Αδελφοί και πατέρες, σάς καλώ και πάλι νά σκεφτούμε τόν καθολικό μας σκοπό, πού είναι ή συνεχής μετάνοια. Έάν αναλογισθούμε την πρώτη κατασκευή τοΰ ανθρώπου κατά τή δημιουργία, τήν ανάπλαση μας από τό Θεό Λόγο, τό ύψιστο τέρμα των θείων επαγγελιών,, πού μας χάρισε ή θεία παναγάπη, καί ότι όλα αυτά τά στερούμαστε —καί μάλιστα μέ ποινή αιώνιας καταδίκης— εξαιτίας της απροσεξίας καί αμέλειας μας, πραγματικά μας καταπνίγει ή απόγνωση.Εύλογητός όμως ό Θεός πάντοτε, νϋν καί στην αιωνιότητα, ό όποιος μας λυπήθηκε καί μας χάρισε τή μετάνοια, μέ τήν οποία ανακαλούμε αυτά πού χάσαμε, επανακτούμε τή θέση μας καί κληρονομούμε όσα ή παναγάπη καί ή Χάρη του μας
υπόσχεται.
Μετάνοια* τό απόλυτο καθήκον της μοναστικής μας ζωής καί ιδιότητας. Μετάνοια- ή ανεύρεση αυτών πού χάσαμε. Μετάνοια- ή εξυγίανση αυτών πού έχουν διαφθαρεί. Μετάνοια- ή εξόφληση τών χρεών. Μετάνοια- ή ανάσταση τών νεκρών μελών, πού παραμόρφωσε ή αμαρτία, ή προδοσία καί ή άρνηση. Μετάνοια- τό βέβαιο σωσίβιο αυτών πού βυθίστηκαν στό πέλαγος της μάταιης αυτής ζωής. Μετάνοια- ό κύριος καί πραγματικός στόχος καί προορισμός τοΰ«πεπτωκότος άνθρωπου».
Μέ βάση τούς βίους, διδαχές καί υποδείξεις των Πατέρων μας βαδίζουμε απρόσκοπτα, όσοι θέλουμε νά πετύχουμε τούς ίδιους μέ αυτούς σκοπούς. Καί σχολιάζουμε τώρα τά συστήματα τής πρακτικής.
Μέ καλή αρχή τά ιερά λόγια: «Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου» (Παρ. θ', 10) καί «τω φόβω Κυρίου έκκλίνει πάς από κακοϋ» (Παρ. ιε', 27) ξεκινούμε τήν πορεία τής ανάστασης μας. Ή περιεκτική μετάνοια χαρακτηρίζεται ως «κλϊμαξ», πού ανεβάζει —όσους είναι πεσμένοι στή γή— στόν ουρανό, όπου βρίσκεται ή πραγματική μας πατρίδα.
Ό φόβος γέννα τή νήψη καί τήν προσοχή. Ή νήψη τηρεί τίς εντολές. "Οταν τηρούνται οί εντολές γεννούν τό ζήλο, πού σηκώνει τό βάρος τής πρακτικής φιλοπονίας. Έάν ό ζήλος δέν σκορπιστεί από αμέλεια ή από κάποια άλλη απροσεξία, συσφίγγει τά μέλη σε ακριβέστερη φιλοπονία. "Ετσι προκαλείται ή παρουσία τής Χάρης —όχι περιστασιακά— αλλά υπό μορφή ενδημική, ή οποία μυστικά παρηγορεί καί ενθαρρύνει τό νου στήν ακρίβεια τής εκλογής καί τής επιμονής πρός τή μάχη καί πάλη κατά τής χαύνωσης.
