Οι συναναστροφές και η κοινωνία έχουν μεγάλη επίδραση επάνω στους ανθρώπους. Το πλησίασμα και η σχέση με ένα διδάσκαλο φέρνει πολλή επιστήμη, η συναναστροφή με ένα ποιητή –φέρνει πολλές σκέψεις και υψηλά αισθήματα, ο συγχρωτισμός με ένα ταξιδιώτη φέρνει πολλές γνώσεις για τις ξένες χώρες, για τις συνήθειες και τα έθιμα άλλων λαών.
Είναι φανερό ότι το πλησίασμα και η συναναστροφή με ένα άγιο φέρνει αγιοσύνη. «Μετά οσίου όσιος έση και μετά ανδρός αθώου αθώος έση, και μετά εκλεκτού εκλεκτός έση» (Ψς 17, 26-27).
Γνώρισε λοιπόν με τους αγίους ήδη από τώρα, κατά την περίοδο αυτής της επίγειας ζωής, περίοδο την οποία η Αγία Γραφή δεν την ονομάζει καν «ζωή», αλλά «περιπλάνηση»… Θέλεις στον ουρανό να συγκαταλεχθείς στην συνοδεία τους, θέλεις να συμμερίζεσαι την μακαριότητά τους; Γίνε τότε από τώρα συμμέτοχός τους. Και τότε, όταν θα βγεις από την οικία του σώματος σου, αυτοί θα σε υπαντήσουν ως κάποιο γνωστό, ως έναν φίλο (Λκ 16, 9).
Δεν υπάρχει στενότερη φιλία, δεν υπάρχει στενότερος σύνδεσμος από το σύνδεσμο της νοητικής ενώσεως, της των αισθημάτων ενώσεως, της ενώσεως των σκοπών (Α΄ Κορ. 1, 10).
Αφομοίωσε με την ανάγνωση των συγγραμμάτων τους τις σκέψεις και το πνεύμα των Αγίων Πατέρων. Αυτοί έφθασαν στον σκοπό τους: την σωτηρία. Κι εσύ θα φθάσεις στον σκοπό αυτό κατά την φυσική πορεία των πραγμάτων και θα σωθείς εφ’ όσον είσαι ενωμένος με το φρόνημα και στην ψυχή με τους Αγίους Πατέρες. Ο ουρανός δέχθηκε τους Αγίους Πατέρες στους κόλπους του, στις «ιερές μονές του». Και με τον τρόπο αυτό ο ουρανός έδωσε προς όλους μαρτυρία ότι τα φρονήματα, τα αισθήματα και οι πράξεις των Αγίων Πατέρων του είναι ευάρεστα.
Οι δε άγιοι Πατέρες εξιστόρησαν τα φρονήματα, την καρδιά, και το έργο τους στα συγγράμματά τους. Αυτό δείχνει ότι κατά την μαρτυρία του ιδίου του ουρανού, τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων αποτελούν ασφαλείς οδηγίες για να φτάσουμε στον ουρανό.
Όλα τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων συνετάχθησαν υπό την έμπνευση και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος. Και είναι αξιοθαύμαστη η ομοφωνία τους, θαυμαστή η εξ ουρανού επιβεβαίωσή τους! Γι’ αυτό όποιος καθοδηγείται από τα γραπτά τους έχει αναμφισβήτητα οδηγό το Άγιο Πνεύμα.
Όλα τα νερά της γης χύνονται στον ωκεανό και ο ωκεανός αποτελεί την πηγή όλων των υδάτων της γης. Όλα τα συγγράμματα των Πατέρων ερμηνεύουν το Ιερό Ευαγγέλιο, όλα αυτό μας υπενθυμίζουν για να μας διδάσκουν πως να εργαστούμε επακριβώς τις εντολές του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Η πηγή λοιπόν και το τέλος όλων των συγγραμμάτων αυτών είναι το Ιερό Ευαγγέλιο.
Οι άγιοι Πατέρες μας διδάσκουν πως να πλησιάζουμε τα Ιερά Ευαγγέλια, πως να τα διαβάζουμε, να τα κατανοήσουμε όπως πρέπει. Διδάσκουν επίσης τι είναι εκείνο που βοηθάει και τι είναι εκείνο που εμποδίζει την σωστή κατανόησή τους. Διάβαζε, επομένως, κατ’ αρχήν, περισσότερο τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων και κατόπιν –αφού μάθεις από αυτά πως πρέπει να διαβάζεις τα Ιερά Ευαγγέλια– πήγαινε και διάβαζε με τη σειρά τα ίδια τα Ιερά Ευαγγέλια.
Να μη θεωρείς ότι αρκεί το διάβασμα του Ιερού Ευαγγελίου, χωρίς την ανάγνωση των αγίων Πατέρων! Αυτό αποτελεί μία υπερήφανη και επικίνδυνη σκέψη. Στα Ιερά Ευαγγέλια είναι προτιμότερο να σε φέρουν οι άγιοι Πατέρες σαν έναν αγαπητό υιό που προετοιμάσθηκε κατάλληλα με τα συγγράμματά τους.
Όλοι εκείνοι που αρνήθηκαν με τρέλα και με υπερηφάνεια τους αγίους Πατέρες, και πλησίασαν χωρίς μεσολάβηση, με θρασύτητα, με βρώμικο μυαλό και ακάθαρτη καρδιά το Ιερό Ευαγγέλιο, έπεσαν σε καταστρεπτικές πλάνες. Αυτούς το Ευαγγέλιο τους απέβαλε, διότι δεν ανέχεται κοντά του παρά μόνο τους ταπεινούς.
