωάννη, ὁ Φρειδερῖκος γράφει ὅτι κακῶς ἡ Κωνσταντινούπολη εἶχε ἀφαιρεθεῖ ἀπὸ τοὺς Βυζαντινούς, τοὺς δικαιωματικοὺς κατόχους της, καὶ ὅτι κακῶς πάλι οἱ τελευταῖοι θεωροῦνταν σχισματικοί, ἀφοῦ ὁ πρωταίτιος τοῦ σχίσματος ἦταν ὁ ἴδιος ὁ Πάπας: «Αὐτὸς ὁ λεγόμενος Ἀρχιερέας (σσ. ὁ Πάπας) τολμᾶ ξεδιάντροπα νὰ κατηγορεῖ ὡς αἱρετικοὺς αὐτοὺς ἀπὸ τοὺς ὁποίους ξεκίνησε ἡ χριστιανικὴ πίστη καὶ ἔφθασε μέχρι τὰ πέρατα τῆς γῆς» (Historia diplomatica Friderici II, Huillard Breholles, codex 305 Vienna). Πῶς ἦταν δυνατὸν νὰ γίνουν ὅλα αὐτά, ἀφοῦ –κατὰ τὰ λεγόμενα τοῦ π. Χαρίτωνος– ὅλοι οἱ Φράγκοι ἦταν ἐχθροὶ τοῦ «Βυζαντίου» καὶ ὄργανα τοῦ Πάπα καὶ ὅλοι οἱ Σταυροφόροι «ἀγροῖκοι καὶ φανατικοὶ παπικοὶ τυχοδιῶκτες»; (σελ. 51).
«Ἡ ὁριστικὴ ρήξη» ἀνάμεσα στὴν Ἀνατολικὴ Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία (Βυζάντιο) καὶ τὴν Φραγκική (Δύση) ποὺ ἀναφέρεται στὴν σελ. 39 τοῦ βιβλίου, δὲν «συντελέστηκε τὸν 8ο αἰῶνα» ἀλλὰ ἄρχισε στὸ τέλος τοῦ 8ου καὶ ἀρχὴ τοῦ ἐνάτου μὲ τὴν στέψη τοῦ Καρόλου στὴν Ρώμη ἀπὸ τὸν Πάπα, στὶς 25 Δεκεμβρίου τοῦ 800 μ.Χ., καὶ ὁλοκληρώθηκε μὲ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὸ 1453.
Γιὰ νὰ μὴν ἀναφέρομαι σὲ κάθε παράγραφο τοῦ Α΄ κεφ. τοῦ παρόντος βιβλίου θα προσπαθήσω νὰ κάνω μία, ὅσο γίνεται, περιληπτικὴ ἀναφορὰ τῶν γεγονότων, ὥστε νὰ γίνουν κατανοητὰ στὸν ἀναγνώστη, ποὺ φυσικὰ ἔχει διαβάσει τὸ βιβλίο τοῦ π. Χαρίτωνος, ποιές ἀνακρίβειες ἢ λάθη ἔχουν γίνει.
Τὸ 773 ἡ θέση τοῦ Πάπα Ρώμης Ἀδριανοῦ κινδύνευε ἀπὸ τὸν βασιλέα τῶν Λαγγοβάρδων Δεσιδέριο. Ὁ Πάπας ἀφοῦ ἀναζήτησε ἀπεγνωσμένα βοήθεια ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα τῶν Ρωμαίων Κωνσταντίνο τὸν Ε΄, ὁ ὁποῖος βρισκόταν σὲ πόλεμο μὲ τοὺς Βουλγάρους, ἔστειλε πρέσβεις στὸν Καρλομάγνο ζητώντας του νὰ ἀκολουθήσει τὴν πολιτικὴ ὑποστήριξης τῆς Ρώμης τοῦ πατέρα του, Πιπίνου. Τελικὰ ὁ Καρλομάγνος πῆρε τὴν μεριὰ τοῦ Πάπα, διέσχισε τὶς Ἄλπεις το 773 καὶ πολιόρκησε τὴν πρωτεύουσα τῶν Λαγγοβάρδων, Παβία. Ἡ πολιορκία διήρκεσε μέχρι τὴν ἄνοιξη τοῦ 774. Τότε ο Καρλομάγνος ἐπισκέφθηκε τὸν Πάπα στὴ Ρώμη. Τώρα εἶχε ὁ Πάπας ἕναν φράγκο ἀντὶ ἑνὸς λαγγοβάρδου βασιλέως πρὸ τῶν πυλῶν τῆς Ρώμης. Μετὰ ἀπὸ βιαστικὲς προετοιμασίες τὸν ὑποδέχθηκαν ἡ φρουρὰ καὶ οἱ δικαστὲς τῆς πόλης στὸν πρῶτο χιλιομετρικὸ δείκτη τῆς πόλης, πρᾶγμα ποὺ γίνονταν μόνο στὴν ὑποδοχὴ ἑνὸς ἐξάρχου ἢ ἑνὸς πατρικίου. Ἔτσι ἀναγνώρισε ὁ Πάπας de facto τὸν Κάρολο ὡς πατρίκιο, πράξη ποὺ φυσικὰ δὲν συνέπιπτε μὲ τὶς δικαιοδοσίες του. Σὰν ἀντάλλαγμα πῆρε ὁ Πάπας ἐδαφικὲς παραχωρήσεις καὶ τὰ πρῶτα σημάδια ἀναγνώρισης τῆς πνευματικῆς του κυριαρχίας καὶ στὸ κράτος τῶν Φράγκων. Ἀπὸ τότε ὀνομαζόταν ὁ Κάρολος Carolus dei gratia rex Francorum et Langobardorum atque patricius Romanorum καὶ ἐξασφάλισε τὴν ἐξουσία του ὡς κυρίαρχος τῆς Β. Ἰταλίας καὶ ὡς προστάτης τῆς Ρώμης. Τὸ παράδοξο σὲ αὐτὴν τὴν ἐξέλιξη εἶναι, ὅτι ὁ Πάπας κατάφερε νὰ ἔχει τὸν Κάρολο ὡς προστάτη ἀκόμα κι ἐναντίον τῆς Κων/πολης, ἐνῶ τυπικὰ ἡ Κων/πολη παρέμενε ἡ δύναμη στὴν ὁποία ὁ Πάπας ἦταν ὑποτελής, π.χ. μέχρι τὸ 781/82, τὰ παπικὰ ἔγγραφα ἦταν χρονολογημένα μὲ τοὺς χρόνους βασιλείας τῶν αὐτοκρατόρων. Ἀπὸ τότε ὅμως χρονολογοῦνταν μὲ βάση τὴν γέννηση τοῦ Χριστοῦ. Τὸ 778 μάλιστα κίνησε ἐκστρατεία, τὴν πρώτη στὴν ἱστορία ἑνὸς Πάπα ἐναντίον τῆς Τερρακίνας –ποὺ ἦταν ὑποτελὴς τοῦ Πατρικίου τῆς Σικελίας (τοῦ «Βυζαντίου» δηλ.)– καὶ τὸ 781 ἔχρισε τὰ παιδιὰ τοῦ Καρόλου στὴν Ἐκκλησία τοῦ Ἁγ. Πέτρου ὡς διαδόχους βασιλεῖς.
Ὁ αὐτοκράτορας Λέων ὁ 4ος συμμάχησε τότε μὲ τὸν Κάρολο ἐναντίον τοῦ Πάπα(!!!), ἀλλὰ ὁ πρώιμος θάνατός του ἐμπόδισε τὴν ὁλοκλήρωση τῆς συμμαχίας. Ἀντιθέτως τὰ πράγματα περιπλέχτηκαν, διότι τὴν ἀντιβασιλεία, μιᾶς καὶ ὁ διάδοχος Κων/νος ὁ 6ος ἦταν ἀνήλικος, τὴν ἀνέλαβε ἡ αὐτοκράτειρα Εἰρήνη. Αὐτὸ ἦταν για τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἀνήκουστο, δηλ. νὰ κατέχει μία γυναίκα τὸν αὐτοκρατορικὸ θρόνο καὶ ὁδήγησε πολλοὺς σὲ ἀνταρσία ἐναντίον τοῦ θρόνου, πχ. τὸν Πατρίκιο τῆς Σικελίας Ἐλπίδιο, τὸν ὁποῖο ἡ Εἰρήνη νίκησε καὶ ἐξόρισε. Ἡ Εἰρήνη γιὰ νὰ κρατήσει τὶς ἰσορροπίες ἀρραβώνιασε τότε τὸν νεαρό διάδοχο Κων/νο μὲ τὴν κόρη τοῦ Καρόλου Ροτρούδη. Αὐτὸς ὁ ἀρραβώνας τελικὰ δὲν ἔλαβε εὐτυχὲς τέλος (ἂς φανταστοῦμε φυσικὰ τί θα γράφαμε σήμερα οἱ ἱστορικοὶ καὶ κυρίως οἱ Ὀρθόδοξοι, ἂν οἱ δύο τελικὰ εἶχαν παντρευτεῖ καὶ οἱ Φράγκοι συγγένευαν μὲ τὸν αὐτοκρατορικὸ θρόνο!). Ὅλα αὐτὰ ὅμως ὁδήγησαν καὶ στὴν ἀναγνώριση τῆς κυριαρχίας τῶν Φράγκων στὴν Β. Ἰταλία καὶ στὴν ἀπόσχιση τῆς Ρώμης ἀπὸ τὴν κυριαρχία τῆς Κων/πολης.
