«Ποῦ εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ἀθυρόστομοι», οἱ ἀμπελοφιλόσοφοι, «ποὺ λένε ὅτι δὲν ἀναφέρονται αὐτὰ στὴν Ἁγία Γραφή;»
Ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας ομιλεί...
για τους ψευδοπροφήτες, για τους αιρετικούς, για τους ψευδοποιμένες, για τους ψευδεπισκόπους.... αλλά και για το αμελές και "ΑΝΥΠΑΚΟΥΟ ΣΤΙΣ ΑΓΙΕΣ ΓΡΑΦΕΣ" ποίμνιο. Ας τον ακούσουμε. Φοβερός ο λόγος.
π. Φώτιος Βεζύνιας
Λόγος περί ψευδοπροφητών και ψευδοδιδασκάλων και άθεων αιρετικών και περί σημείων της συντέλειας του αιώνος τούτου. Ειπώθηκε καθώς αυτός ετοιμαζόταν να εκδημήσει από του σώματος.
Ἀποσπάσματα τοῦ λόγου τοῦ ἁγ. Ἰωάννου (καὶ ἀκολουθεῖ ὁλόκληρος ὁ λόγος):
Και τώρα θα μιλήσω με πόνο καρδιάς περί των ψευδοπροφητών και ψευδοδιδασκάλων και των άθεων αιρετικών, για τους οποίους ο Παύλος έλεγε, «Πονηροὶ ἄνθρωποι καὶ γόητες προκόψουσιν ἐπὶ τὸ χεῖρον͵ πλανῶντες καὶ πλανώμενοι»…
Αλλά ας επιστρέψουμε στο θέμα μας, διότι για την συντέλεια η ομιλία και περί των ψευδοπροφητών και ψευδοδιδασκάλων και περί των άθεων αιρετικών που περικυκλώνουν από παντού, ως χείμαρροι και πλανούν πολλούς. Και από πού προέκυψε αυτό; Είναι φανερό ότι από την αγνωσία και απειρία των προϊσταμένων˙ διότι όπου υπάρχει απειρία ποιμένων, εκεί η των προβάτων απώλεια...
Είναι αναγκαίο προς το παρόν να παρουσιασθούν από την Αγία Γραφή αυτοί, ως εχθροί του Χριστού και λύκοι που εκδιώκονται από παντού και εκβάλλονται από τα πρόβατα του Χριστού.
Δίκαια αποκλήθηκαν λύκοι από τους προφήτες και από αυτόν τον ίδιο τον Δεσπότη και από τους μακάριους Αποστόλους. Όχι μόνο λύκοι, αλλά και επιδημίες, και ασεβείς, και αντίδικοι, και εχθροί, και επίβουλοι, και βλάσφημοι, και υποκριτές, και κλέπτες, και ληστές, και βδελυροί, και ψευδοπροφήτες, και ψευδοδιδάσκαλοι, και οδηγοί τυφλοί, και πλάνητες, και πονηροί, και αντίχριστοι, και σκάνδαλα, και υιοί του πονηρού, και ζιζάνια, και άθεοι και πνευματομάχοι, αυτοί που βλασφημούν το Πνεύμα της χάριτος. Αυτοί δεν θα βρουν συγχώρεση ούτε στον παρόντα αιώνα, ούτε στο μέλλοντα…
Επειδή έφθασε σε μας το τέλος των αιώνων, όπως λέγει ο Απόστολος, και ήρθαν οι δύσκολοι καιροί, η ανομία πλήθυνε, και η αγάπη των πολλών ψυχράνθηκε, και οι πλάνοι πολλοί, και οι πλανημένοι περισσότεροι…
«Βλέπετε μὴ πλανηθῆτε», «Βλέπετε μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ». Και ο Παύλος, «Βλέπετε τοὺς κύνας· Βλέπετε πῶς περιπατεῖτε». Το «Βλέπετε» δεν ειπώθηκε για κανέναν άλλο λόγο, παρά μόνο για την δική μας ασφάλεια, σχετικά με αυτούς τους πλάνους που φοράνε την προβειά και κρύβουν το λύκο, εξαπατώντας τους αμελέστερους…
Μου έρχονται δάκρυα, όταν ακούω από την Εκκλησία μας μερικούς να λένε, «μήπως λέγονται αυτά στις θείες Γραφές;». Και αυτό όχι μόνο από λαϊκούς, αλλά και από αυτούς που νομίζουν ότι είναι ποιμένες και κατέχουν τις θέσεις των προφητών και των αποστόλων, όχι όμως και τους τρόπους. Προς αυτούς είναι ευκαιρία να ειπωθεί, Αλίμονο σας, οδηγοί τυφλοί και αμαθείς και αστήρικτοι˙
εσείς που φροντίζετε τον ιματισμό σας, αλλά όχι την μόρφωση˙
εσείς που εγκαταλείψατε την διακονία του λόγου και διακονείτε την κοιλία˙ «Ὧν ὁ Θεὸς ἡ κοιλία͵ καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ».
Εσείς που καταχράστε το γάλα, το μαλλί και το κρέας της ποίμνης, χωρίς να φροντίζετε για τα πρόβατα.
Πως θα ξεφύγετε την τιμωρία, όταν αμελείτε τόσο μεγάλη σωτηρία;
Είπε ο Κύριος, «Βλέπετε͵ μὴ πλανηθῆτε. Πολλοὶ γὰρ ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου ἐλεύσονται λέγοντες͵ ὅτι Ἐγώ εἰμι ὁ Χριστός· καὶ πολλοὺς πλανήσουσι». Και πάλι, «Προσέχετε ἑαυτοῖς ἀπὸ τῶν ψευδοπροφητῶν͵ οἵτινες ἔρχονται πρὸς ὑμᾶς ἐν ἐν δύμασι προβάτων͵ ἔσωθεν δέ εἰσι λύκοι ἅρπαγες· ἀλλ΄ ἀπὸ τῶν καρπῶν αὐτῶν ἐπιγνώσεσθε αὐτοὺς», λέει˙ δηλαδή από τα λόγια, από την ψευδοπροφητεία, από την υποκρισία τους, από την κακοδοξία τους, από την βλασφημία τους θα τους καταλάβετε.
Όταν πια τους αναγνωρίσετε, μην τους λαμβάνετε στην οικία, μην τους τιμήσετε, μη ζητήσετε από αυτούς λόγο διδασκαλίας,αλλά προσέχετε από την ζύμη τους, δηλαδή από την αίρεσή τους.
Ακούστε εσείς οι ποιμένες, την φωνή του Αρχιποιμένος˙ ακούστε πως αποκαλύπτει και καταδεικνύει τους κρυφούς λύκους ακούστε και φροντίστε τον εαυτό σας και όλο το ποίμνιο. «Βλέπετε τοὺς κύνας», «βλέπετε τοὺς κλέπτας». «Ὁ γὰρ μὴ εἰσερχόμενος διὰ τῆς θύρας εἰς τὴν αὐλὴν τῶν προβάτων͵ ἀλλ΄ ἀναβαίνων ἀλλαχόθεν͵ κλέπτης ἐστὶ καὶ λῃστής». «Οὐαὶ ὑμῖν͵ ὅτι κλείετε τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ὑμεῖς γὰρ οὐκ εἰσέρχεσθε͵ οὐδὲ τοὺς εἰσερχομένους ἀφίετε εἰσελθεῖν».
Βλέπεις πως παντού ο Δεσπότης στηλιτεύει και καταδεικνύει τους ασεβείς, για να μην πλανηθούμε; «Βλέπετε͵ γρηγορεῖτε͵ προσέχετε͵ σπουδάσατε͵ ἀγωνίσασθε»! Και όχι μόνο στα Ευαγγέλια βοά, αλλά και δια μέσω των θεοφόρων προφητών, και των θεολόγων μαθητών λέει τα ίδια.
Ο Πέτρος είπε, «Τοῦτο πρῶτον γινώσκετε͵ ὅτι ἐλεύσονται ἐπ΄ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐμπαῖκται͵ κατὰ τὰς ἰδίας ἐπιθυμίαςπορευόμενοι», οἵτινες παρεισάξουσιν αἱρέσεις ἀπωλείας».
Αλλά ας επανέλθουμε στο θέμα μας. Ο Ιωάννης λέγει, «Καὶ νῦν ἀντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασι», και πάλι, «Βλέπετε ἑαυτοὺς͵ ἵνα μὴ ἀπολέσητε ἃ εἰργάσασθε· ὅτι πολλοὶ πλάνοι εἰς τὸν κόσμον ἐξῆλθον». Και πάλι λέγει, «Εἴ τις ἔρχεται πρὸς ὑμᾶς͵ καὶ ταύτην τὴν διδαχὴν οὐ φέρει μεθ΄ ἑαυτοῦ͵ μὴ λαμβάνετε αὐτὸν εἰς οἰκίαν͵ καὶ Χαίρειν αὐτῷ μὴ λέγετε.
Ὁ γὰρ λέγων αὐτῷ χαίρειν͵ κοινωνεῖ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ τοῖς πονηροῖς».
«Ἐπ΄ ἐσχάτων τῶν χρόνων ἔσονται ἐμπαῖκται͵ κατὰ τὰς ἰδίας ἐπιθυμίας αὐτῶν πορευόμενοι τῶν ἀσεβειῶν».
Ο Παύλος είπε, «Οἶδα ὅτι εἰσελεύσονται μετὰ τὴν ἄφιξίν μου λύκοι βαρεῖς εἰς ὑμᾶς͵ μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου».
Βλέπεις παντού τους θεολόγους που συμφωνούν με τον Διδάσκαλο σχετικά με τους άθεους αιρετικούς, ονομάζοντάς τους σκύλους και λύκους; Όπως και αλλού λέγει ο Παύλος.
Ποιος θα δικαιολογηθεί ότι δεν ήξερε, όταν ακούει τέτοιες προειδοποιήσεις; Και αλλού πάλι, «Μὴ παραδέχεσθε αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν».
Και πάλι, «Διδαχαῖς ποικίλαις καὶ ξέναις μὴ παραφέρεσθε», και πάλι, «Αἱρετικοὶ ἄνθρωποι προκόψουσιν ἐπὶ τὸ χεῖρον͵ πλανῶντες καὶ πλανώμενοι».
Ακούστε τα αυτά εσείς που κάνετε αγάπες μαζί τους· πως θα ξεφύγετε από την τιμωρία που έρχεται πάνω σας, όσοιμολύνεστεμαζί μ’ αυτούς τρώγοντας και πίνοντας; Πως τολμάτενα προσέρχεστε στα θεία και φρικτά μυστήρια του Χριστού; Ή μήπως δεν ακούσατε τον μακάριο Παύλο που βοά, ότι «Οὐ δύνασθε ποτήριον Κυρίου πιεῖν͵ καὶ ποτήριον δαιμόνων· οὐ δύνασθε τραπέζης Κυρίου μετέχειν͵ καὶ τραπέζης δαιμονίων».
Φύγετε μακριά από αυτούς και μη έχετε επαφή με την ακαθαρσία. Άραγε θα σας πείσουμε; ή μήπως μάταια κοπιάζουμε και μιλάμε στον αέρα; Πλην όμως γι’ αυτούς που θελουν και ενδιαφέρονται να μάθουν τον λόγο και να τον εφαρμόσουν, δεν θα ραθυμήσω, ούτε θ’ απομακρυνθούμε από τα λόγια του Παύλου. Θα τα ξαναπώ και ακούστε, «Μὴ γίνεσθε ἑτεροζυγοῦντες ἀπίστοις. Τίς γὰρ κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος;».
Που είναι εκείνοι οι αθυρόστομοι, που λένε ότι δεν αναφέρονται αυτά στην Αγία Γραφή; [Αυτοί για τους οποίους ισχύει] «Ὧν ὁ Θεὸς ἡ κοιλία͵ καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν͵ οἱ τὰ ἐπίγεια φρονοῦντες»; Αυτά ο Παύλος παρακαλεί και διδάσκει και προτρέπει˙ ο Παύλος, το σκεύος της εκλογής, το περιτείχισμα της Εκκλησίας, ο πολύαθλος και γενναίος, η θεόφθογγος λύρα, ο κήρυκας του Χριστού, ο καταγραφέας των δογμάτων, η σάλπιγγα του Λόγου, ο ρήτορας της ευσεβείας, η σαγήνη των εθνών.