Η ανάγνωση των συγγραμμάτων των αγίων Πατέρων είναι μητέρα και βασίλισσα όλων των αρετών. Διότι με την ανάγνωση των έργων των αγίων Πατέρων αποκτούμε:
• πραγματική κατανόηση των Αγίων Γραφών,
• σωστή πίστη,
• βίωμα κατά το δείκτη των ευαγγελικών εντολών,
• βαθιά εκτίμηση προς τις εντολές αυτές και, με μία λέξη,
• αποκτούμε την σωτηρία και την χριστιανική τελειότητα.
Τώρα που μειώθηκε ο αριθμός των πνευματικών καθοδηγητών, η ανάγνωση των συγγραμμάτων των αγίων Πατέρων έγινε κεφαλαιώδης οδηγός για όλους εκείνους που επιθυμούν την σωτηρία ή ακόμη την χριστιανική τελειότητα.
Τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων –όπως επεσήμανε κάποιος από αυτούς– μοιάζουν με το καθρέφτη διότι, κοιτάζοντας κανείς συχνά και με προσοχή σ’ αυτά, μπορεί να διακρίνει όλα τα ελαττώματα της ψυχής του.
Τα συγγράμματα αυτά μοιάζουν ακόμη με ένα φαρμακείο γεμάτο φάρμακα, όπου η ψυχή μπορεί να βρει το σωτήριο φάρμακο για οποιαδήποτε αρρώστια. Γράφει κάπου ο άγιος Επιφάνιος Κύπρου ότι «Ακόμη και μόνη η θέα των χριστιανικών βιβλίων μας θωρακίζει ενάντια στην αμαρτία και μας προτρέπει να επαινούμε την δικαιοσύνη».
Πρέπει να διαβάζουμε τους αγίους Πατέρες με προθυμία, με προσοχή αλλά και με εμμονή, διότι ο αόρατος εχθρός μας, ο οποίος «μισεί ήχον ασφαλείας» (Παροιμ. 11,15), εχθρεύεται τον «ήχο» αυτό, κυρίως όταν έρχεται εκ μέρους των αγίων Πατέρων. Διότι «ο ήχος» –η φωνή αυτή των αγίων Πατέρων– φανερώνει τα τεχνάσματα του εχθρού μας, την πονηρία του και μας αποκαλύπτει τις παγίδες του και όλες τις μεθόδους του. Ακριβώς για τον λόγο αυτό, ο εχθρός μας οπλίζεται ενάντια στο ανάγνωσμα των αγίων Πατέρων με διάφορες αλαζονικές και συκοφαντικές σκέψεις. Προσπαθεί δε να ρίξει τον αγωνιζόμενο στην δίνη των ματαίων μεριμνών για να τον αποτρέψει από το σωτήριο ανάγνωσμα. Τον πολεμά με την τεμπελιά, με την ανία, με το να μη θυμάται αυτά που διαβάζει. Ακριβώς από τον πόλεμο αυτό κατά της ανάγνωσης των συγγραμμάτων των αγίων Πατέρων μπορούμε να καταλάβουμε πόσο μεγάλο όπλο είναι αυτά για μας και πόσο πολύ τα μισεί ο εχθρός μας.
Ο καθένας, λοιπόν, ας διαβάζει από τους αγίους Πατέρες εκείνα τα συγγράμματα που ταιριάζουν περισσότερο στον τρόπο ζωής του. Ο ερημίτης θα διαβάσει εκείνους τους Πατέρες που έγραψαν για την ησυχία, ο μοναχός που ζει στο κοινόβιο εκείνους τους Πατέρες που έγραψαν συμβουλές για την κοινοβιακή ζωή, ο διαβιών εν τω κόσμω χριστιανός, εκείνους τους Πατέρες που έγραψαν περισσότερες συμβουλές για την χριστιανική ζωή. Ο καθένας δηλαδή, ανεξάρτητα από τον κλάδο του, να συλλέγει άφθονες συμβουλές από τα έργα των αγίων Πατέρων.
Είναι απόλυτη ανάγκη η ανάγνωση αυτή να είναι σύμφωνη με τον τρόπο ζωής του καθενός μας. Διαφορετικά, θα γεμίζουμε από απλές σκέψεις, έστω και άγιες, οι οποίες όμως δεν θα μετατραπούν σε έργο, αλλά θα λειτουργήσουν μόνο στην φαντασία και στην επιθυμία μας χωρίς να καρποφορήσουν. Τα δε ευλαβικά έργα που πρέπει να συμβαδίζουν με τον τρόπο ζωής μας θα γλιστρήσουν μέσα απ’ τα χέρια μας.
Επιπλέον δε –εκτός του ότι μπορούμε να γίνουμε στείροι ονειροπόλοι– οι σκέψεις μας, αφού βρίσκονται σε απόλυτη αντίθεση με τα έργα μας, θα δημιουργήσουν αναμφισβήτητα ταραχή στο μυαλό μας και αναποφασιστικότητα στην συμπεριφορά μας. Και μετά, η ταραχή αυτή και η αναποφασιστικότητα θα γίνουν καταπιεστικές και επιβλαβείς και για εμάς και για τους τριγύρω μας.
Όταν δεν διαβάζει κανείς με την καθορισμένη τάξη την Αγία Γραφή και τους Αγίους Πατέρες, εύκολα μπορεί να λοξοδρομήσει από την οδό της σωτηρίας και να χαθεί σε αδιαπέραστες λόχμες ή σε κάποιο γκρεμό.
Ἁγίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