Τὸ 787 ἔλαβε μέρος ἡ 7η Οἰκουμενικὴ Σύνοδος στὴν Νίκαια, ἡ ὁποία ἀναστήλωσε τὶς εἰκόνες καὶ καταδίκασε τὴν εἰκονομαχία. Στὴν Σύνοδο αὐτὴ καλέσθηκε καὶ ὁ Πάπας, ὁ ὁποῖος ἔστειλε ἀντιπροσώπους, δὲν καλέσθηκαν ὅμως φράγκοι ἀντιπρόσωποι. Στὴν ἐπιστολὴ ποὺ ἔστειλε ὁ Πάπας ἐν ἀγνοίᾳ τοῦ Καρόλου ἐξέφρασε τὶς ἀκόλουθες ἀπαιτήσεις: Τὴν μὴ ἀναγνώριση τοῦ πατριάρχου Ταρασίου ὡς οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, τὴν ἐπαναγνώριση τῶν παπικῶν δικαιωμάτων, ποὺ μειώθηκαν μὲ τὴν ἔναρξη τῆς εἰκονομαχίας, τὴν πατρότητα πάνω στὶς περιοχὲς τῆς Ν. Ἰταλίας καὶ τὴν ἀναγνώριση τῆς ἐξουσίας τοῦ Πάπα πάνω ἀπὸ ὅλη τὴν Δ. Ευρώπη. Ὡς ἐγγυητὴ αὐτῶν τῶν ἀπαιτήσεως παρουσίασε ὁ Πάπας τὸν βασιλέα τῶν Φράγκων καὶ Λαγγοβάρδων καὶ ρωμαῖο πατρίκιο Κάρολο. Στὴν Σύνοδο ὅμως ἡ ἐπιστολὴ τοῦ Πάπα διαβάστηκε στὰ ἑλληνικά, χωρὶς αὐτὲς τὶς ἀπαιτήσεις, φέρνοντας ἔτσι τοὺς ἀπεσταλμένους τοῦ Πάπα πρὸ τετελεσμένων γεγονότων.
Οἱ Φράγκοι ἀντέδρασαν στὴν μὴ συμμετοχή τους μὲ τὴν ἔκδοση τῶν Libri Carolini στὰ ὁποῖα καταδίκαζαν καὶ τοὺς εἰκονολάτρες καὶ τοὺς εἰκονομάχους(!) καὶ ὀνόμασαν γιὰ πρώτη φορὰ ὑποτιμητικὰ τοὺς Ἕλληνες Graecos. Τὸν Πάπα ποὺ συμμετεῖχε στὴν Σύνοδο ὅμως δὲν τὸν καταδίκασαν. Ὁ δὲ Πάπας δὲν ὑπόγραψε τὴν ἐπικύρωση τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου ποὺ τοῦ ἐστάλη ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα. Ἀντιθέτως, ἐνῶ σὲ ἐπιστολὴ του πρὸς τὸν Κάρολο –μέσῳ τοῦ ἡγουμένου Ἀλγιβέρτου– ἀπαιτοῦσε τὴν ἀποδοχὴ τῆς Συνόδου ἀπὸ μέρους τοῦ Καρόλου, ζητοῦσε παράλληλα τὸν ἀναθεματισμὸ τοῦ αὐτοκράτορα Κων/νου, ἂν δὲν δεχόταν τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ Πάπα, ποὺ στάλθηκαν μὲ τὴν ἐπιστολή του στὴ Σύνοδο.
Παρουσιάζεται δηλ. τὸ ἀκόλουθο παράδοξο ἀλλὰ ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα χαρακτηριστικό, γιὰ τὴν στάση τῶν Παπῶν: Ὁ Πάπας ζητοῦσε ἀπὸ ἕναν βασιλέα ποὺ καταδίκαζε τὴν ὀρθόδοξη Σύνοδο –καὶ τὸν ὁποῖο ὁ Πάπας πίεζε νὰ τὴν ἀναγνωρίσει– νὰ ἀναθεματίσει τὸν αὐτοκράτορα ποὺ ἐπικύρωσε τὴν Σύνοδο καὶ ἐπανέφερε τὴν Ὀρθοδοξία! Οἱ ἱστορικοὶ εἶναι σύμφωνοι ὅτι, μὲ αὐτήν του τὴν στάση, ὁ Πάπας δηλώνει τὴν ὁριστική του ἀπόφαση νὰ συμβαδίσει μὲ τὴν Δύση.
Στὴν φράγκικη σύνοδο τῆς Φρανκφούρτης ποὺ ἔλαβε μέρος τὸ 794 οἱ Φράγκοι ὀνόμασαν τὴν 7η οἰκουμενικὴ Σύνοδο «Ψευτοσύνοδο» καὶ ἀνακήρυξαν τὴν τιμὴ τῶν εἰκόνων αἵρεση, χωρὶς ὅμως παράλληλα νὰ καταδικάσουν τὸν Πάπα. Οἱ ἀντιπρόσωποι τοῦ Πάπα δὲν ἀντιστάθηκαν σὲ αὐτὴν τὴν ἀπόφαση, ἂν καὶ ὁ Πάπας δὲν τὴν ἐπικύρωσε. Ἔτσι ὁ Πάπας –πάλι παραδόξως– δὲν ἐπικύρωσε οὔτε τὴν μία (Οἰκουμενική) οὔτε τὴν ἄλλη (Φρανκφούρτη) σύνοδο.
Καὶ φτάνουμε στὴν ἐπίμαχη χρονιά, τῆς στέψης τοῦ Καρόλου στὴν Ρώμη, τὸ 800. Δὲν θὰ ἀναλύσω ὅλη τὴν ἱστορία τῆς στέψης τοῦ Καρόλου. Συμπερασματικὰ ὅμως ἀξίζει νὰ ἀναφερθοῦν τὰ ἀκόλουθα:
Τὸ 799 ὁ Πάπας Λέων Γ΄, ἔπεσε θύμα συνωμοσίας καὶ κακοποίησης ἀπὸ ρωμαίους ἀριστοκράτες, μετὰ ἀπὸ κατηγορίες ἐναντίον του γιὰ ἠθικὰ παραπτώματα. Ὁ Λέων δραπέτευσε καὶ κατέφυγε στὸν Κάρολο, στὸ Παντερμπόρν τῆς σημερινῆς Γερμανίας, ζητώντας του νὰ ἐκστρατεύσει ἐναντίον τῆς Ρώμης καὶ νὰ τὸν ἀποκαταστήσει. Ὁ Κάρολος συμφώνησε καὶ το Νοέμβριο τοῦ 800 ἔφθασε στὴν πόλη. Ὁ Πάπας τὸν ὑποδέχτηκε πρὶν τῆς πύλες τῆς πόλεως, πρᾶγμα ποὺ γίνεται μόνο στὴν ὑποδοχὴ ἑνὸς αὐτοκράτορα. Ὁ Κάρολος φυλάκισε τοὺς στασιαστὲς καὶ συγκάλεσε συμβούλιο τὴν 1η Δεκεμβρίου. Στὶς 23 Δεκεμβρίου ὁ Λέων ἔδωσε ὅρκο ἀθωότητας ἐναντίον τῶν ἠθικῶν κατηγοριῶν ποὺ τοῦ ἀπέδιδαν οἱ ἀντίπαλοί του. Στὴ Λειτουργία τῶν Χριστουγέννων (25 Δεκεμβρίου), ὅταν ὁ Κάρολος γονάτισε μπρὸς στὴν ἁγία τράπεζα γιὰ νὰ προσευχηθεῖ, ὁ Πάπας τὸν ἔστεψε Imperator Romanorum ("Αὐτοκράτορα των Ρωμαίων"). Μὲ τὴν στέψη αὐτὴ ὁ Πάπας καὶ ὁ Κάρολος οὐσιαστικὰ ἀκύρωναν τὴν νομιμότητα τῆς αὐτοκράτειρας Εἰρήνης τῆς Κων/πολης καὶ τὴν πατροπαράδοτη μέχρι τότε τάξη πραγμάτων, ποὺ ἤθελε πάντα τὴν ὕπαρξη μόνο ἑνὸς νομίμου αὐτοκράτορα τῶν Ρωμαίων.