Ακούστε οι ορθόδοξοι και μην συμφωνείτε με τους αιρετικούς. Ακούστε οι ποιμένες και φρίξτε και μη σιωπάτε, αλλά κηρύξτε τον λόγο του Θεού. Μην δίνετε τόπο στον διάβολο, μην ανοίγετε την θύρα στους λύκους.
Έτσι να κάνετε κι εσείς, ποιμένες, και να μην συγκοινωνείτε με τα ακάθαρτα έργα του σκότους, αλλά αντίθετα να ελέγχετε, όπως και οι Απόστολοι και ο θεοπάτορας Δαβίδ…
Ακούστε οι προϊστάμενοι των Εκκλησιών, σε σας υπέδειξε το καλό παράδειγμα, ώστε ν’ ακολουθήσετε τα ίχνη Του, προσέχοντας παντού με ακρίβεια, και διώχνοντας τους λύκους να φυλάσσετετο ποίμνιο.
Βλέπω όμως μεγάλη διαφορά των τότε ποιμένων με τουςτωρινούς. Εκείνοι ήταν αγωνιστές, τούτοι φυγόμαχοι. Εκείνοι ενδιαφέρονταν για τα δόγματα και τα ιερά βιβλία, τούτοι για τα ιμάτια και τα διαδήματα. Αυτοί αφήνουν τα πρόβατα και φεύγουν ως μισθωτοί˙ εκείνοι έθεταν και την ψυχή τους υπέρ των προβάτων, μιμούμενοι τον Καλό Ποιμένα. Πόσο άξιοι θαυμασμού οι μακάριοι εκείνοι άνδρες, των οποίων τα ονόματα έχουν γραφτεί στο βιβλίο της ζωής˙ τους οποίους φοβήθηκαν οι δαίμονες και τρόμαξαν οι αιρετικοί και «Ἐφράγη στόμα λαλούντων ἄδικα».
Βλέπεις πόση είναι η απόσταση και η διαφορά εκείνων των μακαρίων και τούτων των σημερινών; Γνώρισα και άλλους θεοφόρους διδασκάλους, αλλά αρκούν προς το παρόν. Εκείνοι την ψυχής τους, όπως ειπώθηκε προηγουμένως, έθεσαν υπέρ των προβάτων˙ τούτοι έφυγαν αφού παράτησαν τα πρόβατα. Εκείνοι δυνατοί στα λόγια και στις πράξεις˙ τούτοι στα χρήματα και στις περιουσίες και στους ίππους και στα μουλάρια και στα χωράφια και στα κοπάδια και στους μάγειρες και στο γιορτινό τραπέζι. Μέρα και νύχτα γι’ αυτά μιλάνε˙ για το λογικό ποίμνιο ούτε λόγος να γίνεται, αν και γι’ αυτό θα τους ζητηθεί λόγος κατά την μεγάλη ημέρα της κρίσεως.
Έπειτα, αν τους μιλήσει κάποιος για κανένα βιβλίο, αποκρίνονται λέγοντας, «Φτωχός είμαι και δεν μπορώ ν’ αποκτήσω βιβλία». Και στη συνέχεια προσέρχονται όχι ως φτωχοί, αλλά φορώντας ενδύματα λαμπρά, έχοντας χοντρά βαλάντια, και σβέρκο σαν του ταύρου, ακολουθούμενοι από πλήθος μαθητών ή για να πω καλύτερα μαγείρων. Για τα υπόλοιπα είναι ντροπή να μιλήσω, διότι από το περίσσευμα του πλούτου απέκτησαν συνεισάκτους με την πρόφαση ότι χρειάζονται υπηρέτριες. Ω τι μεγάλη ντροπή! Ω πόσο κακιά καλοζωΐα!
Ω πικρή φιλαργυρία! Ω αχόρταγη κοιλιά! …Ω κακιά ρίζα πάντων των κακών, φιλαργυρία! …Με την καλοπέραση, την μέθη και την έπαρση θέλετε να νικήσετε τις αιρέσεις; Αλίμονό σας, καλοπερασάκηδες και επηρμένοι, που στολίζεστε με χρυσάφι και διάφορα ενδύματα. Πως θα υποδείξετε σε άλλους την καλή πτωχεία του Χριστού, που πτώχευσε για μας, που παρήγγειλε στους μαθητές Του να μην έχουν ούτε χάλκινο νόμισμα στις τσέπες τους; …
Ο πλούτος σας πλήθυνε και ο λόγος σας εξαφανίστηκε. Τα ενδύματά σας έγιναν τροφή για τον σκώρο. Γι’ αυτά θα δώσετε λόγο στον Αρχιποιμένα Χριστό.
Συνέλθετε λοιπόν και κηρύξτε τον λόγο, απορρίψτε κάθε βιοτική μέριμνα, προσέχετε με ακρίβεια πως πορεύεσθε˙ «Βλέπετε τοὺς κύνας». Πάλι λέω προσέχετε και δεν θα σταματήσω να το λέω.
Με ποιο θάρρος τολμούν να ονομάζονται Χριστιανοί; Πως τολμάν να προσέρχονται στα Θεία Μυστήρια αυτοί που είναι χειρότεροι και από τους ειδωλολάτρες;
Και μη θαυμάζεις αν οι ποιμένες γίνονται λύκοι, διότι προς τους ποιμένες και τους πρεσβυτέρους απευθυνόμενος ο Παύλος έλεγε, ότι «Ἐξ ὑμῶν αὐτῶν ἀναστήσονται ἄνδρες λαλοῦντες διεστραμμένα». Οπότε κανένας να μην σας πλανήσει, επειδή εξωτερικά έχει αγγελικό σχήμα, ενώ εσωτερικά διαβολικό. Γι’ αυτό ο Ιησούς έλεγε, «Βλέπετε͵ μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ». Κι εγώ ξανά τα ίδια λέγω˙ προσέχετε μη σας πλανήσει κανείς μήτε επίσκοπος, μήτε πρεσβύτερος, μήτε διάκονος, μήτε αναγνώστης ή οποιοσδήποτε άλλος, εάν λέγει διεστραμμένα οι οποίοι έρχονται σε σας με ενδυμασία προβάτου, ενώ εσωτερικά είναι λύκοι άρπαγες˙ οι οποίοι έχουν ευσεβή μορφή, αρνούνται όμως την δύναμή της ευσέβειας.
Γι’ αυτό και η θεία Γραφή, αδελφοί, από την αρχή ως το τέλος βροντοφωνάζει ότι πολλοί πλάνοι εξήλθαν στον κόσμο. Γι’ αυτό και ο Δεσπότης είπε επ’ αυτού, ότι «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν». Πρέπει να εννοούμε την σημασία κάθε λέξεως. «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν». Αυτό σημαίνει ότι στο εξής δεν θα έχετε δικαιολογία. «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν». Εάν πλανήσουν κάποιον από σας, θα είναι ασυγχώρητος. «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν». Εύλογη δικαιολογία δεν έχει κανείς. «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν πάντα· Βλέπετε, μὴ πλανηθῆτε».
Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Λόγος περί ψευδοπροφητών και ψευδοδιδασκάλων και άθεων αιρετικών και περί σημείων της συντέλειας του αιώνος τούτου. Ειπώθηκε καθώς αυτός ετοιμαζόταν να εκδημήσει από του σώματος.
α. Οδυνηρός ο λόγος, καθώς είναι και ο τελευταίος, όπως μου έχει δηλωθεί, αλλά και γεμάτος πολλή χαρά. Από την μια είναι οδυνηρός, διότι δεν θα σας ξαναμιλήσω. Από την άλλη είναι γεμάτος χαρά, διότι έφθασε ο καιρός ν’ αναχωρήσω και να βρεθώ με τον Χριστό˙ και όπως είπε ο Κύριος, «Οὐκέτι λαλήσω μεθ΄ ὑμῶν» (Ιωαν. 14.30).
Και τώρα θα μιλήσω με πόνο καρδιάς περί τωνψευδοπροφητώνκαι ψευδοδιδασκάλων και των άθεων αιρετικών, για τους οποίους ο Παύλος έλεγε, «Πονηροὶ ἄνθρωποι καὶ γόητες προκόψουσιν ἐπὶ τὸ χεῖρον͵ πλανῶντες καὶ πλανώμενοι» (Β΄ Τιμ 3.13), και για τους οποίους πολλές φορές σας μίλησα ήδη. Διότι πολλές ομιλίες έκανα με την χάρη του Χριστού, όπως πολύ καλά γνωρίζετε εσείς που αγαπάτε το Θεό. Σχεδόν σε κάθε ομιλία αναφερθήκαμε σ’ αυτούς, αν θυμάστε τα όσα είπαμε χθες.
Γνωρίζω ότι θυμάστε και μάλιστα όσοι είστε φιλόπονοι και αγαπάτε την Γραφή και τον Χριστό. Διότι αυτός που αγαπά να διαβάζει την Γραφή δίκαια θα μπορούσε να ονομαστεί και φιλόχριστος, σύμφωνα με αυτό που ειπώθηκε από τον Δεσπότη, ότι «Ὁ ἀγαπῶν με͵ τοὺς λόγους μου τηρεῖ» (Ιωαν. 4.14: ὁ μή ἀγαπῶν με τούς λόγους μου οὐ τηρεῖ), «Ὁ ἀγαπῶν με͵ ἀγαπηθήσεται ὑπὸ τοῦ Πατρός μου» (Ιωαν. 14.21), «Ὁ ἀγαπῶν με͵ ἐν τῷ νόμῳ μελετήσει ἡμέρας καὶ νυκτός» (Ψαλμ 1.2), δηλ. το Ευαγγέλιο και τις λοιπές Γραφές.
Αυτού του είδους ο άνθρωπος έχει ανεξάλειπτη την μνήμη του Θεού στην καρδιά του, διότι περιμένοντας Αυτόν να επανέλθει εκ των ουρανών, πάντα φροντίζει να είναι έτοιμος όταν θα έρθει η ώρα της παρουσίας Του. Έχοντας πάντα ανά χείρας τα ιερά βιβλία, δεν ξεχνά εκείνα τα φοβερά βιβλία, για τα οποία έχει γραφεί, «Κριτήριον ἐκάθισε͵ καὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν» (Δαν. 7.10).
Βλέπε πόσο κέρδος είναι να ερευνά κανείς τις Γραφές, όπως πολλές φορές ακούσατε. Τι λέμε λοιπόν; Ότι τίποτα δεν παρέλειψε και δεν παρασιώπησε η Γραφή από όσα είναι συμφέροντα, αλλά παντού φωνάζει δια των προφητών και αποστόλων και μαρτυρεί από πριν και προσπαθεί να προειδοποιήσει και να εξασφαλίσει τον καθένα, ως μητέρα φιλότεκνος που αγαπά τα παιδιά της.
Επίσης αναφέρεται στα περασμένα, στα παρόντα και στα μέλλοντα, χωρίς να παραβλέπει τίποτα, όπως ειπώθηκε, από αυτά που μας συμφέρουν. Και τούτο χωρίς να μιλά στα κρυφά, χωρίς να ψιθυρίζει, αλλά παντού φωνάζει με πόνο και δύναμη, δια μέσω του νόμου, των προφητών και των αποστόλων και αυτού του ίδιου του Δεσπότη.
