Ποιος θα εξοφλησῃ το χρεος μας;
«…Καὶ σχίσας τὸ χειρόγραφον,
ἀκούει παρὰ πάντων οὕτως· Ἀλληλούϊα»
(Ἀκάθιστος Ὕμνος)
Τοῦ Μητροπολιτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου
ΑΠΟΨΕ, ἀγαπητοί μου, σ᾿ ὅλους τοὺς ναοὺς διαβάζεται ὁλόκληρος ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος. Παίρνω ἀφορμὴ ἀπὸ τὸν οἶκο ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὸ γράμμα Χῖ· «Χάριν δοῦναι θελήσας, ὀφλημάτων ἀρχαίων, ὁ πάντων χρεωλύτης ἀνθρώπων, ἐπεδήμησε δι᾿ ἑαυτοῦ, πρὸς τοὺς ἀποδήμους τῆς αὐτοῦ χάριτος· καὶ σχίσας τὸ χειρόγραφον, ἀκούει παρὰ πάντων οὕτως· Ἀλληλούϊα» (Ἀκάθ. ὕμν. Χ). Τί νοήματα ἔχει αὐτό;
Ὁ ποιητὴς μᾶς καλεῖ νὰ ἐξοφλήσουμε ἕνα χρέος. Ποιό εἶνε τὸ χρέος αὐτό; Δύο εἰδῶν χρέη ὑπάρχουν, ὑλικὰ καὶ πνευματικὰ-ἠθικά.
Ὑλικὸ χρέος. Συχνὰ οἱ ἄνθρωποι βρίσκονται στὴν ἀνάγκη νὰ δανειστοῦν χρήματα ετε ἀπὸ ἄτομα ετε ἀπὸ ὀργανισμοὺς καὶ τράπεζες. Αὐτὸς ποὺ δανείζεται λέγεται ὀφειλέτης. Καὶ κάθε ὀφειλέτης αἰσθάνεται ντροπὴ ἀπὸ φιλότιμο. Ὅποιος χρωστάει δὲν κοιμᾶται· μέρα – νύχτα ὁ νοῦς του εἶνε πῶς θὰ ἐξοφλήσῃ τὰ γραμμάτια. Κι ὅταν καταφέρνῃ νὰ ἐξοφλήσῃ, ἕνα βάρος φεύγει ἀπὸ πάνω του. Ἂν μάλιστα βρεθῇ κάποιος ἄλλος καὶ ἐξοφλήσῃ τὸ χρέος του, νιώθει γιὰ ᾿κεῖνον εὐγνωμοσύνη.
Ὑπάρχει ὅμως καὶ χρέος πνευματικὸ-ἠθικό. Ἂν τὸ πῶ στὴ γλῶσσα τῆς Γραφῆς, μερικοὶ θὰ γελάσουν· ἀλλ᾿ αὐτὴ ἡ γλῶσσα λέει τὴν ἀλήθεια. Τὸ πνευματικό μας χρέος λοιπὸν ὀνομάζεται ἁμαρτία. Τ᾿ ἁμαρτήματά μας, νά τὸ χρέος.
Τ᾿ ἁμαρτήματά μας, σύμφωνα μὲ τὸν οἶκο αὐτόν, εἶνε ἀρχαῖα καὶ νεώτερα· «Χάριν δοῦναι θελήσας ὀφλημάτων ἀρχαίων», λέει. Ποιό εἶνε τὸ ἀρχαῖο χρέος; Στὴ γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας αὐτὸ λέγεται προπατορικὸ ἁμάρτημα.
―Μὰ στὸν αἰῶνα μας ἐσὺ μιλᾷς γιὰ προπατορικὸ ἁμάρτημα; Ἀστεῖα πράγματα!…
Καθόλου ἀστεῖα. Τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα εἶνε τὸ πρῶτο ποὺ ἐμόλυνε τὴ γῆ. Εἶνε αὐτὸ ποὺ διέπραξαν οἱ προπάτορές μας Ἀδὰμ καὶ Εὔα, μέσα στὸν παράδεισο καὶ σὰν ἀκάθαρτη πηγὴ ῥέει ἔκτοτε διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ φθάνει ὣς ἐμᾶς. Καθένας μας, μόλις γεννιέται, εἶνε σὰν ἕνας καρπός, ποὺ πέφτει ἀπὸ τὸ δέντρο τῆς ζωῆς κ᾿ ἔχει μέσα του σκουλήκι. Τὰ βρέφη δὲν ἔχουν δικές τους ἁμαρτίες, εἶνε ἀθῷα· ἔχουν ὅμως μέσα τους τὸ σπέρμα τοῦ θανάτου ἐκείνης τῆς πρώτης ἁμαρτίας. Γι᾿ αὐτὸ τὰ βαπτίζουμε· διαφορετικά, δὲν χρειαζόταν. Τὸ λέει αὐτὸ καὶ ὁ Δαυΐδ· «ἐν ἀνομίαις συνελήφθην, καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου» (Ψαλμ. 50,7). Μέσα ἀπὸ τὴν κοιλιὰ τῆς μάνας μου, λέει, εἶμαι ζυμωμένος μὲ τὴν ἁμαρτία.