Τὸ ἐρώτημα τῶν ἱστορικῶν, ποιός σχεδίασε τὴν στέψη, τείνει πιὰ στὴν ἀπάντηση, ὅτι ὁ Πάπας ἦταν αὐτὸς ποὺ εἶχε κανονίσει καὶ σχεδιάσει τὴν στέψη καὶ τὴν τελετὴ καὶ ὄχι ὁ Κάρολος ἢ τουλάχιστον ὄχι κυρίως ὁ Κάρολος. Σ’ αὐτὴ τὴν ἄποψη συνηγοροῦν τὰ ἀκόλουθα ἀποδεδειγμένα γεγονότα:
Α) Ὁ Πάπας προϋπάντησε τὸν Κάρολο ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη, τελετουργικό ποὺ ἁρμόζει μόνο στὸν αὐτοκράτορα.
Β) Τὸ μωσαϊκὸ στὸ παλάτι τοῦ Λατερανοῦ ποὺ δείχνει τὸν Ἅγ. Πέτρο νὰ εὐλογεῖ τὸν Πάπα καὶ τὸν Κάρολο ὡς πνευματικὴ καὶ κοσμικὴ ἐξουσία χρονολογεῖται τὰ Χριστούγεννα τοῦ 800, δηλ. στὴν στιγμὴ καὶ πρὸς τιμὴ τῆς στέψης. Γιὰ τὴν κατασκευή, ὅμως, ἑνὸς τέτοιου μωσαϊκοῦ, μάλιστα ἐκείνη τὴν ἐποχή, χρειαζόταν πολὺς χρόνος, γεγονὸς ποὺ φανερώνει, ὅτι ἄρχισε νὰ κατασκευάζεται τὸ 799, τὴν χρονιὰ δηλ. ποὺ γύρισε ὁ Πάπας ἀπὸ τὸ Παντερμπόρν. Ἄρα ἡ συμφωνία εἶχε γίνει ἤδη ἐκεῖ.
Γ) Σὲ ὅλα τὰ χρονικὰ ἀναφέρεται, ὅτι στὴν τελετὴ στέψεως ψάλθηκε ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους καὶ τὴν φρουρά πολυχρόνιο. Ἕνα πολυχρόνιο ὅμως –μιᾶς καὶ πολυχρόνιο γιὰ αὐτοκράτορες δὲν εἶχε ψαλλεῖ στὴν Ρώμη γιὰ αἰῶνες ὁλόκληρους– ἀπὸ τόσους πολλοὺς ἀνθρώπους ἀπαιτεῖ πρόβες καὶ ἐκπαίδευση καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ μὴν εἶχε δώσει ἀνάλογη ἐντολὴ ὁ Πάπας ἢ νὰ ἔμεινε κρυφὸ στὸν κύκλο τοῦ Καρόλου.
Ὅλα τελικὰ συνηγοροῦν στὸ συμπέρασμα, ὅτι ὁ Πάπας Λέων γιὰ νὰ σώσει τὴν ζωή του καὶ τὸν θρόνο του (ἀκόμα ὑπάρχουν ἰσχυρὲς ἀμφιβολίες ἂν ὁ Λέων ἦταν ἀθῶος), πρότεινε στὸν Κάρολο τὸ στέμμα τῶν «Ρωμαίων», τὸ ὁποῖο φυσικὰ αὐτὸς χωρὶς ἀντιρρήσεις δέχθηκε. Ἀκόμα καὶ στὸ δογματικὸ ὕψιστο θέμα τοῦ Φιλιόκβε, ὁ Πάπας Λέων, ἂν καὶ ὁ ἴδιος δὲν ἀποδέχθηκε τὴν αἱρετικὴ αὐτὴ προσθήκη, ἐπέτρεψε μὲ τὴν στάση του τὴν ἐξάπλωσή της, διότι δὲν καταδίκασε ρητῶς τὴν σύνοδο τῆς Φρανκφούρτης καί, θέτοντας τὴν Ἰταλία ὑπὸ τὴν διοικητικὴ ἐξουσία τοῦ Καρόλου, ἄφησε τὸ ποίμνιο της νὰ πέσει θύμα καὶ νὰ ἀποδεχτεῖ αὐτὴν τὴν αἵρεση. Ἂλλη μία ἀπόδειξη καὶ γιὰ μᾶς σήμερα, ὅτι ὑπεράσπιση τοῦ δόγματος χωρὶς τὴν ἀνάλογη ὑπευθυνότητα καὶ τὸ ἀνάλογο κόστος δὲν εἶναι δυνατή.
Ὁ Θεοφάνης ἀναφέρει στὸ χρονικό του (6293, 6294), ὅτι μετὰ τὴν στέψη στάλθηκε ἀντιπροσωπεία στὴν Κων/πολη, ποὺ διαπραγματεύθηκε τὸν γάμο τοῦ Καρόλου μὲ τὴν Εἰρήνη(!). Ὁ γάμος τελικὰ δὲν πραγματοποιήθηκε, γιατὶ τὸ 802 ὁ Λογοθέτης τοῦ Δρόμου Νικηφόρος ἀνέτρεψε τὴν Εἰρήνη καὶ ἀνακηρύχθηκε αὐτοκράτορας. Κι αὐτὸ ὅμως τὸ γεγονὸς ἀποτελεῖ μία ἀπόδειξη τῆς κατάστασης μετὰ τὴν στέψη τοῦ Καρόλου. Τελικὰ ἡ Κων/πολη τὸ 812 ἀναγνώρισε τὴν στέψη τοῦ Καρόλου ὡς ἀδελφοῦ βασιλέα. Φράγκοι καὶ «Βυζαντινοὶ» ἔφτασαν μάλιστα στὸ σημεῖο νὰ ἀντιμετωπίσουν ὡς σύμμαχοι μία ἀραβικὴ ἀπόβαση στὴν Ν. Ἰταλία.
Ποῦ εἶναι λοιπὸν ἡ «ὁριστικὴ ρήξη» τοῦ π. Χαρίτωνος;
Ὅσο γιὰ τὸ θέμα τῶν Σταυροφοριῶν οἱ πληροφορίες τοῦ π. Χαρίτωνος εἶναι κι ἐπὶ τούτου ἐλλειπεῖς, μιᾶς καὶ ὁ π. Χαρίτων ἀναφέρει τὴν ἠθικὴ κατάντια τῶν Σταυροφόρων, δὲν ἀναφέρει ὅμως τὴν ἠθικὴ πτώση, τὴν ἐκκοσμίκευση, τὴν συσσώρευση τεραστίων περιουσιῶν στὰ μοναστήρια (καὶ στὸ Ἅγιον Ὄρος), τὸν μοναχισμὸ ὡς ἐπιλογὴ γιὰ ἀποφυγὴ τῆς στράτευσης, τὴν ἠθικὴ παρακμή, τὶς δυναστικὲς ἔριδες καὶ τοὺς ἀσταμάτητους ἐμφυλίους πολέμους ποὺ ἀποδυνάμωσαν τὴν Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία τῆς Ἀνατολῆς καὶ ἔδωσαν τὴν δυνατότητα στοὺς Σταυροφόρους νὰ κάνουν αὐτὰ ποὺ ἔκαναν. Ἂς μὴν ξεχνοῦμε, ὅτι ὁ γιὸς τοῦ ἐκθρονισμένου βυζαντινοῦ αὐτοκράτορα Ἰσαάκιου, Ἀλέξιος, ἦταν αὐτὸς ποὺ προσκάλεσε τοὺς σταυροφόρους τῆς 4ης Σταυροφορίας νὰ τὸν βοηθήσουν νὰ ἀνακτήσει τὴν ἐξουσία, προσφέροντάς τους ἀνταλλάγματα, τὰ ὁποῖα δὲν διέθετε καὶ δίνοντάς τους τὸ δικαίωμα νὰ διεκπερώσουν τὰ ἀνίερα σχέδιά τους (αὐτὰ τὰ γεγονότα παραδόξως δὲν τὰ ἀναφέρει ὁ π. Χαρίτων). Ἡ ὑγιὴς σὲ λειτουργία καὶ σκέψη καὶ πνευματικὰ ἀνεστημένη Αὐτοκρατορία τῆς Νικαίας (πχ. ἡ μεγάλη παράκληση στὴν Παναγία, γραμμένη ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Θεόδωρο Λάσκαρη) εἶναι ἡ ἀπόδειξη τῶν παραπάνω ἰσχυρισμῶν. Ὄχι κυρίως ὁ Κάρολος ἢ οἱ Φράγκοι ἀλλά, ἐδῶ θὰ δανειστῶ μία ἔκφραση τοῦ μακαριστοῦ π. Ἀθανασίου Μυτιληναίου, «Ὁ Θεὸς κυβερνᾶ τοὺς λαούς, ἀναδεικνύει ἢ τιμωρεῖ» ἀνάλογα μὲ τὴν πορεία τους.