Σέ όσους άθλοΰν νόμιμα στό πολύπονο στάδιο τής φιλοπονίας, χρήσιμη βοηθός και συμπαραστάτρια είναι ή εγκράτεια καί ή ακρίβεια τής τήρησης τοΰ προγράμματος. Καί. τά δύο θεωροΰνται απαραίτητα μέσα προαγωγής. Ίο τοΰ Άποοτόλου «ό άγωνιζόμενος πάντα έγκρατενεται» (Α' Κορ. θ', 25), θεωρείται επιβεβλημένη άρχή, πού συναντούμε επίμονα στους βίους των Πατέρων μας. Μόνο ή εγκράτεια —ως αποτελεσματικό μέσο— καθαιρεί τή μητέρα του θανάτου ηδονή.
Ή επιμονή στό πρόγραμμα, πού είναι σωτήριο μέσο στόν πνευματικό μας αγώνα, διευκολύνει τήν παράταση της εγκράτειας.Μή λησμονούμε ότι οι ακατονόμαστοι λόγοι καί προφάσεις, χάριν δήθεν τής βιολογικής μας σύστασης, αλλοιώνουν τήν επιμονή τής εγκράτειας. Τό παράδειγμα τοϋ Κυρίου μας —ως καθηγητή τής εγκράτειας (νηστείας)— στήν έρημο, πείθει γιά τήν αναγκαιότητα τής επιμονής στό πρόγραμμα ολόκληρης τής αγωνιστικότητας. "Αν καί ή Γραφή λέγει ότι ό Κύριος μας «έπείνασε» (Ματ. δ', 2), εν τούτοις δέν υποχώρησε στό γαργαλισμό των αισθήσεων τής δήθεν βιολογικής αναγκαιότητας, αλλά παρέμεινε τηρητής τοϋ προγράμματος τής ασκητικής αγωνιστικότητας. Μέ τήν πίστη στή θεία Πρόνοια έλυσε τό πρόβλημα τής ανάγκης τής πείνας, πού φαινόταν ότι πίεζε. Αυτό τό παράδειγμα νά μή λείψει ποτέ από τό οπλοστάσιο τής πνευματικής μας άμυνας.
"Οπως αντιμετωπίζουμε τόν πόλεμο τής αμαρτίας στόν αισθητό κόσμο των πραγμάτων, έτσι νά τόν αντιμετωπίζουμε καί στό νοητό κόσμο των νοημάτων, πού είναι καί δυσκολώτερος καί ταχύτερος στήν προσβολή καί επίθεση του. Σ'αυτό πολύ μας ωφελεί ή μελέτη καί πείρα των Γραφών καί των πατερικών διηγημάτων, από τά όποια παίρνει δύναμη ό νους καί αμύνεται στό νοητό καί αόρατο πόλεμο. 'Από αυτά ξυπνά ή μνήμη τοΰ Θεοΰ καί ενεργοποιείται ή δλη του παναγαθότητα, πού συνεχώς μας περιβάλλει.Άπ' εδώ αρχίζει καί τό πανίσχυρο μας όπλο, ή προσευχή, χωρίς την όποια δεν μπορεί νά επιτευχθεί τίποτα. Ερμηνεύοντας οί Πατέρες αυτό πού λέει ό Δαυίδ, «εί'ς τάς πρωίας άπέκτεινον πάντας τους αμαρτωλούς της γης» (Ψαλμ. ρ', 8), υποδεικνύουν μέ επαινετή επιμονή τή σημασία τοΰ αγώνα. Ό αγώνας πρέπει νά γίνεται μέ βία άπό τήν αρχή, πριν ό νους σκορπιστεί στις μνήμες τοΰ παρελθόντος, λόγω τοΰ μετεωρισμοΰ. Πρώτο καθήκον στό πνευματικό στάδιο τοΰ αόρατου καί πολύμορφου πολέμου είναι ή εργασία στό νοΰ άπ' όπου τά ακατονόμαστα νοήματα ξεκινούν άπό «πρωίας», δηλαδή άπό τήν αρχή. Καί αυτό κατορθώνεται μέ τή μνήμη τοΰ Θεοΰ «άπό φυλακής πρωίας» (Ψαλμ. ρκθ', 6) καί μέ τήν επίμονη επίκληση τοΰ πανάγιου ονόματος του, μέ τήν οποία φανερώνεται ή πρόθεση γιά υποταγή στό θείο του θέλημα.