Ἀφοῦ ὅμως αὐτὰ τὰ κοροϊδεύουν, ἀλλάζω γλῶσσα καὶ λέω, ὅτι τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα διαφορετικὰ ὀνομάζεται κληρονομικότης. Κατ᾿ οὐσίαν εἶνε τὸ ἴδιο πρᾶγμα. Τὴν κληρονομικότητα τὴν παραδέχονται καὶ οἱ ψυχολόγοι. Τὸ παιδί, λένε, δὲν εἶνε τάμπουλα ράζα, ἕνα ἄγραφο χαρτί. Φέρει μέσα του καταβολές· μαζὶ μὲ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα ἔχει ῥοπὲς καὶ κλίσεις τῶν προγόνων του. Καὶ ἐδῶ εἶνε ἡ μεγάλη εὐθύνη τῶν γονέων.
Πῶς ἐγεννῶντο ἄλλοτε τὰ παιδιά! Νήστευαν τρεῖς μέρες τὰ ἀντρόγυνα, ἔκαναν προσευχή, καὶ μετὰ σμίγανε. Τώρα;… Γι᾿ αὐτὸ θέλω νὰ φύγω στὸ Ἅγιον Ὄρος. Βλάσφημοι, ὑλισταί, σαρκολάτραι· ἀπὸ τέτοια ἀντρόγυνα τί περιμένεις; τέρατα καὶ ἐγκληματικὰ στοιχεῖα θὰ βγοῦν.
Κάθε παιδί, ἂν ἐξετάσῃς, δὲ μοιάζει στοὺς γονεῖς μόνο φυσικῶς, στὸ πρόσωπο· τοὺς μοιάζει πολὺ περισσότερο ψυχικῶς, στὴν κακία, στὶς ῥοπὲς ποὺ ἔχει. Ἐγώ, ποὺ ἐρευνῶ τὸν ἑαυτό μου, μπορῶ νὰ σᾶς ἀναλύσω καὶ νὰ ἐξομολογηθῶ ἐνώπιόν σας τί βλέπω μέσα στὸ βάθος· ἔχω κακίες καὶ ἀρετὲς τῶν γονέων μου. Τί μυστήριο εἶνε ὁ ἄνθρωπος! Καὶ πόση εὐθύνη ἔχουν οἱ γονεῖς! Ὁ γάμος δὲν εἶνε ἀπόλαυσις· εἶνε μεγάλη εὐθύνη καὶ θαῦμα δημιουργίας.
Ἕνας Ῥῶσος ποὺ δὲν πίστευε στὸ Θεὸ (μαθητὴς τοῦ Μάρξ) ἔγινε πιστός. Πότε; Ὅταν ἡ γυναίκα του γέννησε τὸ πρῶτο παιδί τους· ἅμα ἄκουσε τὸ κλάμα, πίστεψε.
Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα ὁ καθένας μας ἔχει καὶ νέες προσωπικὲς ἁμαρτίες πλέον. «Οὐθείς καθαρὸς ἀπὸ ῥύπου; ἐὰν καὶ μία ἡμέρα ὁ βίος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γῆς» (Ἰὼβ 14,4· πρβλ. 4,17· Παρ. 20,9). Ὅλοι ἁμαρτάνουμε, μικροὶ – μεγάλοι· κι ὅσο μάλιστα ἀνεβαίνουμε, τόσο περισσότερο. Πόσο θὰ ἤθελα νὰ ἤμουν ἕνας ἁπλὸς καλόγερος, ὄχι ἐπίσκοπος ποὺ εἶμαι τώρα κ᾿ ἔχω τόσες εὐθῦνες καὶ τόσα βάρη! Ὅσο ἀνεβαίνεις πιὸ ψηλά, τόσο ἁμαρτωλότερος εἶσαι. Ἡ ἐξουσία φθείρει τὸν ἄνθρωπο.