Ἀπὸ ὅλα αὐτὰ λοιπὸν συμπεραίνουμε, ὅτι ἡ παράθεση τῶν παραπάνω γεγονότων στὸ βιβλίο τοῦ π. Χαρίτωνος εἶναι πολὺ ἁπλοποιημένη καταδικάζοντας σωστά, μὲν ἀλλὰ μονόπλευρα τὸν Κάρολο καὶ τοὺς Φράγκους κι ἀθωώνοντας τὸν Πάπα καὶ τὴν Κων/πολη λόγῳ καταγωγῆς ὡς θύματα. Ἡ παραπάνω ἔκθεση τῶν γεγονότων ἀποδεικνύει ὅμως, ὅτι ὁ Πάπας (πρὶν τὸ 1009 καὶ παρότι Ὀρθόδοξος καὶ Ρωμαῖος κι ὄχι Φράγκος) ὄχι μόνο ἀθῶος δὲν ἦταν, ἀλλὰ κατὰ πάσα πιθανότητα ὁ κύριος ὑπαίτιος τῆς ἀρνητικῆς ἐξέλιξης μεταξὺ Ἀνατολῆς καὶ Δύσης μιᾶς καὶ μὲ τοὺς χειρισμούς του, ὅπως καὶ σήμερα, ἔμπλεξε ἐκκλησιαστικὰ καὶ κοσμικὰ ζητήματα, ἀποσκοπώντας στὴν πολιτικὴ ἐξουσία. Ἡ Κων/πολη εὐθύνεται κι αὐτή (παρότι κι αὐτὴ Ὀρθόδοξη), διότι σ’ αὐτὴν τὴν κρίσιμη στιγμὴ ἀσχολοῦταν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον μὲ δυναστικὲς ἔριδες κι ὄχι μὲ τὰ σημαντικὲς δογματολογικὲς ἐξελίξεις στὴν Δύση. Καὶ φυσικὰ οἱ Φράγκοι καὶ ὁ Κάρολος εὐθύνονται ὡς πρῶτοι ἀλλὰ ὄχι μοναδικοὶ αἴτιοι, γιατὶ δὲν ὑπάκουσαν στὶς ἀποφάσεις τῆς 7ης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, χρησιμοποίησαν τοὺς δύο παραπάνω (Πάπα καὶ Κων/πολη) γιὰ τὰ δικά τους σχέδια ἐξουσίας, πέτυχαν τὸν σκοπό τους κάνοντας τὸν Πάπα πιόνι τους, γινόμενοι ὅμως παράλληλα οἱ ἴδιοι πιόνια στὰ σχέδια τοῦ Πάπα γιὰ ἐξουσία (παράδειγμα ἡ μεταγενέστερη πασίγνωστη διαμάχη τοῦ Πάπα Γρηγορίου τοῦ Ζ΄ μὲ τὸν ἀπόγονο τοῦ Καρόλου Ἑρρῖκο τὸν Δ΄ γιὰ τὴν σιμωνία καὶ τὸν διορισμὸ τῶν Ἐπισκόπων). Ὁ πάπας μάλιστα Γρηγόριος ὁ Ζ΄, Φράγκος κι ὄχι Ρωμαῖος, ἀκύρωσε τὸν τίτλο τοῦ Ἑρρίκου ὡς imperator Romanorum (αὐτοκράτορα τῶν Ρωμαίων) καὶ τὸν μετέτρεψε σὲ imperator teutonum (αὐτοκράτορα τῶν Τευτόνων). Αὐτὸ δηλ. ποὺ ἐπιδίωκε ἡ Κων/πολη. Τὰ ἔπραξε αὐτὰ ὁ Πάπας ὡς ὑποτιθέμενος σύμμαχος τοῦ «Βυζαντίου»; Ἀσφαλῶς ὄχι.
Αποκρύπτοντας σημαντικὰ στοιχεῖα σὲ μία ἱστορικὴ ἀναδρομὴ ἰδίως γιὰ τὸν Μεσαίωνα, μπορεῖ νὰ ἀποδεικνύουμε ἐχθρούς, ἀφαιροῦμε ὅμως παράλληλα τὸ αἴσθημα τῆς εὐθύνης ποὺ πρέπει νὰ ἔχουμε κι ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι, διότι ἡ ἱστορία τῆς Ρωμανίας (Βυζαντίου) μᾶς ἀποδεικνύει, ὅτι ὅταν ἐμεῖς ἀμελοῦμε, οἱ ἄλλοι δράττονται τῆς εὐκαιρίας. Τὸ νὰ ἐνοχοποιοῦμε μόνο τοὺς ἄλλους, χωρὶς κάθε εἴδους αὐτοκριτικῆς, δὲν ἀποτελεῖ λύση ἀντιμετώπισης μιᾶς αἱρέσεως.
Einhard: Vita Karoli Magni. Lat./Dt. Übers., Anm. u. Nachw. von Evelyn Scherabon Firchow. Reclam Verlag, Ditzingen 1986, Reichsannalen, in: Hartmann, W. (Hg.): Frühes und hohes Mittelalter 750-1250 (Deutsche Geschichte in Quellen und ‚Darstellungen 1) Stuttgart 1995, Becher Matthias: Die Päpste und Karl der Große. Eine Frage der Selbstbehauptung. In: Kaiser und Kalifen. Karl der Große und die Mächte am Mittelmeer um 800, Darmstadt 2014, S.50-61, Borgolte, Michael: Karl der Große. Ein Global Player? In: Kaiser und Kalifen. Karl der Große und die Mächte am Mittelmeer um 800, Darmstadt 2014, S.16-22, Classen, Peter: Karl der Große, das Papstum und Byzanz. Die Begründung des Karolingischen Kaisertums, in: H. Fuhrmann/ C. Märtl (Hg.): Beiträge zur Geschichte und Quellenkunde des Mittelalters, Bd. 9, Sigmaringen 1985, Deer, Josef: Byzanz und das abendländische Herrschertum, in: Peter Classen (Hg.): Vorträge und Forschungen Band XXI, Sigmaringen 1977, Dölger, Franz: Byzanz und die europäische Staatenwelt. Ausgewählte Vorträge und Aufsätze, Darmstadt 1964, Ostrogorsky, Georg: Βυζαντινὴ ἱστορία, München 1996, Schreiner, Peter: Byzanz, München 2011.
Κεφ. Γ΄: «Ἀθεΐα, Ἐλευθεροτεκτονισμός (Μασονία), Διαφωτισμός»
Στὸ κεφάλαιο αὐτὸ ὁ π. Χαρίτων κάνει πάλι μία ἱστορικὴ ἀναδρομή, χωρίς ὅμως νὰ μπαίνει σὲ λεπτομέρειες καὶ παρουσιάζοντας τόσο ἁπλοποιημένα τὰ πράγματα, ὥστε γιὰ ἀκόμη μία φορὰ νὰ παρουσιάζονται χτυπητὲς ἀνακρίβειες καὶ λάθη. Ἔτσι ὁ π. Χαρίτων:
Α) Ὀνομάζει τὴν Ἀναγέννηση μία ἐποχὴ ἡ ὁποία ἀποτελεῖ ἐπακόλουθο τῆς παπικῆς πλάνης. Φυσικὰ αὐτὸ τὸ συμπέρασμα εἶναι σωστό, ἀλλὰ μόνο ἐν μέρει. Διότι μαζὶ μὲ τὴν Ἀναγέννηση ἀναπτύχθηκε ὁ Οὑμανισμός. Οὑμανισμὸς καὶ Ἀναγέννηση δὲν ἔχουν ὡς ἀφετηρία μόνο τὴν παπικὴ πλάνη, ἀλλὰ τὸν τρόπο σκέψης καὶ ἐπαφῆς μὲ τὸ ἀρχαῖο πνεῦμα καὶ τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα, ποὺ ἔφεραν στὴ ἀπεκομμένη, ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ κυρίως Ἀρχαιότητα Δύση οἱ «βυζαντινοί» λόγιοι, λίγο πρὶν καὶ μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κων/πόλεως· λόγιοι ὅπως ὁ Γεμιστὸς Πλήθων, ὁ Μανουὴλ Χρυσολωρᾶς, ὁ Νικόλαος Σιγηρός, ὁ Δημήτριος Κυδώνης, ὁ Ἰωάννης Ἀργυρόπουλος, ὁ Δημήτριος Χαλκοκονδύλης κ.ἄ. Οἱ λόγιοι αὐτοὶ πού, ὅπως σωστὰ ἐπισημαίνει ὁ π. Χαρίτων, εἰσήγαγαν τὸν σχολαστικισμὸ στὸ «Βυζάντιο», τώρα τὸν ξαναφέρνουν ἐξελληνισμένον πίσω (ὅπως π.χ. κάνει τώρα, ἀντιστρόφως ὅμως, ὁ Ζηζιούλας). Οἱ Δυτικοὶ μέχρι τότε στὴν πλειοψηφία τους δὲν γνώριζαν οὔτε καταλάβαιναν ἑλληνικά: «graeca sunt, non leguntur» (=ἑλληνικὰ εἶναι, δὲν διαβάζονται). Οἱ λόγιοι αὐτοὶ ἔφεραν πληθώρα ἑλληνικῶν κειμένων στὴν Δύση καὶ βοήθησαν τοὺς Δυτικούς, κυρίως τοὺς Ἰταλούς, νὰ γίνουν γνῶστες τῆς ἑλληνικῆς σκέψης συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς. Στὴν Δύση ὅμως δὲν ὑπῆρχαν τὰ προστατευτικὰ πλαίσια ποὺ προσέφερε ἡ Ορθοδοξία στὴν Ἀνατολὴ καὶ ἔτσι ἡ ἀναζήτηση ξέφυγε καὶ πέρασε σὲ ἄλλα ἐπίπεδα ποὺ ἐπέφεραν τὸ γνωστὸ ἀποτέλεσμα. Τρανταχτὸ παράδειγμα ἀποτελεῖ ὁ Πλήθων Γεμιστός, ὁ ὁποῖος, ἂν καὶ οὑμανιστής, δὲν ὑπέγραψε τὸν ὅρο ἑνώσεως τῆς Φερράρας-Φλωρεντίας.
Ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἐπιτεύγματα ποὺ δὲν ἔχουν σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία δὲν θὰ ἦταν δυνατὰ χωρὶς τὴν συμβολὴ τῶν «βυζαντινῶν» αὐτῶν λογίων καὶ τῶν μαθητῶν τους· π.χ. ἡ ἀνακάλυψη ἐκτύπωσης τοῦ βιβλίου ἀπὸ τὸν Γκούντεμπεργκ, ἡ ὁποία δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς παπικῆς πλάνης οὔτε ἀποτελεῖ ἀντίδραση στὸν Παπισμό, ἢ οἱ ἐξελίξεις στὸν τομέα τῆς ἰατρικῆς, ἢ τῶν κλασσικῶν ἐπιστημῶν, οἱ ἀνακαλύψεις τοῦ Κοπέρνικου καὶ τοῦ Γαλιλαίου μετὰ ἀπὸ τὶς μελέτες τῶν κειμένων τοῦ Πτολεμαίου, ποὺ ἔφεραν μαζί τους οἱ «Βυζαντινοί» (τὶς ὁποῖες καταδίκαζε τὸ Βατικανὸ μέχρι τὸν 20ο αἰῶνα!!!). Ὁ π. Χαρίτων ἐπισημαίνει σωστά, ὅτι στὴν Ὀρθοδοξία δὲν ὑπῆρξε ἀντιπαλότητα Ἐκκλησίας καὶ ἐπιστήμης (σελ. 60), ὅμως ἀναφέρει τὸν βυζαντινὸ Οὑμανισμὸ ξεχωριστὰ σὲ ἄλλο κεφάλαιο καὶ δὲν τὸν συνδέει μὲ τὴν Ἀναγέννηση, σὰν νὰ εἶναι Ἀναγέννηση καὶ βυζαντινὸς Οὑμανισμὸς δύο διαφορετικὰ πράγματα, καταδικάζοντας παράλληλα κάθε πράξη, τῆς Ἀναγέννησης ὡς ἀποτέλεσμα τῆς παπικῆς πλάνης, ἀντὶ νὰ διαχωρίσει καὶ νὰ τονίσει αἴτια καὶ ἐπιρροές. Τοῦτο τὸ ἐπισημαίνω, γιατὶ ἀφήνει πάλι ἐρωτήματα γιὰ τὸ ἂν ἔχει σχέση μὲ τὶς στοχοθεσίες τοῦ βιβλίου του δηλ. τὴν ἀπενοχοποίηση τῶν παλαιῶν «Βυζαντινῶν» καὶ τὸν ἐπαναλαμβανόμενο τονισμὸ τοῦ συνειρμοῦ Πάπα καὶ «Νέου» Ἡμερολογίου.
Β) Στὴν παράγραφο γιὰ τὴν σχέση τοῦ πλατωναριστοτελισμοῦ καὶ δυτικῆς σχολαστικῆς σκέψης παρουσιάζει ὁ π. Χαρίτων ὡς παράδειγμα τὸν Παρμενίδη (σελ. 62). Ὁ Παρμενίδης ὅμως δὲν ἀνήκει στὸν Πλατωνισμό, ἀλλὰ ἦταν Ἐλεάτης Φιλόσοφος ποὺ ἔζησε 100 χρόνια πρὶν τὸν Πλάτωνα. Ἦταν ἐκφραστὴς τοῦ μονισμοῦ καὶ τῆς ἀντίληψης ὅτι τὸ «Εἶναι» μόνο ὑπάρχει ἐνῶ τὸ «μὴ Εἶναι» εὑρίσκεται στὴν ἀπόλυτη ἀνυπαρξία καὶ ὡς ἐκ τούτου δὲν ὑπάρχει. Ὁ δὲ Πλάτων στὸν Διάλογο «Παρμενίδης» (πηγὴ τοῦ π. Χαρίτωνος) παρουσιάζει τοὺς Ἐλεάτες, Παρμενίδη καὶ Ζήνωνα συζητώντας μὲ τὸν Σωκράτη, ἀλλὰ καὶ τὸν ἴδιο τὸν Σωκράτη, νὰ πέφτουν σὲ ἀντιφάσεις σχετικὰ μὲ τὶς ἰδέες καὶ τὴν «μέθεξη». Στὸν διάλογο αὐτόν, ποὺ κατὰ πάσα πιθανότητα δὲν ἔλαβε ποτὲ μέρος, λείπουν ἐπίσης οἱ ἐξηγήσεις γιὰ τὴν σχέση ἰδεῶν καὶ φαινομένων. Ἡ συζήτηση καταλήγει στὸ πρῶτο τουλάχιστον μέρος στὴν ἀπορία. Στὸ δὲ δεύτερο μέρος δὲν παρέχονται τελικὰ οἱ ἀπαιτούμενες ἀπὸ τὸ πρῶτο μέρος ἀπαντήσεις. Οἱ φιλόλογοι ἀκόμα ἀποροῦν μὲ τὴν σημασία τοῦ βιλίου αὐτοῦ, ἀφοῦ στὴν πραγματικότητα ἀποτελεῖ μία κριτικὴ παρὰ μία ὑπεράσπιση τῆς φιλοσοφίας τῶν ἰδεῶν τοῦ Πλάτωνα. Ἂρα αὐτὸς ὁ διάλογος δὲν ἀποτελεῖ λαμπρὸ παράδειγμα καὶ πηγὴ ἀποδείξεως τῆς πλατωνικῆς/ἀριστοτελικῆς φιλοσοφίας –ἀντιθέτως τὴν ἀμφισβητεῖ– ὅπως θὰ τὸ ἀπεδείκνυε π.χ. ἡ «Πολιτεία» ἢ ὁ «Σοφιστής».