Δια μέσω του Ησαΐα του προφήτη λέγει, «Ἀναβόησον ἐν ἰσχύϊ͵ καὶ μὴ φείσῃ͵ ὡς σάλπιγγα ὕψωσον τὴν φωνήν σου» (Ησ. 58.1)˙ και πάλι λέγει, «Ἐπ΄ ὄρος ὑψηλὸν ἀνάβηθι ὁ εὐαγγελιζόμενος Σιών» (Ησ. 40.9), και παρακάτω λέγει, «Ὑψώσατε͵ μὴ φοβεῖσθε» (Ησ. 40.9). Πάλι ο Δαβίδ λέγει, «Ἐκοπίασα κράζων͵ ἐβραγχίασεν ὁ λάρυγξ μου» (Ψαλμ. 68.4). Ο Ιωάννης ο Θεολόγος στην Καθολική επιστολή του λέγει, «Βλέπετε ἑαυτούς» (Β’ Ιωάν. 1.8). Ο Παύλος; «Βλέπετε πῶς περιπατεῖτε» (Εφ. 5.15). Ο Κύριος, «Ἐγὼ παῤῥησίᾳ ἐλάλησα τῷ κόσμῳ͵ καὶ ἐν κρυπτῷ ἐλάλησα οὐδέν» (Ιωαν. 18.20). Και αλλού ο Ευαγγελιστής γι’ Αυτόν λέει, ότι «Ἕστηκε͵ καὶ ἔκραξεν λέγων· Ἐάν τις διψᾷ͵ ἐρχέσθω πρός με͵ καὶ πινέτω» (Ιωαν. 7.37).
Βλέπεις με πόσο αγώνα, με πόση σπουδή, πως κράζει με παρρησία και κανείς δεν μπορεί να μπει στο βαθύτερο νόημα; Και πάλι ο μακάριος Παύλος λέγει, «Βλέπετε τοὺς κύνας͵ βλέπετε τοὺς κακοὺς ἐργάτας͵ Βλέπετε τὴν κατατομήν. Βλέπετε πῶς περιπατεῖτε͵ ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσι» (Φιλ. 3.2). Και ο Ιωάννης, «Βλέπετε ἑαυτούς͵ ἵνα μὴ ἀπολέσητε ἃ εἰργάσασθε͵ ὅτι πολλοὶ πλάνοι ἐξῆλθον εἰς τὸν κόσμον» (Β’ Ιωάν. 1.8). Και πολλά παρόμοια υπάρχουν στις θείες γραφές της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, που βοούν για να μας αφυπνίσουν από την ραθυμία μας. Εμείς όμως πράττουμε τα αντίθετα, όπως είπε και ο προφήτης Ησαΐας, ότι «Τοῖς ὠσὶν αὐτῶν βαρέως ἤκουσαν͵ καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν» (Ησ. 6.10).
Είναι να θαυμάζει κανείς το πώς, ενώ ακούμε τόσο μεγάλα και τόσα πολλά λόγια, δεν εννοούμε να καταλάβουμε. Γι’ αυτό και θα βρεθούμε αναπολόγητοι την ημέρα της εξετάσεως, όταν θα έρθει αυτός που θα ρίξει φως στα κρυμμένα στο σκοτάδι και θα φανερώσει τις επιθυμίες των καρδιών, όταν θα καθίσει στο κριτήριο και θ’ ανοίξουν οι βίβλοι, αυτές τις οποίες τώρα εμείς χλευάζουμε όταν τις ακούμε, και δεν παραδεχόμαστε. Διότι καθένας από μας παραστράτησε ακολουθώντας το δικό του δρόμο και εγκαταλείποντας την ευθεία οδό, κι έτσι γίναμε όπως ήμασταν εξαρχής, όταν δεν μας καθοδηγούσες, Κύριε.
Πραγματικά σε μας εκπληρώθηκε η προφητεία του Δαβίδ, αυτή που λέει, «Καὶ ἐμίγησαν ἐν τοῖς ἔθνεσι͵ καὶ ἔμαθον τὰ ἔργα αὐτῶν» (Ψαλμ. 105.35). Γι’ αυτό και είμαστε οι τελευταίοι σε όλη τη γη εξαιτίας των αμαρτιών μας και σε μας εκπληρώνονται τα σημεία των εσχάτων καιρών, όπως έχει γραφτεί˙ και οι ποιμένες λύκοι και τα πρόβατα κατασπαραγμένα˙ και λιμός προ των πυλών, όχι λιμός άρτου, ούτε δίψα για νερό, αλλά πείνα ν’ ακούσει κανείς λόγο Θεού. Κανείς λοιπόν από αυτούς που ελπίζουν στον Κύριο να μην απελπίζεται. Μην αθυμείτε, προσβλέποντες πάντοτε σε αυτόν που είπε, ότι «Μεθ΄ ὑμῶν εἰμι» (Ματθ. 28.20).
Μέρος Β'
β. Να έχετε θάρρος, διότι δεν θ’ αφήσει ο Κύριος πεινασμένες τις ψυχές των δικαίων. Περί αυτής της πνευματικής πείνας λέγει ο Κύριος δια του προφήτου, «Καὶ ἔσται ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις͵ ἐπάγω λιμὸν ἐπὶ τὴν γῆν˙ οὐ λιμὸν ἄρτου͵ οὐδὲ δίψαν ὕδατος͵ ἀλλὰ λιμὸν τοῦ ἀκοῦσαι λόγον Θεοῦ. Καὶ περιδραμοῦνται ἀπὸ ἀνατολῶν ἕως δυσμῶν͵ ζητοῦν τες τὸν λόγον Κυρίου» (Αμως 8.11-12).
Βλέπεις ότι δεν ομιλεί περί άρτου; Διότι ο Θεός δεν ομιλούσε περί του άρτου. Ω πόσο δεινός και βλαβερός και ψυχοφθόρος λιμός, ω λιμός πρόξενος της αιωνίου κολάσεως! Αυτός ο λιμός είναι που προξενεί κάθε πονηρό πράγμα, αίτιος παντός κακού. Αυτόν τον λιμό, όταν τον προείδε ο προφήτης Δαβίδ επερχόμενο, παρακαλούσε τον Θεό λέγοντας, «Ὁ Θεός μου͵ μὴ παρασιωπήσῃς ἀπ΄ ἐμοῦ» (Ψαλμ. 27.1). Και για τους σπουδαίους εκείνους πιστούς που θ’ αναζητούν τότε τον λόγο του Θεού προφήτευσε λέγων, «Ρύσασθαι ἐκ τοῦ θανάτου τὰς ψυχὰς αὐτῶν͵ καὶ διαθρέψαι αὐτοὺς ἐν λιμῷ» (Ψαλμ. 32.19). Και αλλού λέγει, «Καὶ ἐν ἡμέραις λιμοῦ χορτασθήσονται» (Ψαλμ. 36.19). Και πάλι, «Ἐλεήμων καὶ οἰκτίρμων ὁ Κύριος τροφὴν ἔδωκεν τοῖς φοβοῦσιν αὐτόν» (Ψαλμ.110.4-5). Αυτά είπε ο Δαβίδ για όσους ερευνούν τις Γραφές, ότι δεν θα πεινάσουν. Να ερευνήσουμε τις Γραφές, αδελφοί, για να μην πεινάσουμε όταν θα έρθει ο ψυχοφθόρος λιμός˙ να ερευνήσουμε για να μην πλανηθούμε, για να μην αγόμαστε και φερόμαστε από κάθε άνεμο που φυσάει.
Γι’ αυτό και λέγει ο Κύριος προς τους αμελείς, «Πλανᾶσθε͵ μὴ νοοῦντες τὰς Γραφάς» (Ματθ. 22.29). Πράγματι, τέτοιοι άνθρωποι πλανώνται. Από πού προήλθε ο ψυχοκτόνος λιμός; Επειδή δεν ερευνάμε τις Γραφές ή μήπως όχι; Αλήθεια πόσα αγαθά δεν στερηθήκαμε, επειδή εγκαταλείψαμε τις Γραφές, μη υπακούοντας στο πρόσταγμα του Δεσπότη! Να κοπιάζεις στην έρευνα, να ερευνάς και να ζητάς και θα βρεις πολύ τον ανέκφραστο πλούτο, θησαυρό κρυμμένο στον αγρό˙ θα εννοήσεις την θεία Γραφή.
Ερεύνησε και θα βρεις, και αφού βρεις, πούλησε πάντα όσα έχεις και αγόρασε εκείνο τον αγρό, την καλή γνώση της Αγίας Γραφής, στην οποία κρύβεται ο Υιός, η αληθινή Σοφία του Πατρός, τον οποίο όταν βρεις θα είσαι μακάριος, όπως είναι γραμμένο, ότι «Μακάριος ἄνθρωπος͵ ὃς εὗρεν σοφίαν». Ερεύνησε αγαπητέ, κι αν είσαι πλούσιος ή φτωχός, είτε δούλος, είτε ελεύθερος, είτε άνδρας, είτε γυναίκα. «Ἐρευνᾶτε τὰς γραφάς» (Ιωαν. 5.39). Διότι η Αγία Γραφή είναι ταμείο κάθε αγαθού.
Αλλά ας επιστρέψουμε στο θέμα μας, διότι για την συντέλεια η ομιλία και περί των ψευδοπροφητών και ψευδοδιδασκάλων και περί των άθεων αιρετικών που περικυκλώνουν από παντού, ως χείμαρροι και πλανούν πολλούς. Και από πού προέκυψε αυτό; Είναι φανερό ότι από την αγνωσία και απειρία των προϊσταμένων˙ διότι όπου υπάρχει απειρία ποιμένων, εκεί η των προβάτων απώλεια.
Τι να πω πρώτα; Για την συντέλειά μας; Ή μήπως να στηλιτεύσω τα άθεα δόγματα των αιρετικών; Αν ήταν ο καιρός κατάλληλος, θα μπορούσα να κάνω γνωστά δημοσίως τα βέβηλα δόγματά τους και τα άθεσμα πράγματα και θριαμβευτικά να τ’ αναιρέσω. Είναι όμως μεγάλος ο αγώνας και πολύς ο λόγος που πρέπει να γίνει για να γυμνωθούν και ν’ αναιρεθούν τα ακάθαρτα δόγματα. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο προς το παρόν να παρουσιασθούν από την Αγία Γραφή αυτοί, ως εχθροί του Χριστού και λύκοι που εκδιώκονται από παντού και εκβάλλονται από τα πρόβατα του Χριστού.
Δίκαια αποκλήθηκαν λύκοι από τους προφήτες και από αυτόν τον ίδιο τον Δεσπότη και από τους μακάριους Αποστόλους. Όχι μόνο λύκοι, αλλά και επιδημίες, και ασεβείς, και αντίδικοι, και εχθροί, και επίβουλοι, και βλάσφημοι, και υποκριτές, και κλέπτες, και ληστές, και βδελυροί, και ψευδοπροφήτες, και ψευδοδιδάσκαλοι, και οδηγοί τυφλοί, και πλάνητες, και πονηροί, και αντίχριστοι, και σκάνδαλα, και υιοί του πονηρού, και ζιζάνια, και άθεοι και πνευματομάχοι, αυτοί που βλασφημούν το Πνεύμα της χάριτος. Αυτοί δεν θα βρουν συγχώρεση ούτε στον παρόντα αιώνα, ούτε στο μέλλοντα. Εξαιτίας του θα βλασφημηθεί η οδός της αλήθειας. Μεταξύ των άλλων και τέκνα του πονηρού ονομάζονται, όπως λέγει ο θεολόγος, «Φανερά ἐστι τὰ τέκνα τοῦ διαβόλου» (Α’ Ιωάν. 1.10).
Επειδή έφθασε σε μας το τέλος των αιώνων, όπως λέγει ο Απόστολος, και ήρθαν οι δύσκολοι καιροί, η ανομία πλήθυνε, και η αγάπη των πολλών ψυχράνθηκε, και οι πλάνοι πολλοί, και οι πλανημένοι περισσότεροι. Ας σχολιάσουμε, λοιπόν, τα ιερά βιβλία, στα οποία αφού βρούμε την οδό της αληθείας, θα βαδίζουμε αναβαίνοντας στα άγια όρη, τους προφήτες εννοώ και τους αποστόλους, για να μην πλανηθούμε και μας παρασέρνει κάθε άνεμος της διδασκαλίας, με τα ψεύτικα παιχνίδια των ανθρώπων, με την πανούργα μέθοδο της πλάνης.