Ἁμαρτάνουν λοιπὸν οἱ πάντες. Νά τὸ χρέος μας, ἡ ἁμαρτία. Ἀλλὰ τί θὰ πῇ ἁμαρτία; Ἐμένα ρωτᾶτε; Ρωτᾶτε τὴ συνείδησί σας. Ἡ ἁμαρτία εἶνε παράβασις. Τί παράβασις, ἀστυνομικῶν διατάξεων ἢ νόμων τοῦ κράτους; Εἶνε παράβασις τοῦ θείου νόμου· τοῦ ἀγράφου νόμου τῆς συνειδήσεως, ἀλλὰ καὶ τοῦ γραπτοῦ νόμου, τοῦ Δεκαλόγου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ τοῦ τελείου νόμου τῆς Ἐπὶ τοῦ ὄρους ὁμιλίας τῆς Καινῆς Διαθήκης.
Χρεωμένοι μὲ τὶς ἁμαρτίες, μοιάζουμε σὰν τὸ δοῦλο τῆς παραβολῆς τῶν μυρίων ταλάντων (βλ. Ματθ. 18,24-35). Κάποτε, λέει, ἕνας βασιλεὺς κάλεσε τοὺς ὑπηρέτες του, ποὺ δανείζονταν συνεχῶς ἀπ᾿ τὸ βασιλικὸ ταμεῖο, νὰ λογαριαστοῦν. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς βρέθηκε νὰ χρωστάῃ μύρια τάλαντα, ποσὸ ἰλιγγιῶδες. Δὲ μποροῦσε νὰ τὸ ἐξοφλήσῃ, καὶ θὰ τὸν ἔρριχναν στὶς φυλακές. Τὸν σπλαχνίσθηκε ὅμως ὁ βασιλεὺς καὶ τοῦ χάρισε ὅλο ἐκεῖνο τὸ χρέος. Σ᾿ αὐτὴ τὴ δεινὴ θέσι εμεθα λοιπὸν κ᾿ ἐμεῖς.
Ἀκοῦστε κ᾿ ἕνα ἀνέκδοτο, ποὺ διάβασα ὅταν ἤμουν παιδὶ στὸ Γερο-Στάθη (ἕνα βιβλίο σπουδαῖο, ποὺ διάβαζε κι ὁ Παῦλος Μελᾶς καὶ σᾶς συνιστῶ νὰ τὸ ἀγοράσετε γιὰ τὰ παιδιά σας). Στὴ Ῥωσία ἕνας τσάρος – βασιλιᾶς ―ὑπῆρχαν καὶ κακοί, ὑπῆρχαν καὶ καλοί― μιὰ νύχτα εἶπε· Ἂς πάω στὸ στρατόπεδο τῆς Μόσχας, νὰ δῶ τί κάνουν οἱ στρατιῶτες. Πῆγε λοιπόν. Κοιμόντουσαν ὅλοι. Στὸ κρεβάτι ἑνὸς εἶδε ἕνα χαρτάκι. Σκύβει καὶ τὸ παίρνει. Ὁ φτωχὸς στρατιώτης, πρὶν κοιμηθῇ, σκεπτόταν τὰ χρέη τῆς οἰκογενείας του καὶ ἔγραψε· «Χρωστῶ ἐκεῖ, ἐκεῖ, ἐκεῖ…». Στὸ τέλος ἔκανε ἄθροισι ―ἦταν πολλὰ ρούβλια― καὶ σημείωσε· «Ποιός θὰ ἐξοφλήσῃ τὸ χρέος αὐτό;» Ἔτσι ἀποκοιμήθηκε καὶ τὸ χαρτάκι ἔπεσε ἀπ᾿ τὰ χέρια του. Ὁ βασιλιᾶς τὸ διάβασε καὶ συγκινήθηκε. Συμπλήρωσε λοιπὸν ἀπὸ κάτω «Τὸ χρέος σου ἐξωφλήθηκε» καὶ ὑπέγραψε «…τσάρος πασῶν τῶν Ῥωσιῶν». Ὅταν ὁ στρατιώτης ξύπνησε καὶ εἶδε τί ἔγινε, ἔκλαιγε ἀπὸ συγκίνησι.