Στή νοητή "Ιερουσαλήμ, πού είναι ή προσοχή τοΰ νοΰ, πριν ακόμη αποκτήσει τήν ησυχία, εισερχόμαστε μέ τήν «έν γνώσει» σιωπή τοΰ στόματος. Δεύτερο βήμα είναι ή εγκράτεια στή δίαιτα μας. Επιδιώκεται ή κατά δύναμη λιτότητα καί ή αποφυγή τοΰ κορεσμού. Τρίτη προσπάθεια προβάλλουμε τή μελέτη των ιερών κειμένων, της θείας Γραφής καί των συγγραμμάτων τών όσιων Πατέρων μας, μέ τή μνήμη τοΰ θανάτου πού ακολουθεί.
"Ω! Πόσο ωφέλιμη είναι αυτή ή εργασία τής μνήμης τοΰ θανάτου. Είναι εξάλλου τόσο αισθητή, γιατί καθημερινά εγκαταλείπουν τή ζωή συνάνθρωποι μας, άλλά και αυτοί οί προγονοί, μας! Μακάριος είναι εκείνος, πού κατόρθωσε και πήρε ώς σύζυγο του ισόβια αυτήν τή σκέψη και μνήμη. Άπ' τήν αρχή πρόκοψε και ξέφυγε τις πολυποίκιλες παγίδες του θανάτου.
Επειδή αποκτήσαμε μεταπτωτικά τήν τρεπτότητα και εύκολα αλλάζουμε ανάλογα μέ τό περιβάλλον μας, είναι ωφέλιμη ή προσπάθεια νά αποκτήσουμε καλές συνήθειες, πού μας συγκρατούν στις πιέσεις των ποικίλων αντιθέσεων του άντιστρατευόμενου νόμου, μέ τόν όποιο ή αμαρτία μας παραμόρφωσε. "Οταν μας γίνουν συνήθεια οί πρακτικές αρετές γιά τις όποιες προσπαθούμε —ή εγκράτεια, ή σιωπή και όσες έχουν σχέση μέ τήν αντίσταση κατά των αισθήσεων και κατά τοΰ νόμου της διαστροφής—, τότε γίνεται σέ μας εύκολος ό τρόπος νά κρατούμε τό νού μέ τήν επίμονη ευχή.Συνιστούμε τήν επιμονή στό πρόγραμμα. Μέ αυτήν αποφεύγεται ό μαρασμός τοΰ θείου ζήλου και ή επίδραση τοϋ αρνητικού περιβάλλοντος, πού μας εμποδίζει νά κατορθώσουμε τό δικό μας στόχο και σκοπό. Ή προσοχή στήν τήρηση τοΰ προγράμματος, όχι μόνο δέν παραδέχεται τήν έλλειψη (παράλειψη), άλλά αποφεύγει και τήν υπερβολή· γιατί και τά δύο ταράζουν τήν ισορροπία. Τότε σβήνει ό ζήλος και ή θέρμη, πού είναι οί κινητήριες δυνάμεις. Ή πατερική εμπειρία μαρτυρεί ότι τήν προσεκτική και μέ ακρίβεια πρακτική ζωή ακολουθούν οί πειρασμοί. Είναι, κατά κάποιο τρόπο, ό έλεγχος της γνησιότητας του αγώνα και της«κατά Θεόν» άσκησης. Δέν προκαλούν όμως οί δοκιμασίες —μέσω των ποικίλων πειρασμών— ούτε αποθάρρυνση, ούτε φόβο, ούτε ύποχώρηση. Χρειάζεται επιμονή μέ προσοχή, ώστε οΰτε νά ξεθαρρεύει κάποιος, άλλά και οΰτε νά φοβάται· κρατώντας τήν πίστη —μέ τήν όποια ή θεία Χάρη τόν οδήγησε μέχρι τό σημείο αυτό της νόμιμης πάλης— νά τά αφήνει όλα στήν υπακοή καί τήν εξάρτηση του από τους πνευματικούς πατέρες.