Ας μην μείνουμε κάτω, αλλά ας ανέβουμε μαζί με τους άγιους μαθητές πάνω στο όρος το μακάριο, και ας ακούσουμε τον ποιμένα μας που λέγει, «Βλέπετε μὴ πλανηθῆτε» (Λουκ. 21.8), «Βλέπετε μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ» (Μαρκ. 13.5). Και ο Ιωάννης λέγει τα ίδια, «Ἵνα μὴ ἀπολέ σητε ἃ εἰργάσασθε» (Β’ Ιωάν. 1.8). Και ο Παύλος, «Βλέπετε τοὺς κύνας· Βλέπετε πῶς περιπατεῖτε» (Φιλ. 3.2). Το «Βλέπετε» δεν ειπώθηκε για κανέναν άλλο λόγο, παρά μόνο για την δική μας ασφάλεια, σχετικά με αυτούς τους πλάνους που φοράνε την προβειά και κρύβουν το λύκο, εξαπατώντας τους αμελέστερους.
Ως πάρα πολύ αναγκαίο λέγετε παντού στις Γραφές, το «Βλέπετε», και το «Ὁρᾶτε», και «Γρηγορεῖτε»͵ καὶ «Προσέχετε», όχι μόνο σε μας, αλλά και σε ολόκληρο το ποίμνιο. Τίποτα δεν παρασιώπησε η Αγία Γραφή από όσα μας συμφέρουν.
ΜΕΡΟΣ Γ'
γ. Μου έρχονται δάκρυα, όταν ακούω από την Εκκλησία μας μερικούς να λένε, «μήπως λέγονται αυτά στις θείες Γραφές;». Και αυτό όχι μόνο από λαϊκούς, αλλά και από αυτούς που νομίζουν ότι είναι ποιμένες και κατέχουν τις θέσεις των προφητών και των αποστόλων, όχι όμως και τους τρόπους. Προς αυτούς είναι ευκαιρία να ειπωθεί, Αλίμονο σας, οδηγοί τυφλοί και αμαθείς και αστήρικτοι˙ εσείς που φροντίζετε τον ιματισμό σας, αλλά όχι την μόρφωση˙ εσείς που εγκαταλείψατε την διακονία του λόγου και διακονείτε την κοιλία˙ «Ὧν ὁ Θεὸς ἡ κοιλία͵ καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ» (Φιλ. 3.18). Εσείς που καταχράστε το γάλα, το μαλλί και το κρέας της ποίμνης, χωρίς να φροντίζετε για τα πρόβατα. Πως θα ξεφύγετε την τιμωρία, όταν αμελείτε τόσο μεγάλη σωτηρία;
Εγώ παρασυρθείς από την ομιλία, θα παρουσιάσω περισσότερες μαρτυρίες, αποδεικνύοντας μέσα από την Αγία Γραφή, από τα Ευαγγέλια και τους προφήτες και τους αποστόλους, με τη χάρη του Χριστού, πως κλείνει τα στόματα αυτών που λαλούν άδικα, για να φωτισθεί η καρδιά αυτών που επιθυμούν το λόγο του Θεού.
Από πού αλλού να ξεκινήσουμε, παρά από αυτόν που είπε, «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος» (Αποκ. 22.13); Ας γνωρίσει καθένας τον νου του και τη σκέψη του, αφού αποθέσει κάθε βιοτική μέριμνα. Είπε ο Κύριος, «Βλέπετε͵ μὴ πλανηθῆτε. Πολλοὶ γὰρ ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου ἐλεύσονται λέγοντες͵ ὅτι Ἐγώ εἰμι ὁ Χριστός· καὶ πολλοὺς πλανήσουσι» (Λουκ. 21.8). Και πάλι, «Προσέχετε ἑαυτοῖς ἀπὸ τῶν ψευδοπροφητῶν͵ οἵτινες ἔρχονται πρὸς ὑμᾶς ἐν ἐν δύμασι προβάτων͵ ἔσωθεν δέ εἰσι λύκοι ἅρπαγες· ἀλλ΄ ἀπὸ τῶν καρπῶν αὐτῶν ἐπιγνώσεσθε αὐτοὺς» (Ματθ. 7.15), λέει˙ δηλαδή από τα λόγια, από την ψευδοπροφητεία, από την υποκρισία τους, από την κακοδοξία τους, από την βλασφημία τους θα τους καταλάβετε.
«Οὐ γὰρ δύναται δένδρον σαπρὸν ποιεῖν καρποὺς καλούς. Πᾶν γὰρ δένδρον ἐκ τοῦ ἰδίου καρποῦ ἐπιγινώσκεται» (Ματθ. 7.18-19). Έτσι κι εσείς αυτούς θα τους καταλάβετε από τους καρπούς τους. Όταν πια τους αναγνωρίσετε, μην τους λαμβάνετε στην οικία, μην τους τιμήσετε, μη ζητήσετε από αυτούς λόγο διδασκαλίας, μην βάλετε τους μαργαρίτες σας μπροστά τους, αλλά προσέχετε από την ζύμη τους, δηλαδή από την αίρεσή τους.
Κανείς σας να μην κακιώσει και να μη βαρυγκωμήσει με αυτά που λέω, διότι μιλάει ο Θεός. Ακούστε εσείς οι ποιμένες, την φωνή του Αρχιποιμένος˙ακούστε πως αποκαλύπτει και καταδεικνύει τους κρυφούς λύκους˙ ακούστε και φροντίστε τον εαυτό σας και όλο το ποίμνιο. «Βλέπετε τοὺς κύνας» (Φιλ. 3.2), «βλέπετε τοὺς κλέπτας». «Ὁ γὰρ μὴ εἰσερχόμενος διὰ τῆς θύρας εἰς τὴν αὐλὴν τῶν προβάτων͵ ἀλλ΄ ἀναβαίνων ἀλλαχόθεν͵ κλέπτης ἐστὶ καὶ λῃστής» (Ιωάν. 10.1). Και πάλι για τα ίδια λέγει, «Ὁ μὴ ὢν μετ΄ ἐμοῦ͵ κατ΄ ἐμοῦ ἐστι» (Ματθ.12.30). Και πάλι προς αυτούς έλεγε, «Ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρὸς τοῦ διαβόλου ἐστέ» (Ιωαν. 8.44). «Οὐαὶ ὑμῖν͵ ὅτι κλείετε τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν˙ ὑμεῖς γὰρ οὐκ εἰσέρχεσθε͵ οὐδὲ τοὺς εἰσερχομένους ἀφίετε εἰσελθεῖν» (Ματθ. 23.14). Και αλλού πάλι, «Ὑμεῖς οὐκ ἔστε ἐκ τῶν προβάτων τῶν ἐμῶν» (Ιωαν. 10.26).
Βλέπεις πως παντού ο Δεσπότης στηλιτεύει και καταδεικνύει τους ασεβείς, για να μην πλανηθούμε; Ώ της ανεκφράστου συγκαταβάσεως, ώ της πέρα από κάθε σύλληψη αγαθότητος! Τι ν’ ανταποδώσουμε στον Κύριο για όλα αυτά; Τι θ’ απολογηθούμε στον Αρχιποιμένα; Ώ ποιμένες, συνάδελφοι ποιμένες! Ορίστε λίγα από τα πολλά. Κοιτάξτε πως παντού ο Δεσπότης στο Ευαγγέλιο βοά για την δική μας ασφάλεια, «Βλέπετε͵ γρηγορεῖτε͵ προσέχετε͵ σπουδάσατε͵ ἀγωνίσασθε»! Και όχι μόνο στα Ευαγγέλια βοά, αλλά και δια μέσω των θεοφόρων προφητών, και των θεολόγων μαθητών λέει τα ίδια.
Σε όλα αυτά μιλά σύμφωνα με το θεϊκό θέλημά Του και μου το μαρτυρεί ο Παύλος, όταν λέει, «Τοῦ ἐν ἐμοὶ λαλοῦντος Χριστοῦ» (Β’ Κορ. 13.3). Ας φέρουμε τώρα ανάμεσά μας τους θεολόγους, και ας ακούσουμε από αυτούς τι μας παραγγέλλουν για τους αιρετικούς. Πες μας, μακάριε Πέτρο, εσένα που σε μακάρισε ο Κύριος και Θεός μας Ιησούς Χριστός, πες μας για τους πλάνους και αυτούς που μέλλει να πλανήσουν την ποίμνη του Χριστού, την οποία σου παρέδωσε και στην εμπιστεύθηκε ο αρχιποιμένας και επίσκοπος των ψυχών μας. Πες όσα σου χορήγησε το Πνεύμα το Άγιο και στήριξε την ποίμνη σου. Δείξε μας τους κρυφούς λύκους, όπως ο διδάσκαλός σου Χριστός, ο Κύριος.
Ο Πέτρος είπε, «Τοῦτο πρῶτον γινώσκετε͵ ὅτι ἐλεύσονται ἐπ΄ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐμπαῖκται͵ κατὰ τὰς ἰδίας ἐπιθυμίας πορευόμενοι» (Β’ Πετρ. 3.3). Και πάλι λέγει, «Καὶ ἐν ὑμῖν ἔσονται ψευδοδιδάσκαλοι͵ οἵτινες παρεισάξουσιν αἱρέσεις ἀπωλείας͵ καὶ τὸν ἀγοράσαντα αὐτοὺς Δεσπότην ἀρνούμενοι. Καὶ πολλοὶ ἐξακολουθήσουσιν αὐτῶν ταῖς ἀσελγείαις· οἷς τὸ κρῖμα οὐκ ἀργεῖ͵ καὶ ἡ ἀπώλεια αὐτῶν οὐ νυστάζει· κατάρας τέκνα͵ καταλείποντες τὴν εὐθεῖαν ὁδόν» (Β’ Πετρ. 2.1-2). Αυτά ελάλησε ο Πέτρος, ο πραγματικά μακάριος, Πέτρος της πίστεως η πέτρα, πάνω στην οποία ο Χριστός οικοδόμησε την Εκκλησία, αυτός που κατέχει τα κλειδιά του παραδείσου. Ο Πέτρος που περπάτησε πάνω στα κύματα, ο θερμός εραστής του Δεσπότη Χριστού, αυτός που έρριψε τον Σίμωνα τον Μάγο στη Ρώμη, ο κορυφαίος και πρωτοστάτης τον πρώτο ληστή και μαθητή του διαβόλου (σ.μ. εννοεί τον Σίμωνα).
Βλέπεις πως μιλά ο Χριστός μέσα από όλα αυτά; Διότι και στα Ευαγγέλια είπε τα ίδια σ’ αυτούς, ότι «Ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ διαβόλου ἐστέ» (Ιωάν. 8.44). Γνώρισα πολλούς που λένε, «και αυτούς ο Θεός τους έπλασε» (διότι λένε ότι χωρίς τον Θεό δεν έγινε τίποτα), χωρίς να καταλαβαίνουν ούτε τι λένε, ούτε για ποιο πράγμα βεβαιώνουν. Συμφωνώ κι εγώ ότι ο Θεός έκτισε, αλλά έκτισε πάνω σε έργα αγαθά, ώστε πάνω σ’ αυτά να ακολουθήσουμε και να γίνουμε τέκνα Θεού δια της ορθής πίστεως.
Μέρος Δ'
δ. Αλλά ας επανέλθουμε στο θέμα μας. Ο Ιωάννης λέγει, «Καὶ νῦν ἀντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασι» (Α’ Ιωάν. 2.18), και πάλι, «Βλέπετε ἑαυτοὺς͵ ἵνα μὴ ἀπολέσητε ἃ εἰργάσασθε· ὅτι πολλοὶ πλάνοι εἰς τὸν κόσμον ἐξῆλθον» (Β’ Ιωάν. 1.8). Ἀγαπητοὶ͵ μὴ παντὶ πνεύματι πιστεύετε͵ ἀλλὰ δοκιμάζετε τὰ πνεύματα εἰ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἐστιν· ὅτι πολλοὶ ψευδοπροφῆται εἰς τὸν κόσμον εἰσεληλύθασι» (Α’ Ιωάν. 4.1) . Και πάλι λέγει, «Εἴ τις ἔρχεται πρὸς ὑμᾶς͵ καὶ ταύτην τὴν διδαχὴν οὐ φέρει μεθ΄ ἑαυτοῦ͵ μὴ λαμβάνετε αὐτὸν εἰς οἰκίαν͵ καὶ Χαίρειν αὐτῷ μὴ λέγετε. Ὁ γὰρ λέγων αὐτῷ χαίρειν͵ κοινωνεῖ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ τοῖς πονηροῖς» (Β’ Ιωάν. 1.10). Και πάλι, «Πᾶς ὁ παραβαίνων͵ καὶ μὴ μένων ἐν τῇ διδαχῇ τοῦ Χριστοῦ͵ Θεὸν οὐκ ἔχει» (Β’ Ιωάν. 1.9).
Αυτά μας προτρέπει ο Ιωάννης, Ιωάννης ο υιός της βροντής, ο περισσότερο αγαπημένος από όλους τους μαθητές. Αυτός που στήριξε με την θεολογία την Εκκλησία απ’ άκρου εις άκρον της γης και έφραξε τα στόματα των αιρετικών.
Ο Ιάκωβος είπε, «Ὃς ἐὰν δοκῇ φίλος αὐτῶν εἶναι͵ ἐχθρὸς τοῦ Θεοῦ καθίσταται» (Ιακ. 4.4). Ακούστε όλοι εσείς που συντρώγετε με τους αιρετικούς την οδυνηρή απόφαση, ότι είστε εχθροί του Χριστού. Διότι αυτός που συμφιλιώνεται με τους εχθρούς του βασιλέως δεν μπορεί να είναι φίλος του. Ούτε θ’ αξιωθεί την αιώνιο ζωή, αλλά θα χαθεί μαζί με τους εχθρούς και θα υποστεί τα χειρότερα.
Ιούδας ο του Ιακώβου είπε, «Παρεισέδυσάν τινες ἄνθρωποι οἱ ἔκπαλαι προγεγραμμένοι εἰς τοῦτο τὸ κρῖμα͵ ἀσεβεῖς͵ τὴν τοῦ Θεοῦ ἡμῶν χάριν μετατιθέντες εἰς ἀσέλγειαν͵ καὶ τὸν μόνον Δεσπότην καὶ Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν ἀρνούμενοι» (Ιουδ. 1.4). Και πάλι λέγει, «Ἐπ΄ ἐσχάτων τῶν χρόνων ἔσονται ἐμπαῖκται͵ κατὰ τὰς ἰδίας ἐπιθυμίας αὐτῶν πορευόμενοι τῶν ἀσεβειῶν. Οὗτοί εἰσι οἱ ἀφόβως ἑαυτοὺς ποιμαίνοντες͵ νεφέλαι ἄνυδροι͵ παντὶ ἀνέμῳ περιφερόμεναι͵ ἀστέρες πλανῆται͵ οἷς ὁ ζόφος τοῦ σκότους εἰς αἰῶνας τετήρηται». Αυτά και περισσότερα από αυτά παραινεί σε μας ο Ιούδας ο καλός.
Έλα κι εσύ Παύλε, το σκεύος της εκλογής, και πες μας ο ίδιος κατά την δοθείσα σσε σένα χάρη του Θεού, μίλησέ μας για τον παρόντα πονηρό αιώνα. Φανέρωσε τους κρυφούς λύκους, στηλίτευσε και νίκησε τους κλέφτες της αγίας ποίμνης του Θεού. Ο Παύλος είπε, «Οἶδα ὅτι εἰσελεύσονται μετὰ τὴν ἄφιξίν μου λύκοι βαρεῖς εἰς ὑμᾶς͵ μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου» (Πραξ. 20.29).
Βλέπεις παντού τους θεολόγους που συμφωνούν με τον Διδάσκαλο σχετικά με τους άθεους αιρετικούς, ονομάζοντάς τους σκύλους και λύκους; Όπως και αλλού λέγει ο Παύλος, «Βλέπετε τοὺς κύνας͵ βλέπετε τοὺς κακοὺς ἐργάτας͵ βλέπετε τὴν κατατομήν. Βλέπετε μή τις ὑμᾶς ἔσται ὁ συλαγωγῶν διὰ τῆς φιλοσοφίας καὶ κενῆς ἀπάτης. Βλέπετε ἀκριβῶς πῶς περιπατεῖτε͵ ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσι» (Φιλ. 3.2).
Ποιος θα δικαιολογηθεί ότι δεν ήξερε, όταν ακούει τέτοιες προειδοποιήσεις; Και αλλού πάλι, «Μὴ παραδέχεσθε αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν» (Τιτ. 3.10). Και πάλι, «Διδαχαῖς ποικίλαις καὶ ξέναις μὴ παραφέρεσθε» (Εβρ. 13.9), και πάλι, «Αἱρετικοὶ ἄνθρωποι προκόψουσιν ἐπὶ τὸ χεῖρον͵ πλανῶντες καὶ πλανώμενοι» (Β’ Τιμ. 3.13), και αλλού, «Τοῖς μεμιασμένοις καὶ ἀπίστοις οὐδὲν καθαρόν» (Τιτ. 1.15).
Ακούστε τα αυτά εσείς που κάνετε αγάπες μαζί τους˙ πως θα ξεφύγετε από την τιμωρία που έρχεται πάνω σας, όσοι μολύνεστε μαζί μ’ αυτούς τρώγοντας και πίνοντας; Πως τολμάτε να προσέρχεστε στα θεία και φρικτά μυστήρια του Χριστού; Ή μήπως δεν ακούσατε τον μακάριο Παύλο που βοά, ότι «Οὐ δύνασθε ποτήριον Κυρίου πιεῖν͵ καὶ ποτήριον δαιμόνων· οὐ δύνασθε τραπέζης Κυρίου μετέχειν͵ καὶ τραπέζης δαιμονίων» (Α’ Κορ. 10.21).
Φύγετε μακριά από αυτούς και μη έχετε επαφή με την ακαθαρσία. Άραγε θα σας πείσουμε; ή μήπως μάταια κοπιάζουμε και μιλάμε στον αέρα; Πλην όμως γι’ αυτούς που θελουν και ενδιαφέρονται να μάθουν τον λόγο και να τον εφαρμόσουν, δεν θα ραθυμήσω, ούτε θ’ απομακρυνθούμε από τα λόγια του Παύλου. Θα τα ξαναπώ και ακούστε, «Μὴ γίνεσθε ἑτεροζυγοῦντες ἀπίστοις. Τίς γὰρ κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος;» (Β’ Κορ. 6.14).
Που είναι εκείνοι οι αθυρόστομοι, που λένε ότι δεν αναφέρονται αυτά στην Αγία Γραφή; [Αυτοί για τους οποίους ισχύει]« Ὧν ὁ Θεὸς ἡ κοιλία͵ καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν͵ οἱ τὰ ἐπίγεια φρονοῦντες»( Φιλ. 3.19); Αυτά ο Παύλος παρακαλεί και διδάσκει και προτρέπει˙ ο Παύλος, το σκεύος της εκλογής, το περιτείχισμα της Εκκλησίας, ο πολύαθλος και γενναίος, η θεόφθογγος λύρα, ο κήρυκας του Χριστού, ο καταγραφέας των δογμάτων, η σάλπιγγα του Λόγου, ο ρήτορας της ευσεβείας, η σαγήνη των εθνών.
Οι μακάριοι θεολόγοι είπαν αυτά και περισσότερα από αυτά για τους άθεους και άπιστους. Οι προφήτες που προηγήθηκαν παλαιότερα είπαν τα ίδια. Είναι ανάγκη να τους φέρουμε και αυτούς στο μέσο. Είπε ο προφήτης Δαβίδ, «Οὐκ ἔστιν ἐν στόματι αὐτῶν ἀλήθεια» (Ψαλμ. 5.10). Πάλι λέγει, «Κύριε͵ οὐχὶ τοὺς μισοῦντάς σε ἐμίσησα͵ καὶ ἐπὶ τοὺς ἐχθρούς σου ἐξετηκόμην; Τέλειον μῖσος ἐμίσουν αὐτοὺς͵ καὶ εἰς ἐχθροὺς ἐγένοντό μοι» (Ψαλμ. 138.21). Ο Σολομώντας λέγει, ότι «Δυσσεβοῦντες ὑποκρίνονται εὐσέβειαν». Πάλι λέγει, «Υἱὲ͵ μή σε πλανήσωσιν ἄνδρες ἀσεβεῖς͵ μηδὲ πορευθῇς ἐν ὁδῷ μετ΄ αὐτῶν» (Παρ. 1.10). Ο Ησαΐας ο προφήτης ή καλύτερα ο Κύριος μέσω του προφήτη λέγει, «Υἱοὺς ἐγέννησα͵ καὶ ὕψωσα͵ αὐτοὶ δέ με ἠθέτησαν» (Ησ. 1.2)˙ και πάλι, «Οὐκ ἔστι χαίρειν τοῖς ἀσεβέσι͵ λέγει Κύριος» (Ησ. 57.21).
ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ
ε’. Άραγε αρκούν αυτά ή να παρουσιάσω και όλους τους προφήτες; Αλλά αυτά αρκούν γι’ αυτούς που θέλουν ν’ ακούσουν. Διότι αυτός που δεν προσέχει στα λεγόμενα, ούτε με τα περισσότερα θα πεισθεί. Ας μελετήσουμε λίγο ακόμα τα λόγια του προφήτη Δαβίδ και ας δούμε πως στηλιτεύει και αποκαλύπτει τον κρυμμένο δόλο τους και λέγει, «Οὐκ ἔστιν ἐν στόματι αὐτῶν ἀλήθεια· ἡ καρδία αὐτῶν ματαία» (Ψαλμ. 5.10) και τα καθεξής. Παρατήρησε την σύνεση του προφήτη, πως κάνει γνωστούς και αποκαλύπτει τους κακοδόξους, για να μην πλανηθούμε.
Ακούστε οι ορθόδοξοι και μην συμφωνείτε με τους αιρετικούς. Ακούστε οι ποιμένες και φρίξτε και μη σιωπάτε, αλλά κηρύξτε τον λόγο του Θεού. Μην δίνετε τόπο στον διάβολο, μην ανοίγετε την θύρα στους λύκους. Μιμηθείτε τον μακάριο απόστολο Πέτρο, όταν βλασφημούσε ο τρισκατάρατος Σίμωνας και έλεγε για τον εαυτό του ότι είναι η δύναμη του Θεού, ούτε μια στιγμή δεν σιώπησε, ή δεν ανέβαλλε αλλά αφού τον έλεγξε και απέδειξε ότι είναι ψεύτης και ληστής και αντίθεος, τον έριξε κάτω και τον παρέδωσε στην απώλεια.
Κατά παρόμοιο τρόπο και τον διάδοχο αυτού, ή μάλλον την σπορά του διαβόλου, τον Μοντάνο, τον μιαρό και ακάθαρτο και άθεο, μαζί με τις δύο μοιχαλίδες, ο Απόστολος, αφού τον έλεγξε και τον απέδειξε αντίθεο και ψευδοχριστό και ψευδοπροφήτη, τον αποστόμωσε, του έφραξε τον μιαρό του στόμα στο όνομα του Χριστού, χωρίς να περιμένει, χωρίς ν’ αναβάλει την αντιμετώπιση της βλασφημίας του.
Έτσι να κάνετε κι εσείς, ποιμένες, και να μην συγκοινωνείτε με τα ακάθαρτα έργα του σκότους, αλλά αντίθετα να ελέγχετε, όπως και οι Απόστολοι και ο θεοπάτορας Δαβίδ, ο οποίος κατέβαλε πολλούς μόχθους και πολλούς αγώνες, ελέγχοντας, επιτιμώντας και στηλιτεύοντας αυτούς και απευθυνόμενος γι’ αυτούς στο Θεό, λέγοντας, «Ἕως πότε ἁμαρτωλοὶ͵ Κύριε͵ ἕως πότε ἁμαρτωλοὶ καυχήσονται; (Ψαλμ. 93.3) Διασκόρπισον αὐτοὺς ἐν τῇ δυνάμει σου (Ψαλμ. 58.12). Δὸς αὐτοῖς͵ Κύριε͵ κατὰ τὰ ἔργα αὐτῶν͵ ὅτι οὐ συνῆκαν εἰς τὰ ἔργα σου͵ Κύριε (Ψαλμ. 27.4-5). Κύριε͵ ἐν τῇ πόλει σου τὴν εἰκόνα αὐτῶν ἐξουδενώσεις(Ψαλμ. 72.20)».
Και πάλι παρακαλεί ο Δαβίδ απευθύνοντας δεήσεις στον Δεσπότη, για να κατέβει ο ίδιος και να εκπληρώσει το αίτημά του, βοώντας και λέγοντας, «Κύριε͵ κλῖνον οὐρανοὺς͵ καὶ κατάβηθι(Ψαλμ. 143.5)· Κύριε μὴ χρονίσῃς (Ψαλμ. 69.6). Ταχὺ προκαταλαβέτωσαν ἡμᾶς οἱ οἰκτιρμοί σου͵ Κύριε (Ψαλμ. 78.8)». Και τι κάνει ο φιλάνθρωπος Θεός, ο οποίος θέλει να σωθούν όλοι οι άνθρωποι, και να έρθουν σε γνώση της αλήθειας, επειδή είναι κοντά σε αυτούς που τον επικαλούνται αληθινά; Δεν παράκουσε ούτε παρείδε την δέηση των αγίων, αλλά «Ἔκλινεν οὐρανοὺς͵ καὶ κατέβη» (Ψαλμ. 17.10) και οικονόμησε τα πάντα για την σωτηρία του γένους μας και μας υπέδειξε τα πάντα, πράττοντας και διδάσκοντας ο ίδιος.
Ύστερα, για να δώσει παράδειγμα σε όσους έμελλε να γίνουν προϊστάμενοι των Εκκλησιών, ώστε με αυτό τον τρόπο να εκδιώκουν τους αιρετικούς, έφτιαξε φραγγέλιο από σκοινιά, και εισερχόμενος τους έδιωξε όλους από το ιερό και τους απώθησε και τους καταδίωξε λέγοντας, «Ὁ οἶκός μου͵ προσευχῆς ἐστιν· ὑμεῖς δὲ αὐτὸν ἐποιήσατε σπήλαιον λῃστῶν» (Μαρκ. 11.17). Ακούστε οι προϊστάμενοι των Εκκλησιών, σε σας υπέδειξε το καλό παράδειγμα, ώστε ν’ ακολουθήσετε τα ίχνη Του, προσέχοντας παντού με ακρίβεια, και διώχνοντας του λύκους να φυλάσσετε το ποίμνιο.
Έπειτα, αφού τους έβγαλε όλους έξω, όσους φρονούσαν τα αντίθετα, τέλος προείπε και την ερήμωσή τους και τον αφανισμό, αυτά που θα γίνουν σε κάθε γενεά σ’ αυτούς που φρονούν τα αντίθετα, λέγοντας, «Ἰδοὺ ἀφίεται ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος» (Λουκ. 13.35). Πρόσεξε πως έγιναν οι λόγοι έργο˙ διότι οι εχθροί και επίβουλοι της Εκκλησίας, δηλαδή οι αιρετικοί, παραδίδονται στην απώλεια σε κάθε γενεά, σύμφωνα με τον λόγο του Κυρίου, τον οποίο είπε, ότι «Πᾶσα φυτεία͵ ἣν οὐκ ἐφύτευσεν ὁ Πατήρ μου͵ ἐκριζωθήσεται» (Ματθ. 15.13)˙ και αυτό έγινε.
Αυτός πρώτος το έπραξε και άφησε παράδειγμα˙ μετά την Ανάληψή Του στους ουρανούς οι μακάριοι Απόστολοι τους αντιμετώπισαν. Μετά από αυτούς, τα θεία διδάγματα τους και οι διδάσκαλοι της Εκκλησίας και οι Άγιες Σύνοδοι που έγιναν κατά καιρούς, όσους έμεναν αμετανόητοι τους εκρίζωσαν και του παρέδωσαν στην απώλεια, σύμφωνα με αυτό που έχει γραφεί, ότι «Ἀπολεῖς πάντας τοὺς λαλοῦντας τὸ ψεῦδος» (Ψαλμ. 5.7). Που είναι αυτοί που πολέμησαν κάποτε την Εκκλησία, βασιλιάδες και τύραννοι και φιλόσοφοι; Δεν διασκορπίσθηκαν και χάθηκαν και δεν έμεινε τίποτα απ’ αυτούς;
Μέρος Στ᾿
στ’. Που είναι η καυχησιολογία και η θρασύτητα των Ιουδαίων; Που είναι ο Σίμων ο Μάγος, ο πρώτος αιρετικός, ο μαθητής και πρόδρομος του Αντιχρίστου; Που είναι το κακό γέννημα της μανίας του, ο διάδοχος της ασέλγειας Μοντανός, ο έξαρχος των κακών μαζί με τις δυο μοιχαλίδες και τα κατ’ αυτούς λεγόμενα μυστήρια, που είναι άξια να παραδοθούν στη λήθη, τα βδελυρά και ακάθαρτα, για τα οποία έλεγε ο Απόστολος, «Τὰ γὰρ κρυφῇ γινόμενα ὑπ΄ αὐτῶν͵ αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν» (Εφ. 5.12);
Που ο Μαρκίων, που ο Ουάλης, που ο Μάνης, που ο Βασιλίδης,που ο Νέρων, που ο Ιουλιανός, που ο Άρειος, που ο Νεστόριος, που είναι όλοι όσοι αντιτίθενται στην αλήθεια, για τους οποίους βοά η Εκκλησία, ότι «Ἐκύκλωσάν με κύνες πολλοί» (Ψαλμ. 21.17);
Δεν χάθηκαν όλοι; Διασκορπίσθηκαν εξαιτίας της βλασφημίας του και εκδιώχθηκαν ως λύκοι. Διότι βρήκαν αντιμέτωπους τους γενναίους αγωνιστές και πραγματικούς ποιμένες, τους προϊσταμένους των τότε Εκκλησιών, τους μακάριους άνδρες.
Βλέπω όμως μεγάλη διαφορά των τότε ποιμένων με τους τωρινούς. Εκείνοι ήταν αγωνιστές, τούτοι φυγόμαχοι. Εκείνοι ενδιαφέρονταν για τα δόγματα και τα ιερά βιβλία, τούτοι για τα ιμάτια και τα διαδήματα. Αυτοί αφήνουν τα πρόβατα και φεύγουν ως μισθωτοί˙ εκείνοι έθεταν και την ψυχή τους υπέρ των προβάτων, μιμούμενοι τον Καλό Ποιμένα. Πόσο άξιοι θαυμασμού οι μακάριοι εκείνοι άνδρες, των οποίων τα ονόματα έχουν γραφτεί στο βιβλίο της ζωής˙ τους οποίους φοβήθηκαν οι δαίμονες και τρόμαξαν οι αιρετικοί˙ και «Ἐφράγη στόμα λαλούντων ἄδικα» (Ψαλμ. 62.12).
Θα πω κι εγώ τα ίδια με τον Δαβίδ, ο οποίος θρηνολογώντας έλεγε, «Ποῦ εἰσι τὰ ἐλέη σου τὰ ἀρχαῖα͵ Κύριε;» (Ψαλμ. 88.50). Θα πω κι εγώ δακρυσμένος, που είναι η χορεία εκείνων των μακαρίων επισκόπων και διδασκάλων, οι οποίοι έλαμψαν ως φωστήρες στον κόσμο, προσφέροντες λόγο ζωής; Τι εμποδίζει να τους παρουσιάσουμε κι αυτούς, αν και ήταν λίγοι εν μέσω πολλών; Διότι και η απλή μνημόνευσή τους είναι αγιασμός της ψυχής. Που είναι ο Ευόδιος, η ευωδία της Εκκλησίας και των αγίων Αποστόλων διάδοχος και μιμητής; Που ο Ιγνάτιος, το κατοικητήριο του Θεού; Που ο Διονύσιος το πετεινό του ουρανού; Που ο Ιππόλυτος ο γλυκύτατος και οξύνους; Που ο Βασίλειος ο Μέγας και παραλίγο ισαπόστολος; Που ο Αθανάσιος ο άγιος που επιθυμούσε σφόδρα και κατείχε τις αρετές; Που ο Γρηγόριος, ο δεύτερος θεολόγος και ανίκητος στρατιώτης του Χριστού, μαζί με τον συνονόματό του; Που ο Εφραίμ ο πολύς, η παρηγοριά των αθυμούντων, η παιδαγωγία των νέων, η χείρα βοηθείας των μετανιωμένων, το ξίφος κατά των αιρετικών, το δοχείο του Πνεύματος, το σκεύος των αρετών;
Βλέπεις πόση είναι η απόσταση και η διαφορά εκείνων των μακαρίων και τούτων των σημερινών; Γνώρισα και άλλους θεοφόρους διδασκάλους, αλλά αρκούν προς το παρόν. Εκείνοι την ψυχής τους, όπως ειπώθηκε προηγουμένως, έθεσαν υπέρ των προβάτων˙ τούτοι έφυγαν αφού παράτησαν τα πρόβατα. Εκείνοι δυνατοί στα λόγια και στις πράξεις˙ τούτοι στα χρήματα και στις περιουσίες και στους ίππους και στα μουλάρια και στα χωράφια και στα κοπάδια και στους μάγειρες και στο γιορτινό τραπέζι. Μέρα και νύχτα γι’ αυτά μιλάνε˙ για το λογικό ποίμνιο ούτε λόγος να γίνεται, αν και γι’ αυτό θα τους ζητηθεί λόγος κατά την μεγάλη ημέρα της κρίσεως.
Έπειτα, αν τους μιλήσει κάποιος για κανένα βιβλίο, αποκρίνονται λέγοντας, «Φτωχός είμαι και δεν μπορώ ν’ αποκτήσω βιβλία». Και στη συνέχεια προσέρχονται όχι ως φτωχοί, αλλά φορώντας ενδύματα λαμπρά, έχοντας χοντρά βαλάντια, και σβέρκο σαν του ταύρου, ακολουθούμενοι από πλήθος μαθητών ή για να πω καλύτερα μαγείρων. Για τα υπόλοιπα είναι ντροπή να μιλήσω, διότι από το περίσσευμα του πλούτου απέκτησαν συνεισάκτους με την πρόφαση ότι χρειάζονται υπηρέτριες. Ω τι μεγάλη ντροπή! Ω πόσο κακιά καλοζωΐα! Ω πικρή φιλαργυρία! Ω αχόρταγη κοιλιά!
Από κει λοιπόν προέρχονται τα σκάνδαλα και τα κουτσομπολιά, και οι ντροπές και οι λοιδορίες και οι θόρυβοι. Έπειτα αποκρίνονται, όταν εγκαλούνται, «Δεν αδικώ κανένα, έχω το δικαίωμα στα δικά μου χρήματα». Έπειτα, αν κάποιος από τους αιρετικούς διδάσκει διεστραμμένα ως παράφρονας, κανείς δεν αντιλέγει, πουθενά αυτός που θα πολεμήσει. Όλοι γίνονται τότε πτωχοί, σιωπηλοί, φυγάδες. Ω κακιά ρίζα πάντων των κακών, φιλαργυρία! Από τον πλούτο περιμένετε να σωθείτε; Αλλά «Εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυμαλίδος ῥαφίδος εἰσελθεῖν͵ ἢ πλούσιον εἰς βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Ματθ. 19.24). Με την καλοπέραση, την μέθη και την έπαρση θέλετε να νικήσετε τις αιρέσεις; Αλίμονό σας, καλοπερασάκηδες και επηρμένοι, που στολίζεστε με χρυσάφι και διάφορα ενδύματα. Πως θα υποδείξετε σε άλλους την καλή πτωχεία του Χριστού, που πτώχευσε για μας, που παρήγγειλε στους μαθητές Του να μην έχουν ούτε χάλκινο νόμισμα στις τσέπες τους;
Πραγματικά πλανάσθε χωρίς να καταλαβαίνετε τις Γραφές. Δεν ακούτε τον Κύριο που λέγει, «Μακάριοι οι πτωχοί», και πάλι, «Αλίμονο σε σας τους πλούσιους», και «Μὴ θησαυρίζετε ἐπὶ τῆς γῆς» (Ματθ. 6.19). Ο πλούτος σας πλήθυνε και ο λόγος σας εξαφανίστηκε. Τα ενδύματά σας έγιναν τροφή για τον σκώρο. Γι’ αυτά θα δώσετε λόγο στον Αρχιποιμένα Χριστό. Διότι γνωρίζετε ότι καθένας από μας θα δώσει λόγο στον Θεό για τον εαυτό του, ενώ εσείς και για τον εαυτό σας και για τα πρόβατα, αρχιερείς και ιερείς και διάκονοι, καθένας για ό,τι πιστώθηκε.