Μὲ καταλάβατε, ἀδελφοί μου; Ἐμεῖς εμαστε οἱ χρεωμένοι στρατιῶτες κι ὁ βασιλεὺς Χριστὸς μᾶς χαρίζει τὸ χρέος διὰ τῆς μετανοίας.
Γι᾿ αὐτὸ μὴν πηγαίνετε στὴν ἐξομολόγησι ἀπροετοίμαστοι. Εἶνε μεγάλο μυστήριο. Καὶ ψυχολογικῶς ἀκόμη συνιστᾶται. Τί εἶνε οἱ ψυχίατροι; Πολλοὶ κοροϊδεύουν τὸν κόσμο μὲ τὰ χάπια. Ἔχουν οἱ διοι ἀνάγκη ψυχιάτρου. Ψυχίατρος εἶνε ὁ Χριστὸς καὶ ἡ ἐξομολόγησις εἶνε ἡ ἀρίστη μέθοδος θεραπείας ὅλων τῶν ψυχικῶν νοσημάτων. Πάρτε λοιπὸν ἕνα χαρτάκι, σημειῶστε ἐκεῖ τὰ χρέη – τ᾿ ἁμαρτήματά σας ἀπὸ τὴ μικρά σας ἡλικία μέχρι σήμερα, γιὰ νὰ τὰ ἐξομολογηθῆτε (ἀπὸ 8 χρονῶν ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται τὴν εὐθύνη του). Γράψτε τὶς παραβάσεις τοῦ θείου νόμου· θὰ δῆτε, ὅτι δὲν εἶνε λίγες.
Κάποια νύχτα, λένε, σ᾿ ἕνα μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἕνας καλόγερος ἔγραφε σ᾿ ἕνα χαρτὶ τ᾿ ἁμαρτήματά του. Ἦταν πολλά, καὶ ὁ διάβολος τὸν φόβιζε ὅτι δὲν ὑπάρχει γι᾿ αὐτὸν σωτηρία. Τὸν ἔπιασε ἀπελπισία. «Εἶμαι χαμένος», λέει· «κρίμα τὰ χρόνια ποὺ ἔκανα ἐδῶ». Ξαφνικὰ εἶδε τὸ ἑξῆς ὅραμα. Ἀπ᾿ τὰ οὐράνια χαμήλωσε σὰν ἀετὸς καὶ ἦρθε μέσ᾿ στὸ κελλί του ὁ Ἐσταυρωμένος. Τότε ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ Χριστοῦ ἔφυγε μιὰ σταγόνα ἀπὸ τὸ τίμιό του αἷμα. Πέφτει πάνω στὸ χειρόγραφο, τὸ χειρόγραφο γίνεται κομμάτια, καὶ αὐτὸς ἀκούει φωνὴ μυστική· «Τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι» (Μᾶρκ. 2,5). Ὁ Χριστός,«ὁ αρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου» (Ἰωάν. 1,29), ἐξώφλησε τὰ χρέη μας, «καὶ σχίσας τὸ χειρόγραφον, ἀκούει παρὰ πάντων οὕτως· Ἀλληλούϊα».
Ἂν μποροῦσα θὰ πλησίαζα τὸν καθένα καὶ θὰ τὸν ρωτοῦσα· Γιατί δὲν πῆγες ἀκόμα νὰ ἐξομολογηθῇς; γιατί δὲν ἐξοφλεῖς τὸ χρέος σου; γιατί δὲν σπεύδεις στὸν πνευματικό σου πατέρα νὰ πῇς τὰ κρίματά σου, μικρὰ καὶ μεγάλα, καὶ ν᾿ ἀκούσῃς· «καὶ σχίσας τὸ χειρόγραφον…»; Σᾶς ὑπενθυμίζω, ὅτι ἡ προθεσμία τελειώνει. Νὰ μὴν κηρυχθῇ τὸ γραμμάτιό σας ἐκπρόθεσμο. Διαμαρτύρομαι ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Ὅσοι ἀπὸ σᾶς δὲν ἔχετε ἐξομολογηθῆ, σᾶς συνιστῶ· ὑπάρχουν καλοὶ πνευματικοὶ πατέρες, προσπαθῆστε νὰ πᾶτε καὶ νὰ πῆτε τὰ κρίματά σας. Μὴ φοβᾶστε· μεγάλος εἶνε ὁ Θεός· «…καὶ σχίσας τὸ χειρόγραφον, ἀκούει παρὰ πάντων οὕτως· Ἀλληλούϊα».
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 29-3-1985