Ἡ δυτικὴ διανόηση κι ὄχι ὁ δυτικὸς ἄνθρωπος στὸ σύνολό του (σελ. 62) ἄφησε πίσω της τὸν σχολαστικισμό, τὸν Πλάτωνα καὶ τὸν Ἀριστοτέλη (ὅπως σωστὰ ἐπισημαίνει ὁ π. Χαρίτων), ἀλλὰ δὲν κατέληξε στὸν ἀγνωστικισμό –αὐτὸ ἔγινε πολὺ ἀργότερα– ἀλλὰ στὴν θεοποίηση τοῦ ἐγώ. Ὁ Γερμανικὸς Ἰδεαλισμὸς μὲ ἀφετηρία του τὸν Κὰντ εἶναι αὐτὸς ποὺ διακήρυξε γιὰ πρώτη φορά στὴν ἱστορία, ὅτι ἡ ἀλήθεια ὑπάρχει μέσα στὸν ἄνθρωπο ὑποκείμενο. Ἡ Γνωσιολογία παίρνει τὴν σκυτάλη καὶ προηγεῖται πιὰ τῆς ὀντολογίας τοῦ Ἀριστοτέλη. Ἔτσι τὸ ἐγὼ ἀποσυνδέεται πιὰ ἀπὸ παραδόσεις, συνήθειες, νόμους καὶ συμπεριφορὲς καὶ κυριαρχεῖ ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα ὡς μοναδικὸς κριτής μὲ μόνο κριτήριο τὴν λογική. Ὁ Γερμανικὸς ἰδεαλισμός, ὡς ἔκφραση τῆς προτεσταντικῆς ὑπεροψίας, γίνεται ἡ κινητήρια δύναμη ποὺ θὰ ἀνακηρύξει 200 χρόνια μετὰ μὲ τὸν Νίτσε τὸν ὑπεράνθρωπο ἄνθρωπο. Θέλοντας –σωστά– ὁ π. Χαρίτων νὰ ἀναδείξει τὴν τρομερὴ πτώση τοῦ Παπισμοῦ, ἀφήνει τὸν Προτεσταντισμὸ νὰ ἐμφανίζεται ὡς πτώση, ἀλλά –ἐπειδὴ ἀκριβῶς δὲν ἀναλύει τὴν πτώση του– ὡς πτώση-ἀντίδραση ἐξ αἰτίας τοῦ Παπισμοῦ. Μία ἀκριβὴς ἀναφορὰ καὶ ἐξιστόρηση τῶν βλασφημιῶν τῶν Προτεσταντῶν καὶ τῆς ἄρνησής τους νὰ ἐπιστρέψουν στὴν Ὀρθοδοξία, ὅταν τοὺς δόθηκε ἡ εὐκαιρία μέσῳ τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Πατριάρχη Ἱερεμία τοῦ Τρανοῦ (ἡ μόνη γνωστὴ προσπάθεια ἐπίσημης ἱεραποστολῆς ἐκεῖνο τὸν καιρό), θὰ ξεκαθάριζε περισσότερο τὰ πράγματα ὡς πρὸς τὴν πτωτικὴ ἐξέλιξη –ὄχι μόνο σὲ σχέση μὲ τὸν Παπισμό– τῆς Δύσεως καὶ θὰ βοηθοῦσε πιὸ πολὺ τὸν πιστὸ νὰ καταλάβει τὴν τραγικὴ ἐξέλιξη τῶν γεγονότων τοῦ καιροῦ ἐκείνου. Ἀλλὰ μᾶλλον αὐτὸ θὰ μείωνε τὸν χῶρο γιὰ τὴν ἐξιστόρηση τοῦ ἡμερολογιακοῦ, ποὺ πάλι φαίνεται νὰ εἶναι βασικὸς στόχος τοῦ βιβλίου. Ἂν κάνω λάθος σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο εἶμαι ἕτοιμος νὰ τὸ παραδεχτῶ.
Χρησιμοποιώντας ἀνακατεμένα παραδείγματα ἀπὸ τὶς πηγές του καὶ ὑπεραπλουστεύοντας τελικὰ τὴν ἱστορικὴ καὶ πνευματικὴ ἐξέλιξη τῆς Δύσης τὴν ἐποχὴ ἐκείνη πρὶν τὸν Διαφωτισμό, ὁ π. Χαρίτων, φανερώνει μὲ ἀπόλυτο τρόπο, ὁλόκληρο τὸν Δυτικὸ ἄνθρωπο νὰ εἶναι ὀπαδὸς πρῶτα τοῦ σχολαστικισμοῦ καὶ τοῦ νεοπλατωνισμοῦ καὶ μετὰ –χωρὶς νὰ ἐξηγήσει τί συνέβη ἐνδιάμεσα– τοῦ ἀγνωστικισμοῦ, τὴν στιγμὴ ποὺ τὸ 80% τῶν ἀνθρώπων στὴν Δύση δὲν ἤξερε κἂν νὰ διαβάζει. Ὁ δυτικὸς ἄνθρωπος τῆς σημερινῆς ἐποχῆς δὲν ἔχει καμία σχέση μὲ τὸν ἁπλὸ δυτικὸ ἄνθρωπο μεταξὺ τοῦ 13ου καὶ 18ου αἰῶνα. Μέχρι νὰ γίνει ὁ σχολαστικισμός –καὶ μετὰ ὁ ἀγνωστικισμός– βίωμα καὶ τρόπος σκέψης τοῦ ἁπλοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου, πέρασαν αἰῶνες καὶ συνέβησαν πολλά. Ἡ σχολαστικὴ καὶ ἡ μεταφυσικὴ ἀποτελοῦσαν στὴν ἀρχὴ θέμα μόνο μερικῶν διανοουμένων καὶ φυσικὰ τοῦ ὑψηλοῦ δυτικοῦ κλήρου, μιᾶς καὶ οἱ πιὸ πολλοὶ δυτικοὶ ρασοφόροι ἦταν κι αὐτοὶ ἀγράμματοι. Κι ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἦταν ἀγράμματοι, κυριαρχοῦσε ἀκόμα μία εὐσέβεια, ἀλλὰ καὶ ἡ κακοδιδασκαλία, ἡ δεισιδαιμονία καὶ οἱ προλήψεις κι ἔτσι μπόρεσαν οἱ Λατίνοι –κι ὄχι μόνο οἱ Φραγκολατίνοι, ἀλλὰ καὶ οἱ παντὸς εἴδους Προτεστάντες– νὰ ἐπιβάλλουν τίς, ὅπως ὁ π. Χαρίτων σωστά ἀλλὰ μονόπλευρα ἐπισημαίνει, καταστροφικὲς κακοδοξίες τους. Φυσικὰ ἐννοεῖται, ὅτι σοβαρὴ ἱεραποστολὴ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, ἂν ἐξαιρέσουμε τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Ἱερεμία τοῦ Τρανοῦ, ἐκ μέρους τῶν Ὀρθοδόξων –λόγῳ τῆς Τουρκοκρατίας καὶ τῶν παπικῶν διωγμῶν– δὲν ὑπῆρχε. Ὁπότε ἀποδεικνύεται ἀκραῖο νὰ καταδικάζουμε ὅλους τοὺς ἁπλοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης μὲ ἀναχρονιστικὰ κριτήρια ὡς ἀρνητὲς τοῦ Θεοῦ ἢ ἀγνωστικιστές (σελ. 63).
Γ) Μετὰ ἀπὸ τὴν σελ. 66 ἀναφέρει, ὁ π. Χαρίτων, ὡς μοναδικὴ αἰτία τοῦ Διαφωτισμοῦ, τὴν Μασονία. Κι αὐτὸ εἶναι σωστὸ ἀλλὰ πάλι ἐν μέρει. Διότι ὁ π. Χαρίτων ξεχνάει νὰ ἀναφέρει τὸν ἀπολυταρχισμὸ τοῦ 17ου αἰῶνα, τὴν πείνα, τὴν ἀδικία, τὴν καταπίεση ποὺ ἐπέφεραν τὸν πράγματι θεομάχο καὶ καταστροφικό, ὅπως ἐξελίχθηκε, γιὰ τὸν ἄνθρωπο Διαφωτισμό. Ξεχνάει νὰ ἀναφέρει τὴν δύναμη ποὺ διέθεταν οἱ παπικοὶ «Ἐπίσκοποι», οἱ ὁποῖοι διέθεταν πολιτικὰ ἀξιώματα ἀκόμα καὶ στρατό, πύργους καὶ τεράστιες περιουσίες, ἐνῶ ὁ λαός πεινοῦσε. Ξεχνάει νὰ ἀναφέρει τὶς τεράστιες κοινωνικὲς ἀδικίες ποὺ καταδυνάστευαν τὸν λαό, ἀκόμα καὶ σ’ αὐτὴν τὴν ὀρθόδοξη τσαρικὴ Ρωσία, ὥστε νὰ φθάσουν μεγάλοι Ρώσοι Ἅγιοι στὸ σημεῖο νὰ παραδεχθοῦν, ὅτι ἀκόμα κι αὐτὴ ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς πνευματικῆς πτώσης τῶν Ὀρθοδόξων κι ὄχι τόσο τῆς δύναμης τῶν Μπολσεβίκων. Πάλι κατὰ τὸν Ναυπάκτου Ἱερόθεο: «Καὶ αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ δοῦμε μέσα ἀπὸ τὴν ἄποψη, ὅτι ἡ Γαλλικὴ ἐπανάσταση εἶναι ἐπανάσταση τῶν Ρωμηῶν ἐναντίον τῶν Φράγκων εὐγενῶν, ποὺ εἶχαν κατακυριεύσει τὸν λαό, εἶχαν μοιράσει τὸν δυτικὸ χῶρο σὲ φέουδα μὲ φοβερές κοινωνικές ἐπιπτώσεις». (ἐδῶ)
Δὲν ἦταν λοιπὸν μόνο ἡ Μασονία αὐτὴ ποὺ ἐπέφερε τὸν Διαφωτισμὸ καὶ τὴν ἐπιτυχία ποὺ εἶχε αὐτὸς στὴν Δύση. Παράδειγμα γι’ αὐτὴν τὴν προσέγγιση ἀποτελεῖ καὶ ἡ ἱστορία στὸ βιβλίο τοῦ Βίκτωρος Οὑγκώ (παιδὶ τοῦ Διαφωτισμοῦ), «οἱ Ἄθλιοι», τοῦ ἐπισκόπου Μυριὴλ μὲ τὸν Γιάννη Ἁγιάννη, στὴν ὁποία ὁ ἐπίσκοπος δίνοντας ἕνα πράγματι χριστιανικὸ παράδειγμα ἐλεημοσύνης σώζει τὴν ψυχὴ τοῦ πρώην κατάδικου καὶ τὸν ξανακάνει ἄνθρωπο. Δὲν τὸν μετάλλαξε ἡ πολιτεία, ἡ ἐπανάσταση, ὁ Διαφωτισμός, ἀλλὰ ὁ Χριστός. Ἀντίθετα μὲ αὐτὸν ὁ Ἰαβέρης, τὸ ἀστυνομικὸ ὄργανο τῆς ἐποχῆς, ἀδυνατώντας νὰ καταλάβει τὴν ψυχικὴ ἀλλαγὴ τοῦ Ἁγιάννη αὐτοκτονεῖ καὶ καταδικάζεται αἰώνια, γιὰ νὰ μὴν προδώσει τὸ σύστημα. Τὸ βιβλίο αὐτὸ τὸ ἀπαγόρευσε ὁ Πάπας ΙΔ΄! Ἀκόμα κι ἂν ὁ Οὑγκὼ δὲν ἦταν ὀρθόδοξος οὔτε πρότυπο Χριστιανοῦ, τὸ βιβλίο αὐτὸ φανερώνει τὶς ὑπαρξιακὲς καὶ πνευματικὲς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, οἱ ὁποῖες δὲν ὑπάγονται στὴν Μασονία.