"Αν καί πάντοτε γιά τόν αγωνιζόμενο θεωρείται απαραίτητο στοιχείο ή προσευχή, ειδικά τήν ώρα των πειρασμών επιβάλλεται επιτακτικά. Κανένας άλλος τρόπος —όσο ή ευχή μέ αύτομεμψία καί ταπείνωση— δέν απομακρύνει τήν παρουσία των πειρασμών στους οποίους υπάρχει αισθητά ή σατανική ενέργεια.«Επι-κάλευαίμε εν ημέρα θλίψεώς σον, καί έξελοϋμαί σε καί δοξάσεις με» (Ψαλμ. μθ', 15), λέγει ό ψαλμωδός.
"Οπως άπό τήν είσοδο των αισθήσεων ανεβαίνει ό θάνατος, κατά τή Γραφή, κατά τόν ϊδιο τρόπο καί ή Χάρη απωθείται καί αποσύρεται. "Ενα σαφέστατο δείγμα αυτής της φθοράς είναι ή ακράτεια τοΰ στόματος μέ τήν πολυλογία. Τί κερδίσαμε μέ τή φλυαρία σ" όλη μας τή ζωή; Ποιος δέν γνωρίζει τή ζημιά, πού προκαλούν τά απρόσεκτα λόγια, άπό τά όποια δημιουργούνται οί παρεξηγήσεις, τά μίση, οί κατηγορίες, οί χωρισμοί τών φίλων ή καί τών συγγενών; Τό σπουδαιότερο όμως, είναι ή πρόκληση λύπης στό Πνεύμα τό "Αγιο, πού αποστρέφεται τήν πολυλογία. Δίκαια λέγεται ότι «εκ πολυλογίας ουκ έκφεύξη άμαρτίαν» (Παρ. ι', 19) καί πάλι, κατά τό ρητό, «κρεϊσσον πεσεϊν άπό ύψους η πεσεϊν άπό γλώσσης».
Σύ, ό φιλόθεος καί φιλόπονος, στήν ψυχή τοΰ οποίου μίλησε ή Χάρη, καί ήδη ασχολείσαι μέ τή σωτηρία σου, πώς θέλεις νά δουλεύεις σε δυό κυρίους;<<Ακούσομαι τί λαλήσει έν έμοί Κύριος» (Ψαλμ. πδ', 8), λέγει ό Δαυΐδ. Άλλα πώς θά λαλήσει καί σε μας ό Κύριος, δταν ή γλώσσα καί ό νους ταξιδεύει στους ορίζοντες καί ανακρίνει τίς πράξεις τών ανθρώπων;
Ω μακάρια σιωπή, ή πύλη της σοφίας καί της θεϊκής γνώσης· τό φως τοΰ νου καί ή φωτιά του θείου ζήλου καί ή ακούραστη φιλοπονία, πού προέρχεται άπ' αυτόν.
Δώσε μας, πανάγαθε Κύριε, τή μακάρια σιωπή· τή στάθμη της προόδου, τήν οποία καί σύ κράτησες μπροστά στους άρχοντες αύτοΰ τοΰ αιώνα καί έδωσες σέ μας τή σωτηρία καί ανάσταση, ως ό πρώτος καί μόνος νικητής τοϋ ψεύδους, της υποκρισίας, της φθοράς καί του θανάτου.
ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΕΣ ΚΑΤΗΧΗΣΕΙΣ"του ΓΕΡΟΝΤΑ ΙΩΣΗΦ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΟΥ.