Πολλὲς φορὲς μίλησε ὁ Θεὸς διὰ τῶν προφητῶν Του, ὅτι οἱ θυσίες ποὺ δὲν εἶναι ἁγνὲς καὶ στεροῦνται σταθερῆς καὶ ἀκέραιας πίστης δὲν Τοῦ εἶναι ἀρεστές.
Λέει ο προφήτης Μαλαχίας (α’ 6-10): Ὁ Κύριος τοῦ σύμπαντος λέει στοὺς ἱερεῖς: «Ὁ γιὸς τιμάει τὸν πατέρα του καὶ ὁ δοῦλος τὸν κύριό του. Ἂν ἐγὼ εἶμαι ὁ πατέρας σας, ποῦ εἶναι ἡ τιμή, ποὺ μοῦ ἀποδίδετε; Κι ἂν ἐγὼ εἶμαι Κύριός σας, ποῦ εἶναι ὁ σεβασμός, ποὺ μοῦ ἔχετε; Μὲ περιφρονεῖτε καὶ ρωτᾶτε: “Πώς σὲ περιφρονοῦμε;” Μὲ τὸ νὰ προσφέρετε στὸ θυσιαστήριό μου μιαρὲς προσφορές... Μακάρι κάποιος ἀπὸ σᾶς νὰ ἔκλεινε τὶς πόρτες τοῦ ναοῦ γιὰ νὰ μὴν ἀνάβετε ἄσκοπα φωτιὰ στὸ θυσιαστήριό μου».
Καὶ ὁ προφήτης Ὠσηέ (8, 11-13): «Ἐπειδὴ ὁ Ἐφραὶμ πλήθυνε τὰ θυσιαστήρια γιὰ νὰ ἁμαρτάνει, θὰ γίνουν σ’ αὐτὸν θυσιαστήρια στὸ νὰ ἁμαρτάνει. Ἔγραψα σ’ αὐτὸν τὰ μεγαλεῖα τοῦ νόμου μου· [ὅμως], λογαριάστηκαν σὰν ἕνα ξένο πράγμα. [Μὲ] τὶς θυσίες, ποὺ προσφέρουν σὲ μένα, θυσιάζουν κρέας, καὶ τρῶνε· ὁ Κύριος δὲν τὶς δέχεται· τώρα, θὰ θυμηθῶ τὴν ἀνομία τους, καὶ θὰ ἐπισκεφθῶ τὶς ἁμαρτίες τους».
Καὶ ὁ προφήτης Δαβίδ (Ψαλμ. μθ’ 9-10): «Δὲν θὰ δεχθῶ ἀπὸ τὸ σπίτι σου μοσχάρια νὰ μοῦ τὰ προσφέρεις θυσία, ἀλλ’ οὔτε καὶ τράγους ἀπὸ τὰ ποίμνιά σου· διότι δικά μου εἶναι ὅλα, ὄχι μόνο τὰ θηρία τοῦ δρυμοῦ, ἀλλὰ καὶ τὰ ζῶα ποὺ βοσκοῦν στὰ βουνὰ καὶ τὰ βόδια».
Καὶ ὁ προφήτης Ἡσαΐας (Α’, 11-15): «Τί μοι πλῆθος τῶν θυσιῶν ὑμῶν; λέγει Κύριος· πλήρης εἰμὶ ὁλοκαυτωμάτων κριῶν, καὶ στέαρ ἀρνῶν καὶ αἷμα ταύρων καὶ τράγων οὐ βούλομαι, οὐδὲ ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναι μοι. τίς γὰρ ἐξεζήτησε ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν ὑμῶν; πατεῖν τὴν αὐλήν μου οὐ προσθήσεσθαι· ἐὰν φέρητε σεμίδαλιν, μάταιον· θυμίαμα, βδέλυγμά μοί ἐστι· τὰς νουμηνίας ὑμῶν καὶ τὰ σάββατα καὶ ἡμέραν μεγάλην οὐκ ἀνέχομαι· νηστείαν καὶ ἀργίαν καὶ τὰς νουμηνίας ὑμῶν καὶ τὰς ἑορτὰς ὑμῶν μισεῖ ἡ ψυχή μου· ἐγενήθητέ μοι εἰς πλησμονήν, οὐκέτι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν. ὅταν ἐκτείνητε τὰς χεῖρας ὑμῶν πρός με, ἀποστρέψω τοὺς ὀφθαλμούς μου ἀφ᾿ ὑμῶν, καὶ ἐὰν πληθύνητε τὴν δέησιν, οὐκ εἰσακούσομαι ὑμῶν».
Τὸ θέμα ὅμως τῆς ἀρεστῆς στὸν Θεὸ θυσίας καὶ τῆς ἀντίδρασης τῶν ἀνθρώπων σὲ αὐτήν Του τὴν ἐπιλογή, λαμβάνει τὴν ὕψιστη ἔκφρασή του στὴν ἱστορία τοῦ Κάϊν καὶ τοῦ Ἄβελ (Γεν. 4,2): «... καὶ ἐγένετο Ἄβελ ποιμὴν προβάτων, Κάϊν δὲ ἦν ἐργαζόμενος τὴν γῆν. καὶ ἐγένετο μεθ᾿ ἡμέρας ἤνεγκε Κάϊν ἀπὸ τῶν καρπῶν τῆς γῆς θυσίαν τῷ Κυρίῳ, καὶ Ἄβελ ἤνεγκε καὶ αὐτὸς ἀπὸ τῶν πρωτοτόκων τῶν προβάτων αὐτοῦ καὶ ἀπὸ τῶν στεάτων αὐτῶν. καὶ ἐπεῖδεν ὁ Θεὸς ἐπί Ἄβελ καὶ ἐπὶ τοῖς δώροις αὐτοῦ, ἐπὶ δὲ Κάϊν καὶ ἐπὶ ταῖς θυσίαις αὐτοῦ οὐ προσέσχε. καὶ ἐλυπήθη Κάϊν λίαν, καὶ συνέπεσε τῷ προσώπῳ αὐτοῦ. καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Κάϊν· ἵνα τί περίλυπος ἐγένου, καὶ ἵνα τί συνέπεσε τὸ πρόσωπόν σου; οὐκ ἐὰν ὀρθῶς προσενέγκῃς, ὀρθῶς δὲ μὴ διέλῃς, ἥμαρτες; ἡσύχασον· πρὸς σὲ ἡ ἀποστροφὴ αὐτοῦ, καὶ σὺ ἄρξεις αὐτοῦ. καὶ εἶπε Κάϊν πρὸς Ἄβελ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ· διέλθωμεν εἰς τὸ πεδίον. καὶ ἐγένετο ἐν τῷ εἶναι αὐτοὺς ἐν τῷ πεδίῳ, ἀνέστη Κάϊν ἐπὶ Ἄβελ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ ἀπέκτεινεν αὐτόν».
Τὸ μέγα ἐρώτημα ὅμως ποὺ παραμένει εἶναι. Γιατί σκότωσε ὁ Κάϊν τὸν Ἄβελ;
Νά, πῶς ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος προσεγγίζει τὸ θέμα (Εἰς Γένεσιν, ΟΜΙΛΙΑ ΙΗʹ): «Ἐπεῖδε, φησὶν, ὁ Θεὸς ἐπὶ Ἄβελ, καὶ ἐπὶ τοῖς δώροις αὐτοῦ. Τὴν τῶν προβάτων προσαγωγὴν δῶρα ἐκάλεσε διὰ τὸ τίμιον, διὰ τὸ ἐξαίρετον, διὰ τὸ ἄμωμον τῶν προσενεχθέντων.
Ἐπεῖδε τοίνυν ἐπ᾽ αὐτὸν, ὅτι ὑγιεῖ γνώμῃ τὴν προσαγωγὴν ἐποιήσατο, καὶ ἐπὶ τὰ δῶρα τὰ προσενεχθέντα, οὐχ ὅτι ἀκηλίδωτα μόνον, ἀλλ᾽ ὅτι πανταχόθεν τίμια φαινόμενα, ἀπό τε τῆς γνώμης τοῦ προσάγοντος, ἀπό τε τοῦ πρωτότοκα εἶναι, καὶ τούτων τὰ ἐξαίρετα, καὶ ἀπὸ τῶν στεάτων αὐτῶν, καὶ αὐτῶν τούτων τὰ βέλτιστα. Καὶ ἐπεῖδε, φησὶν, ὁ Θεὸς ἐπὶ Ἄβελ, καὶ ἐπὶ τοῖς δώροις αὐτοῦ· ἐπὶ δὲ Κάϊν, καὶ ἐπὶ ταῖς θυσίαις αὐτοῦ οὐ προσέσχεν.
Ἐπειδὴ ὀρθῇ γνώμῃ καὶ εἰλικρινεῖ διανοίᾳ προσήνεγκεν ὁ Ἄβελ, Ἐπεῖ δε, φησὶν, ὁ Θεὸς, τουτέστιν, ἐδέξατο, ἠρέσθη, ἐπῄνεσε· δῶρα δὲ ἐκάλεσε τὰ προσενεχθέντα, τιμῶν καὶ διὰ τούτου τοῦ προσενέγκαντος τὴν γνώμην. Ἐπὶ δὲ Κάϊν καὶ ἐπὶ ταῖς θυσίαις αὐτοῦ οὐ προσέσχε. Σκόπει τῆς Γραφῆς τὴν ἀκρίβειαν. Τῷ εἰπεῖν, Οὐ προσέσχεν, ἔδειξε τὴν ἀποβολὴν τῶν προσενεχθέντων, καὶ τῷ θυσίας καλέσαι τὰ ἀπὸ τῆς γῆς προσενεχθέντα, πάλιν ἕτερον ἡμᾶς τι διδάσκει. Ὅρα γὰρ πῶς δείκνυσι δι᾽ αὐτῶν τῶν γεγενημένων καὶ διὰ τῶν ῥημάτων, ὅτι ταῦτα ἅπαντα βούλεται παρ᾽ ἡμῶν ὁ Δεσπότης γίνεσθαι, ἵνα τὰ τῆς γνώμης ἡμῶν διὰ τῶν ὑφ᾽ ἡμῶν πραττομένων δῆλα καθιστᾶται, καὶ ἵνα εἰδέναι ἔχωμεν, ὅτι ὑπὸ Δεσπότην ἐσμὲν καὶ δημιουργὸν τὸν ἀπὸ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι ἡμᾶς παραγαγόντα. Τὰ γὰρ πρόβατα δῶρα ὀνομάσασα ἡ θεία Γραφὴ, καὶ τὰ ἀπὸ τῆς γῆς θυσίας προσειποῦσα, παιδεύει ἡμᾶς, ὅτι οὔτε ἡ τῶν ἀλόγων προσκομιδὴ, οὔτε ἡ τῶν ἀπὸ τῆς γῆς καρπῶν προσαγωγὴ ζητεῖται παρὰ τῷ Δεσπότῃ, ἀλλ᾽ ἡ τῆς γνώ μης διάθεσις μόνον. Ὅθεν καὶ νῦν ὁ μὲν ἀπ᾽ αὐτῆς ἀπόδεκτος γέγονε μετὰ τοῦ δώρου· ὁ δὲ πάλιν διὰ ταύτην ἀπεβλήθη μετὰ τῆς θυσίας. Τὸ δὲ, Ἐπεῖδεν ἐπὶ Ἄβελ, καὶ ἐπὶ τοῖς δώροις αὐτοῦ, ἐπὶ δὲ Κάϊν, καὶ ἐπὶ ταῖς θυσίαις αὐτοῦ οὐ προσέσχε, θεοπρεπῶς νοῶμεν. Βούλεται γὰρ εἰπεῖν, ὅτι τοιαύτην αὐτοῖς γνῶσιν ἐνέθηκεν, ὅτι τοῦ μὲν ἠρέσθη τῇ προαιρέσει, τοῦ δὲ ἀπεσείσατο τὴν ἀγνωμοσύνην. Ἀλλὰ τὰ μὲν παρὰ τοῦ Θεοῦ τοιαῦτα· ἴδω μεν δὲ λοιπὸν τὰ ἑξῆς. Καὶ ἐλύπησε, φησὶ, τὸν Κάϊν λίαν, καὶ συνέπεσε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ».
Ὁ Θεὸς λοιπὸν εὐχαριστήθηκε ἀπὸ τὴ θυσία τοῦ Ἄβελ, ποὺ ἦταν ἀγαθὸς καὶ καλόκαρδος καὶ εἶχε ἁγνὴ πίστη. Ἀπὸ τὴν προσφορὰ τοῦ Κάϊν ὅμως δὲν εὐχαριστήθηκε, γιατὶ ἡ καρδιά του δὲν ἦταν ἀκέραια, ἀγαθὴ καὶ ἁγνή. Ἡ θυσία τοῦ Κάϊν δὲν ἦταν εὐπρόσδεκτη ἀπὸ τὸν Θεό, γιατὶ δὲν ἦταν ἀποτέλεσμα ἀγνωμοσύνης, ἰδιοτελοῦς πίστεωςς καὶ ἀγάπης.
Ἀντίθετα, δέχτηκε τὴ θυσία τοῦ Ἄβελ, ὡς καρπὸ τῆς πίστης καὶ τῆς ἀγάπης του. Αὐτὰ ὅμως ἀφοροῦν τὴν στάση τοῦ Θεοῦ πρὸς τὴν θυσία. Ὡς πρὸς τὴν ἀντίδραση τοῦ Κάϊν πρὸς τὸν Ἄβελ παραμένει τὸ μέγα ἐρώτημα.
Γι’ αὐτὸ καὶ ρωτοῦμε ἐμεῖς ὡς πιστοὶ τὸν π. Θεόδωρο καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ νὰ μᾶς ποῦν:
Γιατί σκότωσε ὁ Κάϊν τὸν Ἄβελ;
Ἀδαμάντιος Τσακίρογλου