Προσέξτε, μην ξεχνάτε τα τάλαντα. Προσέχετε τους εαυτούς σας και ολόκληρο το ποίμνιο. Βλέπετε μην λείψει κανένα από τα πρόβατα της ποίμνης. Αυτό να γνωρίζετε, ότι αν χαθεί κάποιο πρόβατο επειδή το έφαγαν τα θηρία, εξαιτίας της δικιάς σας αμέλειας, χάθηκε η ζωή σας ολόκληρη˙ διότι το αίμα του θ’ απαιτήσει από εσάς ο Κριτής.
ΜΕΡΟΣ Ζ'
ζ’. Συνέλθετε λοιπόν και κηρύξτε τον λόγο, απορρίψτε κάθε βιοτική μέριμνα, προσέχετε με ακρίβεια πως πορεύεσθε˙ «Βλέπετε τοὺς κύνας». Πάλι λέω προσέχετε και δεν θα σταματήσω να το λέω. Προσέχετε τους κλέπτες, προσέχετε γιατί ο κόσμος γέμισε λαοπλάνους. Αγρυπνείτε και μένετε καθαροί, όσοι έχετε λάβει το δεσποτικό χάρισμα. Να είστε σε εγρήγορση και να περιμένετε την ώρα της φοβερής παρουσίας του Δεσπότη, όταν θα έρθει να ζητήσει τον λόγο από εσάς εσάς που σας έχει εμπιστευθεί τα τάλαντα.
Έχοντας αυτά κατά νου αγαπητοί μου, «Ποιμάνατε τὸ ἐν ὑμῖν ποίμνιον τοῦ Θεοῦ» (Α’ Πέτρου 5.2), όπως λέει ο Απόστολος, όχι εξ ανάγκης αλλά με την δική σας θέληση, ούτε για λόγους αισχροκέρδειας, αλλά με προθυμία, όχι ως τύραννοι του κλήρου, αλλά δίνοντας παράδειγμα. Και όταν θα φανερωθεί ο Αρχιποιμένας, θα λάβετε τον αμαράντινο στέφανο της δόξης. Το ξαναλέω και ακούστε, «ἱερεῖς Κυρίου͵ Βασιλεῖς τῆς γῆς͵ καὶ πάντες λαοὶ͵ ἄρχοντες καὶ πάντες κριταὶ γῆς· νεανίσκοι καὶ παρθένοι͵ πρεσβύτεροι μετὰ νεωτέρων(Ψαλμ. 148.11-12). Ἐνωτίσασθε͵ πάντες οἱ κατοικοῦντες τὴν οἰκουμένην» (Ψαλμ. 48.2), μικροί και μεγάλοι, είτε άρρενες είτε θήλεις, «Ἐπὶ τῷ αὐτῷ πλούσιος καὶ πένης»(Ψαλμ. 48.3), προσέξτε τα λεγόμενα, παρακαλώ. Διότι προτίθεμαι να σας αποδείξω μέσα από τις Άγιες Γραφές, ότι δεν είναι Χριστιανοί, όλοι οι Χριστιανοί, αλλά αυτοί που καλούνται μόνο κατ’ όνομα ξεγελάν τον εαυτό τους μένοντας μόνο στην ονομασία.
Στα λόγια πολλοί είναι οι Χριστιανοί, στα έργα όμως λίγοι και σπάνιοι˙ εμφανίζονται ως Χριστιανοί και ως μαθητές του Χριστού, αλλά στα έργα είναι προδότες˙ στα λόγια είναι ευσεβείς και φιλεύσπλαχνοι, αλλά στα έργα ασεβείς και άσπλαχνοι˙ στο όνομα Χριστιανοί στα έργα εθνικοί, όπως είπε ο προφήτης Δαβίδ, ότι «Ἐμίγησαν ἐν τοῖς ἔθνεσι͵ καὶ ἔμαθον τὰ ἔργα αὐτῶν» (Ψαλμ. 105.35). Πραγματικά, σε μας εκπληρώθηκε αυτή η προφητεία. Πόσοι και πόσοι Χριστιανοί ασχολούνται με τους ιουδαϊκούς και ειδωλολατρικούς μύθους, με γενεαλογίες, μαντείες, αστρολογίες, μαγγανείες, φυλακτήρια˙ με παρατηρήσεις ημερών και χρόνων, οιωνοσκοπίες, ονειρομαντίες και τιτιβίσματα. Στις πηγές ανάβουν λυχνάρια και ξεπλένονται˙ παρατηρούν τα συναπαντήματα και τρώνε κρέατα από θυσίες στα είδωλα, και αίμα από ζώα πνιγμένα και θηριάλωτα και πολλά τέτοια παρόμοια. Πώς να λογισθούν ως Χριστιανοί, όσοι κάνουν τέτοιου είδους ενέργειες;
Με ποιο θάρρος τολμούν να ονομάζονται Χριστιανοί; Πως τολμάν να προσέρχονται στα Θεία Μυστήρια αυτοί που είναι χειρότεροι και από τους ειδωλολάτρες; Πάλι ακούστε, πόσοι και πόσοι Χριστιανοί ακολουθούν τις συνήθειες των εθνικών, μασκαρεμένοι, με ξεφωνητά, με χορούς και χειροκροτήματα, με γυναικείο στολισμό ενώ είναι άνδρες; Σ’ αυτούς που τα πράττουν δεν παρέχει κανένα όφελος το να λέγονται Χριστιανοί. Όπως ακριβώς η παρθένος κόρη, όσο φυλάσσει την αγνεία της, καλείται παρθένος κατ’ αξία και ευφημισμό και είναι, με παρόμοιο τρόπο και αυτός που καλείται Χριστιανός, όταν παραβεί τις εντολές και καταπατήσει την υπόσχεση και αθετήσει το λόγο του Ευαγγελίου και πράξει τα έργα των εθνικών, δεν έχει κανένα όφελος από το όνομα του Χριστιανού, όπως ειπώθηκε προηγουμένως.
Εννοείστε λοιπόν όλοι, ότι με λίγα λόγια απαρνηθήκαμε όλα εκείνα, όταν είπαμε, «ἀποτάσσομαι τῷ Σατανᾷ͵ καὶ πᾶσι τοῖς ἔργοις αὐτοῦ». Πρόσεξε τι είπες, «Πᾶσι τοῖς ἔργοις αὐτοῦ»˙ κοίτα με ποιον συντάχθηκες, όχι με άγγελο, ούτε με επίγειο βασιλιά, ούτε με άρχοντα του παρόντος αιώνος, αλλά με τον Βασιλέα των βασιλέων και τον Άρχοντα των αρχόντων. Με αυτόν συντάχθηκες και αυτόν ομολόγησες παρουσία πολλών μαρτύρων. Στο χέρι Του βρίσκεσαι κι εσύ και τα λόγια σου. Από δω κι εμπρός λοιπόν, περίμενέ Τον να έρθει από τους ουρανούς και να προσκομίσει ως γραμμάτιο τις υποσχέσεις που έδωσες μπροστά σε αγγέλους και ανθρώπους.
Πρόσεχε τον εαυτό σου, αδελφέ, και φυλάξου από τις συνήθειες των εθνικών. Ακούστε τον Παύλο που λέει, «Τοῦτο οὖν λέγω͵ καὶ μαρτύρομαι ἐν Κυρίῳ͵ μηκέτι ὑμᾶς περιπατεῖν͵ καθὼς καὶ τὰ λοιπὰ ἔθνη περιπατεῖ ἐν ματαιότητι τοῦ νοῦ αὐτῶν͵ ἐσκοτισμένοι τῇ διανοίᾳ. Ὑμεῖς δὲ οὐχ οὕτως ἐμάθετε τὸν Χριστόν» (Εφ. 4.17). Προσέχετε τα λεγόμενα, αγαπητοί, και μην συναναστρέφεστε με όσους πράττουν τέτοια. Πολλοί είναι οι μαθητές της απώλειας και θα αυξηθούν περισσότερο. Προσέχετε, διότι οι μέρες είναι πονηρές και ο παρόν αιώνας προβάλλει τους δικούς του υπηρέτες.
ΜΕΡΟΣ Η'
η’. Και μη θαυμάζεις αν οι ποιμένες γίνονται λύκοι, διότι προς τους ποιμένες και τους πρεσβυτέρους απευθυνόμενος ο Παύλος έλεγε, ότι «Ἐξ ὑμῶν αὐτῶν ἀναστήσονται ἄνδρες λαλοῦντες διεστραμμένα» (Πραξ. 20.30). Οπότε κανένας να μην σας πλανήσει, επειδή εξωτερικά έχει αγγελικό σχήμα, ενώ εσωτερικά διαβολικό. Γι’ αυτό ο Ιησούς έλεγε, «Βλέπετε͵ μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ». Κι εγώ ξανά τα ίδια λέγω˙ προσέχετε μη σας πλανήσει κανείς, ούτε από μέσα, ούτε από έξω˙ μήτε επίσκοπος, μήτε πρεσβύτερος, μήτε διάκονος, μήτε αναγνώστης ή οποιοσδήποτε άλλος, εάν λέγει διεστραμμένα˙ οι οποίοι έρχονται σε σας με ενδυμασία προβάτου, ενώ εσωτερικά είναι λύκοι άρπαγες˙ οι οποίοι έχουν ευσεβή μορφή, αρνούνται όμως την δύναμή της ευσέβειας.
Εσείς να μην πλανηθήτε, αλλά όπως παραλάβατε από τον Κύριο μας Ιησού Χριστό, έτσι να πορεύεστε˙ και ο Θεός της ειρήνης θα είναι μαζί σας. Γι αυτά εδώ θα δώσω λόγο και αφού πω λίγα για τα σημεία της συντελείας, θα σταματήσω. Όταν αρχίζω να μιλάω για την συντέλεια με πιάνει φρίκη και δέος. Όλα τα έργα του Κυρίου είναι θαυμάσια, μεγάλα και φοβερά και δοξασμένα˙ ενώ η συντέλεια και το μυστήριο της δευτέρας αυτού παρουσίας ξεπερνά κάθε λόγο και κατανόηση και έννοια, υπερβαίνει κάθε διήγηση και καταπλήσσει μόνο με το άκουσμα. Με πολύ πόθο κατέβαλαν μεγάλο αγώνα οι μαθητές, για ν’ ακούσουν από τον διδάσκαλο τα σημεία της συντέλειας.
Όπως ακούσατε πολλές φορές στο Ευαγγέλιο να λέγεται, «Καθημένου τοῦ Ἰησοῦ ἐπὶ τοῦ ὄρους τῶν Ἐλαιῶν͵ προσῆλθον αὐτῷ μαθηταὶ αὐτοῦ κατ΄ ἰδίαν λέγοντες· Εἰπὲ ἡμῖν͵ τί τὸ σημεῖον τῆς σῆς παρουσίας͵ καὶ τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. 24.3). Πρόσεξε την σοφία και την σύνεση των μαθητών. Όταν ήθελαν να Τον ρωτήσουν κάτι μεγάλο, δεν έρχονταν όλοι μαζί, αλλά ένας ένας και έλεγαν, «Εἰπὲ ἡμῖν͵ Δέσποτα» και «εἰπὲ ἡμῖν͵ ἀγαθέ».
Πες μας καρδιογνώστα, πες μας εσύ που γνωρίζεις τα έσχατα και τα πρώτα, πες εσύ που γνωρίζεις τα πάντα πριν γίνουν, πες εσύ που δημιούργησες τους αιώνες, πες μας, ποιο είναι το σημάδι της παρουσίας Σου και της συντέλειας του αιώνος; όταν θα έρθεις να κρίνεις τους ζωντανούς και τους νεκρούς όλης της οικουμένης; όταν θα καταργήσεις κάθε αρχή και κάθε εξουσία και δύναμη; όταν θα κλίνει μπροστά σου το γόνατο των επιγείων και των επουρανίων και των καταχθονίων˙ πες μας ποιο είναι το σημάδι της παρουσίας σου, ώστε κι εμείς να μπορέσουμε να διδάξουμε στα έθνη την ένδοξή σου παρουσία.