Ἔκπληξη ἀποτελεῖ καὶ τὸ γεγονός, ὅτι τὸ βιβλίο δὲν ἀναφέρεται καθόλου στὴν ἐποχὴ τῆς Βαυαροκρατίας ποὺ ἐπέβαλε ἕνα διαφωτιστικὸ πνεῦμα στὴν Ἑλλάδα, χώρισε τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο, προώθησε προτεσταντικὰ πρότυπα, ἔκλεισε τὰ πιὸ πολλὰ μοναστήρια καὶ ἐδίωξε τὸν μοναχισμό. Ἡ Βαυαροκρατία ἀποτελεῖ μία ἀπὸ τὶς πιὸ μελανὲς στιγμὲς τῆς νεώτερης ἱστορίας μας καὶ πολιτικά, ἀλλὰ καὶ ἐκκλησιαστικά, ἀλλὰ ὁ π. Χαρίτων δὲν ἀναφέρει λέξη γι’ αὐτή.
Οἱ Προτεσταντίζοντες Διαφωτιστὲς τοῦ Ἀδαμαντίου Κοραῆ μὲ τὴν βοήθεια τῶν Βαυαρῶν, ἀπέσχισαν τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο, λήστεψαν καὶ ἔκλεισαν τὰ μοναστήρια μὲ τὰ διατάγματα τῆς 25/9/1833 καὶ 25/2/1834 (ἀπὸ τὰ 593 κλείνουν τὰ 412), τὰ ἱερὰ σκεύη καταπατήθηκαν καὶ πουλήθηκαν (σσ. μᾶς θυμίζει κάτι αὐτό;). Ἡ ἀπόσχιση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος διήρκησε 2 δεκαετίες. Ἀναλυτικώτερα, τὸ (1831), ὁ Κοραής ἐκδίδει τὸν «Ἱερατικὸν Συνέκδημον», κείμενο ποὺ προτείνει τὴν μεταρρύθμιση τῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὰ καλβινιστικὰ πρότυπα. Γράφει ὁ Κοραής: «Τοῦ ἐλευθερωθέντος μέρους τῆς Ἑλλάδος ὁ κλῆρος δὲν χρεωστεῖ νὰ γνωρίζη ὡς ἐκκλησιαστικὸν ἀρχηγὸν τὸν Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως ἐνόσῳ ἡ Κωνσταντινούπολις μένει μολυσμένη ἀπὸ τὴν καθέδραν τοῦ τυράννου, ἀλλὰ νὰ κυβερνᾶται ἀπὸ Σύνοδον ἱερέων, ἐκλεγομένων ἐλευθέρως ἀπὸ ἱερεῖς καὶ κοσμικούς, καθὼς ἔπρασσεν ἡ ἀρχαία Ἐκκλησία καὶ πράσσει μέχρι σήμερον τῶν ὁμοθρήσκων Ρώσων ἡ Ἐκκλησία». Ἡ Ἐκκλησία μετατρέπεται τὸ 1833 μὲ τὴν ἐπισημοποίηση τῆς «Διακηρύξεως» ἀπὸ τὸν Ὄθωνα σὲ ἐθνικὸ καὶ δημόσιο θεσμό, ἀποσχίστηκε ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο, στὸ ὁποῖο ἀνῆκε ἀπὸ τὸν 8ο αἰῶνα, μιᾶς καὶ οἱ λάτρεις τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδας δὲν ἤθελαν καμία σχέση μὲ τὴν Κων/πολη καὶ τὸ «Βυζάντιο». Τότε ἔκοψαν οἱ ἄλλες Ἐκκλησίες (σσ. ἐν ἀντιθέσῃ μὲ τὸ ἡμερολογιακό) κάθε ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ τὴν Ἑλλάδα. Ἕνα στὴν πραγματικότητα σχῖσμα δημιουργήθηκε, ἂν καὶ τὸ Πατριαρχεῖο τότε ἀπὸ ἀγάπη ποτὲ δὲν τὸ κατονόμασε ἔτσι, ποὺ διήρκησε δύο δεκαετίες καὶ γιατρεύτηκε μόλις τὸ 1850 μέσῳ τῆς ἀγάπης καὶ οἰκονομίας τοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν ἄλλων Ἐκκλησιῶν. Ὁ Θεόκλητος Φαρμακίδης μὲ τὴν συνεργασία τοῦ Βαυαροῦ Μάουρερ ὀργάνωσε δηλαδὴ «ἐκκλησιαστικό πραξικόπημα». Κεφαλὴ τῆς Ἱ. Συνόδου θεωρεῖται πιὰ ἕνας αἱρετικός, ὁ Παπικὸς Ὄθωνας(!!!), τὸν ὁποῖο πρέπει νὰ μνημονεύουν οἱ Ἱερείς. Ἀνάλογα διορίζεται πενταμελὴς Ἱερὰ Σύνοδο μὲ ἐπιρροὴ καὶ ἐπίδραση τῶν λαϊκῶν κατὰ τὰ προτεσταντικὰ πρότυπα.
Αὐτὸ τὸ ἀντικανονικὸ καὶ ἀντιεκκλησιαστικὸ σχῖσμα ἦταν ἦταν ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἀπαξίωσης τῶν μοναστηριῶν, τῆς καρδιᾶς τῆς Ὀρθοδοξίας, στὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀπαξίωσης τῆς ἐκκλησιαστικῆς παράδοσης μέσῳ δυτικόφερτων ἰδεοληψιῶν καὶ αἱρετικῶν δογμάτων. Γιὰ ἀποτειχίσεις ὅμως ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ποὺ καταλύθηκαν σχεδὸν τὰ πάντα καὶ ποὺ ἡ Ἐκκλησία εἶχε ὡς ἐπίσημο ἀρχηγὸ ἕναν μὴ ὀρθόδοξο, ἕναν αἱρετικὸ βασιλιά, τὸν Ὄθωνα, δὲν ἀκοῦμε ἀπὸ κανέναν τίποτα, οὔτε ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὄρος, οὔτε ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη ἐπικράτεια (οὔτε ἀπὸ τοὺς Γ.Ο.Χ.), ἐκτὸς τῶν ἀγώνων τοῦ Παπουλάκου. Ἐπαναφορὰ στὴν δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου, ἡ ὁποία ἦταν κατωχυρωμένη συνοδικὰ καὶ ἀπὸ τὸ ἐκκλησιαστικὸ δίκαιο (ἀπὸ τὸν 8ο αἰῶνα) δὲν ἀπαιτεῖται, ἀπὸ τότε μέχρι σήμερα, ἀπὸ κανέναν (οὔτε ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὄρος, οὔτε ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη ἐπικράτεια, οὔτε ἀπὸ τοὺς Γ.Ο.Χ.). Καὶ ἂς μὴν χρησιμοποιήσουμε τὸ ἐπιχείρημα, ὅτι τώρα τὸ Πατριαρχεῖο εἶναι οἰκουμενιστικό, διότι πρὶν 120 χρόνια δὲν ἦταν, ἀλλὰ καὶ πάλι δὲν ζητήθηκε ἡ ἐπανένωση, καὶ τὸ 1910 δὲν ἦταν, ἀλλὰ καὶ πάλι δὲν ζητήθηκε ἡ ἐπανένωση· κι ὅλα αὐτὰ παρόλο ποὺ ἡ αὐτοκεφαλία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἐλλάδος ἔγινε ἀντικανονικά, μὲ αἱρετικὰ κίνητρα καὶ διέσπασε τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τὴν συνέχεια τῆς Παράδοσης.