Ο Κύριος τους είπε, «Βλέπετε͵ μὴ πλανηθῆτε· πολλοὶ γὰρ ἐλεύσονται ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου͵ λέγοντες͵ ὅτι Ἐγώ εἰμι ὁ Χριστός. Βλέπετε͵ μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ· ὅτι ὁ καιρὸς ἐγγύς ἐστι» (Ματθ. 24.4-5). Αυτό που βλέπουμε κι εμείς τώρα με τα μάτια μας το είπε τότε, ότι ο καιρός πλησιάζει και να έφτασε και όλοι το βλέπουμε. Βλέπεις πόσο είναι το ενδιαφέρον του διδασκάλου, ν’ αποκαλύψει τους ψευδοδιασκάλους και τους αιρετικούς και να φανερώσει τον κρυμμένο τους δόλο; Γι’ αυτό και πριν απαντήσει στην ερώτηση των μαθητών για τα σημεία, αυτούς προέβαλλε ως λύκους της ποίμνης και πρόδρομους του Αντιχρίστου.
Έπειτα προείπε και τα ακόλουθα, πολέμους και ακαταστασίες, έθνος εναντίον έθνους και βασιλεία εναντίον βασιλείας˙ τα οποία, αν και τα βλέπουμε τώρα, δεν καταλαβαίνουμε, ενώ βλέπουμε να συμβαίνουν κατά τόπους πόλεμοι και πείνες και φοβερά και σημεία εκ του ουρανού και τα υπόλοιπα όσα είπε. Δεν καταλαβαίνουμε, ενώ βλέπουμε να συμβαίνουν τα περισσότερα.
Τότε, είπε, «σκανδαλισθήσονται πολλοὶ͵ καὶ ἀλλήλους παραδώσουσι» (Ματθ. 24.10). Και που δεν υπάρχει προδοσία τώρα; Δεν στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου και αλληλομισούνται; Και αυτό εκπληρώθηκε, όπως βλέπουμε. Δεν στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου, επίσκοποι κατά επισκόπων, πρεσβύτεροι κατά πρεσβυτέρων, διάκονοι κατά διακόνων, αναγνώστες μεταξύ τους, λαϊκοί εναντίων λαϊκών; «Διὰ γὰρ τὸ πληθυνθῆναι τὴν ἀνομίαν͵ ψυγήσεται ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν» (Ματθ. 24.12). Γι’ αυτό παρήγγειλε ο Δεσπότης, «Ἐρευνᾶτε τὰς Γραφὰς» (Ιωαν. 5.39) και δεν θα πλανηθείτε.
Άλλο πάλι σημάδι έθεσε από πριν λέγοντας, «Καὶ κηρυχθήσεται τοῦτο τὸ Εὐαγγέλιον ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι» (Ματθ. 24.14). Και τότε να προσδοκείς το τέλος. Ανάμενε να δεις το βδέλυγμα της ερημώσεως, τον υιό της απώλειας, για τον οποίο θα γίνει θλίψη πολλή και μεγάλη που παρόμοιά της δεν έγινα εξ αρχής του κόσμου. Και πάλι λέγει, «Ἐγερθήσονται ψευδόχριστοι καὶ ψευδοπροφῆται͵ καὶ δώσουσι σημεῖα καὶ τέρατα͵ ὥστε͵ εἰ δυνατὸν͵ πλανῆσαι καὶ τοὺς ἐκλεκτούς» (Ματθ. 24.14).
Δες λοιπόν πως με τα παραπάνω και μ’ αυτά προειδοποιεί για τους ψευδοπροφήτες και τους ψευδοδιδασκάλους και τους ψευδαποστόλους του Αντιχρίστου, του υιού της απώλειας, οι οποίοι δια των ακάθαρτων πνευμάτων προβαλλόμενοι και υπ αυτών υποκινούμενοι, γίνονται οι πρόδρομοι του Αντιχρίστου και του εχθρού. Με τα δικά τους δόγματα θα εξαπατήσουν και θα προετοιμάσουν λαό κατάλληλο για να υποδεχθεί τον υιό της απώλειας.
ΜΕΡΟΣ Θ'
θ’. Γι’ αυτό και η θεία Γραφή, αδελφοί, από την αρχή ως το τέλος βροντοφωνάζει ότι πολλοί πλάνοι εξήλθαν στον κόσμο. Γι’ αυτό και ο Δεσπότης είπε επ’ αυτού, ότι «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν» (Μαρκ. 13.23). Πρέπει να εννοούμε την σημασία κάθε λέξεως. «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν». Αυτό σημαίνει ότι στο εξής δεν θα έχετε δικαιολογία. «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν». Εάν πλανήσουν κάποιον από σας, θα είναι ασυγχώρητος. «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν». Εύλογη δικαιολογία δεν έχει κανείς. «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν πάντα· Βλέπετε͵ μὴ πλανηθῆτε».
Προσέχετε, να μην δεχτείτε άλλο ψευδο-χριστό αντί εμού του αληθινού. «Πολλοὶ γὰρ ἐλεύσονται ἐν τῷ ὀνόματί μου͵ λέγοντες· ὅτι Ἐγώ εἰμι ὁ Χριστὸς͵ καὶ πολλοὺς πλανήσουσι» (Λουκ. 21.8), και «Ὁ καιρὸς ἐγγύς ἐστι» (Αποκ. 22.10). Μη τρέξετε ξωπίσω τους. Προσέξτε, πόσος λόγος γίνεται στις Γραφές περί αυτών. Γι’ αυτό πολλές φορές σας υπενθύμισα για τους άθεους αιρετικούς, και τώρα παρακαλώ, να μην συμφωνήσετε μαζί τους σε κάποιο πράγμα, είτε για βρώση ή πόση ή φιλία ή σχέση ή αγάπη ή ειρήνη. Διότι αυτός που εξαπατάται και συγκαταβαίνει μ’ αυτούς, καθιστά τον εαυτό του ξένο από την καθολική Εκκλησία.
Ο αληθινός και απονήρευτος μαθητής του Θεού βροντοφωνάζει με θάρρος, «Εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ΄ ὃ παρελάβετε͵ ἀνά θεμα ἔστω» (Γαλ. 1.9). Ψάλλει τα λόγια του Δαβίδ, «Κύριε͵ οὐχὶ τοὺς μισοῦντάς σε ἐμίσουν͵ καὶ ἐπὶ τοὺς ἐχθρούς σου ἐξετηκόμην; τέλειον μῖσος ἐμίσουν αὐτούς» (Ψαλμ. 138.21). Φρίξτε και τρομάξτε όσοι κάνετε αγάπες μαζί τους. Διορθωθείτε, για να μη χαθείτε μαζί με τις δικές τους ασέβειες. Ταιριάζει κι εδώ το «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν».
Αλλά ας επανέλθουμε στο προκείμενο, τελειώνοντας τον λόγο για τα περί της συντέλειας. Για να μιλήσω με συντομία, όσα προφητεύθηκαν εκπληρώθηκαν˙ πρέπει λοιπόν να είναι κάποιος έτοιμος και προετοιμασμένος, και να μην ασχολείται περισσότερο με τα γεγραμμένα. Διότι πολλοί αμαθείς και αστήρικτοι στην πίστη έγιναν διαστρεβλωτές των θείων Γραφών. Εσύ πρόσεξε, μην τους πιστέψεις. Πολλή κακία, πολλή πονηριά ξεχύθηκε στη γη, πολλά σκάνδαλα. Εσύ βλέπε, μην απατηθείς. Μη παρεκκλίνεις στα δεξιά, ούτε στ’ αριστερά, αλλά βάδιζε την βασιλική οδό.
Έχεις πολλούς πιστούς, αγαπητέ, και αν δεν είναι επί της γης, είναι στον ουρανό. Μ’ αυτούς να σπεύσεις να είσαι πάντοτε. Έχεις εκεί πανηγύρεις αγγέλων, έχεις πατριάρχες, προφήτες, αποστόλους, ευαγγελιστές. Έχεις μάρτυρες, οσίους, ομολογητές και όσους διέπρεψαν στον μοναχικό βίο. Πολύ πλήθος, των οποίων τα ονόματα στο βιβλίο της ζωής. Αυτούς να ποθείς, αυτούς να μιμείσαι. Μην τους αποχωρίζεσαι, έχε την μνήμη τους στην καρδιά σου μέρα-νύχτα. Να έχεις πάντοτε στα χέρια σου τα βιβλία τους και να διαβάζεις, για να βρεις πολύ ωφέλεια.
Γίνε έμπορος λόγου δικαιοσύνης, ώστε να μπορείς να ελέγχεις όσους αντιλέγουν και να επιτιμάς τους παραμυθάδες˙ ν’ αποστομώνεις τους αιρετικούς και όσους πέφτουν έξω να τους νουθετείς και να τους οδηγείς στην μετάνοια. Να ερευνάς την Αγία Γραφή, ώστε όταν δεις ακαταστασία και σύγχυση, να μην μπερδευτείς, αλλά να καταφύγεις σ’ αυτήν. Πρόσεχε να μην αποχαυνωθείς, ούτε να σαλευτεί ο νους σου. Μην παραξενευτείς, όταν δεις πολλούς ασύνετους˙ πρέπει να γίνουν αυτά.
Όταν δεις πολλούς ψευδοπροφήτες, θυμήσου τον Δεσπότη που είπε, «Ἐγερθήσονται ψευδόχριστοι καὶ ψευδοπροφῆται» (Ματθ. 24.24). Όταν δεις λαοπλάνους, θυμήσου τον προφήτη που είπε, «Οὐαὶ τοῖς γράφουσι πονηρίαν» (Ησ. 10.1). Όταν δεις τους ευλαβείς και πιστούς και σοφούς να υποτιμώνται, τους μιαρούς και αλαζόνες και προδότες και πόρνους να προβάλλονται, θυμήσου τον απόστολο που είπε, «Πονηροὶ ἄνθρωποι καὶ γόητες προκόψουσιν ἐπὶ τὸ χεῖρον͵ πλανῶντες καὶ πλανώμενοι» (Β’ Τιμ. 3.13). Όταν δεις την Αγία Γραφή να γίνεται βδέλυγμα σ’ αυτούς που νομίζουν ότι είναι Χριστιανοί, και όσοι λαλούν λόγο Θεού να είναι μισητοί, θυμήσου τον Κύριο που είπε, «Εἰ ὁ κόσμος ὑμᾶς μισεῖ͵ γινώσκετε͵ ὅτι ἐμὲ πρῶτον ὑμῶν μεμίσηκεν. Εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν͵ καὶ ὑμᾶς διώξουσιν» (Ιωαν. 15.18).
Όταν δεις τον κόσμο να τρέχει πίσω από τους παραμυθάδες και τις ξεματιάστρες και τις καφετζούδες και τους αστρολόγους και τις διδασκαλίες των δαιμόνων και τα μέντιουμ, μη θορυβηθείς, ούτε ν’ απιστήσεις. Και αν από αυτούς που περνιούνται για ποιμένες δεις κάποιους να κάνουν τέτοια, μην πέσεις σε απόγνωση, αλλά με δάκρυα στα μάτια θυμήσου τον Απόστολο που είπε, «Ἐν ὑστέροις καιροῖς ἀποστήσονταί τινες τῆς πίστεως͵ προσέχοντες πνεύμασι πλάνης͵ καὶ διδασκαλίαις δαιμόνων ἀκαθάρτων» (Α’ Τιμ. 4.1). Και πάλι λέγει, «Ἔσται καιρὸς͵ ὅτε τῆς ὑγιαινούσης διδασκαλίας οὐκ ἀνέξονται͵ ἀλλὰ κατὰ τὰς ἰδίας ἐπιθυμίας ἐπισωρεύσουσι ἑαυτοῖς διδασκάλους͵ κνηθόμενοι τὴν ἀκοήν· καὶ ἀπὸ μὲν τῆς ἀληθείας τὴν ἀκοὴν ἀποστρέψουσιν͵ ἐπὶ δὲ τοὺς μύθους ἐκτραπήσονται» (Β’ Τιμ. 4.3).
(PG 59.564)