Γιατὶ αὐτὰ λοιπὸν τὰ σημαντικότατα τραγικὰ γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν πορεία πρὸς τὸν Οἰκουμενισμό, συμβάντα δὲν ἀναφέρονται ἀπὸ τὸν π. Χαρίτωνα ὡς «πρῶτο βῆμα»; Γιατὶ δὲν ζητεῖται στὸ βιβλίο, ὅπως στὸ ἡμερολογιακὸ ζήτημα, ἡ ἐπαναφορὰ στὴν πατροπαράδοτη κατάσταση; Μήπως διότι ἔγιναν ἐπὶ «Παλαιοῦ»; Τὸ ἐρώτημα παραμένει ἀνοιχτό;
Ἂν τυχὸν βγάζω λάθος συμπεράσματα, μὲ ἀναγκάζει νὰ τὸ κάνω ὁ τρόπος γραφῆς τοῦ βιβλίου κι ὄχι κάποια προκατάληψη.
Michael Erler: Platon, Basel 2007, Samuel Scolnicov: Plato’s Parmenides, Berkeley 2003, A. E Taylor, "Πλάτων: ο άνθρωπος και το έργο του". Παρμενίδης, σελ 401-419. Αθήνα 2014, Κ. Setton, To βυζαντινό υπόβαθρο της Ιταλικής Αναγέννησης, Αθήνα 1989, Ν. Οικονομίδης, Η Αναγέννηση και το Βυζάντιο, στον τόμο Βυζάντιο και Ευρώπη. Α ' Διεθνής Βυζαντινολογική Συνάντηση, Δελφοί, 20-24 Ιουλίου 1985, Αθήνα 1987, C. Μ. Woodhouse, George Gemistos Plethon. The Last of the Hellenes, Oxford 1976, J. W. Barker, Manuel II Palaeologus (1391-1425). A Study in Late Byzantine Statesmanship, New Brunswick-New Jersey 1969, L. D. Reynolds-N. G. Wilson, Αντιγραφείς και φιλόλογοι. Το ιστορικό της παράδοσης των κλασικών κείμενων, Αθήνα 1981, Grant, Edward, God and Reason in the Middle Ages. Cambridge University Press 2001, Gay Peter, «The Enlightenment. An Interpretation, or The Rise of Modern Paganism», New York 1967.
Ἐπίλογος
Μετὰ ἀπὸ αὐτὲς τὶς παρατηρήσεις θέλω νὰ ἐπισημάνω τὰ ἑξῆς: Ἀδυνατῶ νὰ καταλάβω, τί μπορεῖ νὰ προσφέρει μία ἐλλειπὴς καὶ ἀνακριβὴς ἱστορικὴ ἀναδρομὴ τῶν γεγονότων ἀπὸ τὸν Μεσαίωνα καὶ μετὰ στὸ θέμα «Τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἡ διαχρονική του στάση ἐναντίον τῶν αἱρέσεων». Ὁ π. Χαρίτων θὰ μποροῦσε κάλλιστα νὰ ξεκινήσει μὲ τὴν ἁγιασμένη ἱστορία τῶν ἀγώνων τῶν μοναχῶν κατὰ τῶν αἱρέσεων, παραμένοντας στὸν εὐλογημένο μοναχισμό καὶ μὴν πέφτοντας σὲ τόσες παραλείψεις ἢ ἀνακρίβειες, οἱ ὁποῖες μπερδεύουν καὶ πληροφοροῦν ἐλλιπῶς τὸν ἀναγνώστη. Τὸ βιβλίο ἀφήνει πολλὰ ἐρωτήματα ἀναπάντητα: Γιατί δὲν ἀναφέρει ὁ π. Χαρίτων στὴν ἱστορία τοῦ Οἰκουμενισμοῦ (κεφ. Ι) τὴν ὁμολογουμένως φανερὴ ἐπίδραση τῆς Θεοσοφίας, τῆς ἀσιατικῆς φιλοσοφίας καὶ τοῦ Παγανισμοῦ; Γιατί δὲν ἐμβαθύνει τὰ πολιτικὰ καὶ κοινωνικὰ παρακλάδια τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, δηλ. τὴν Παγκοσμοιοποίηση, τὸν Νεοφιλελευθερισμό, τὴν ὁμοφυλοφιλία, τὴν ἀνεκτικότητα, τὸν σχετικισμό; Γιατί περιορίζεται ὁ π. Χαρίτων μόνο στοὺς ἀγῶνες ἁγιορειτῶν μοναχῶν ἐναντίον τοῦ Οἰκουμενισμοῦ καὶ δὲν ἀναφέρει τὰ κηρύγματα ἀναδεδειγμένων κατηχητῶν καὶ πολεμίων τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ὅπως π.χ. ὁ π. Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος; Γιατί αὐτὴν ἡ ἁπλοποίηση καὶ ἡ μονόπλευρη παρουσίαση τῶν ἱστορικῶν πραγμάτων καὶ ἐξελίξεων, μὲ τὴν συνεχὴ ἐπανάληψη δύο μόνων ὅρων (πράγματι τὸ καταλαβαίνει ὁ κάθε προσεκτικὸς ἀναγνώστης) «Φράγκοι ἢ Φραγκογερμανοί» καὶ «καινοτομία»; Δὲν πρέπει ὁ ἀναγνώστης νὰ καταλάβει, ὅτι ὁ Οἰκουμενισμὸς εἶναι ἀκριβῶς γι’ αὐτὸ ἡ μεγαλύτερη αἵρεση τῆς ἱστορίας, ἐπειδὴ εἶναι πολυσύνθετος καὶ πολύπλοκος καὶ γι’ αὐτὸ δυσδιάκριτος;
Εἶναι ἀπορίας ἄξιον, ὅτι γιὰ τὸν π. Χαρίτωνα, τὸ μόνο ποὺ ὠφελεῖ νὰ ἀναλυθεῖ «λεπτομεριακά» εἶναι ἡ ὑπεράσπιση τοῦ «παλαιοῦ ἡμερολογίου» (4 σχεδὸν κεφάλαια) ἀντὶ νὰ ἀναλύσει μὲ μεγαλύτερη ἀκρίβεια καὶ συνέπεια τὴν πτώση τῆς Δύσης σὲ μία στιγμή μάλιστα, ποὺ οἱ ἴδιοι οἱ Ἁγιορεῖτες ὑποτίθεται, ὅτι συμβουλεύουν τοὺς πιστοὺς νὰ μὴν γράφουν καὶ μὴ μιλοῦν γιὰ τὸ ἡμερολόγιο. Καὶ φυσικά, πόσο ταιριάζει ἡ ἐμμονὴ μόνο μὲ τοὺς Φράγκους, ἀφοῦ οἱ ὅροι «Φράγκοι καὶ καινοτομία» προκαλοῦν δυστυχῶς τοὺς ἀνάλογους συνειρμούς. Καὶ λέω δυστυχῶς, διότι βγάζοντας ὁ ἀπαιτητικὸς ἀναγνώστης ἕνα ἀρνητικὸ συμπέρασμα γιὰ τὸ βιβλίο ἐξ αἰτίας αὐτῶν τῶν ἀνακριβειῶν, λαθῶν καὶ μονομερῶν ἀναλύσεων, χάνεται ὁ πραγματικὸς λόγος συγγραφῆς τοῦ βιβλίου, ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ὑφίσταται, δηλ. ἡ ἀφύπνιση τοῦ ποιμνίου γιὰ τὴν καταπολέμηση τῆς Παναιρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ κι ὄχι ἡ χειραφέτησή του γιὰ τὴν ἀποδοχὴ ἑνὸς ἡμερολογίου ἢ γιὰ τὴν στάση μόνο τῶν Ἁγιορειτῶν.
Αδαμάντιος Τσακίρογλου