Όταν το καλούν οι περιστάσεις
Δείγμα της χειρότερης ανοησίας είναι να κάνει κάποιος λόγο για τα κατορθώματά του, χωρίς να υπάρχει ανάγκη. Έτσι πάλι είναι προδοσία η αποσιώπηση των έργων του, όταν υπάρχει ανάγκη και το απαιτεί η περίσταση.
Στην περίπτωση που η περίσταση το καλεί, ποτέ δεν πρέπει να παραιτούμαστε από την καύχηση. Ποια δε είναι η περίσταση; Πολλές και διάφορες είναι οι περιστάσεις, από τις οποίες μια είναι το να παιδαγωγήσεις και να διδάξεις τον αδιάφορο. Ακριβώς αυτό γνωρίζει και ο Ψαλμωδός που μας λέει ότι "μίλησα με τον Κύριο, για να διδάξω τον αδιάφορο" και δείχνει ότι γι' αυτό αναφέρει τα κατορθώματά του, για να προσελκύσει τον ακροατή προς το ζήλο που έχει και ο ίδιος.
Καύχηση για την πίστη στον Θεό
"Εάν δε και θελήσω να καυχηθώ, δε θα είμαι ανόητος, γιατί θα πω την αλήθεια", μας λέει ο θείος Παύλος. Ώστε εκείνος που λέει την αλήθεια, όταν το απαιτούν οι περιστάσεις, δεν είναι ανόητος. "Ας ελπίζει ο πιστός στον Κύριο, τώρα και στον αιώνα τον άπαντα". Εδώ ο Ψαλμωδός εννοεί, ότι στα θέματα της πίστεως, και όταν ακόμη δεν υπάρχει λόγος, πρέπει κανείς συνεχώς να καυχιέται για την πίστη του στον Θεό, διαφορετικά θα κριθεί ως προδότης.
Ναι, αδελφοί μου, να καυχηθούμε για την πίστη μας και για τον Χριστό μας, που σταυρώθηκε για τη σωτηρία μας. Να καυχόμαστε για τον Θεό μας, που είναι γεμάτος αγάπη και την σκορπίζει σε όλο τον κόσμο και την δείχνει σε κάθε άνθρωπο χωριστά. Να καυχόμαστε για τα αγαθά που μας περιμένουν στην άλλη, την πραγματική δηλαδή ζωή.
Ανόητη καυχησιολογία
Είναι πέρα για πέρα ανόητο να καυχιέσαι με έπαρση και εγωισμό για τον εαυτό σου και για τα μάταια πράγματα, που τυχόν έχεις πετύχει στη ζωή σου. Δεν υπάρχει πιο άνοστο θέαμα από το να παρακολουθείς κάποιον να καυχιέται για τον εαυτό του, για τα έργα του, και να βάζει κέντρο του κόσμου το άθλιο εγώ του. Και γιατί παρακαλώ; Μήπως από μόνος του έφτιαξε τίποτα; Μήπως δημιούργησε έστω το παραμικρό από το μηδέν; Αντί λοιπόν να ευχαριστεί και να δοξολογεί τον Θεό, εγκωμιάζει τον εαυτό του και την ανόητη φαντασία του. Πες μου, σε παρακαλώ, κι αν έφτιαξες κάτι από μόνος σου, μήπως το δημιούργησες από το μηδέν;
Όταν λοιπόν δεις κάποιον να φουσκώνει από υπερηφάνεια, να τεντώνει το λαιμό του, ν' ανασηκώνει τα φρύδια του, να κυκλοφορεί με ακριβά αμάξια, να απειλεί, να κάνει κακό στους συνανθρώπους του, πες του: Γιατί έχει τόση αλαζονεία το χώμα και η στάχτη, αφού, και όσο ακόμα ζεις, αρχίζει η φθορά σου;
Αυτό ισχύει όχι μόνο για τον κοινό άνθρωπο, αλλά και γι' αυτόν που κάθεται σε βασιλικό θρόνο. Μην κοιτάς τη βασιλική πορφύρα, το στέμμα, τα χρυσοκέντητα ενδύματα. Κοίτα και στοχάσου την ανθρώπινη φύση του βασιλιά. Τότε θ' αναφωνήσεις κι εσύ μαζί με τον προφήτη: "Κάθε άνθρωπος είναι σαν το χορτάρι κι η δόξα του όλη φευγαλέα σαν το αγριολούλουδο".
Γιατί λοιπόν καυχιέσαι, άνθρωπέ μου; Κατέβα από τα ύψη της ανόητης αλαζονείας σου και εξέτασε την ευτέλειά σου. Χώμα και στάχτη είσαι, καπνός και σκιά, χορτάρι κι αγριολούλουδο. Τι πιο γελοίο από το να καμαρώνεις; Εξουσιάζεις μήπως πολλούς ανθρώπους; Και τι ωφελείσαι, όταν εξουσιάζεις ανθρώπους και εξουσιάζεσαι από τα πάθη σου; Είσαι σαν κι εκείνον που στο σπίτι του δέρνεται από τους υπηρέτες του και στην αγορά εμφανίζεται καμαρωτός, επειδή έχει άλλους κάτω από την εξουσία του. Μακάρι να ήσουν εξουσιαστής των παθών σου και όμοιος μ' όσους συναντάς στην αγορά. Αν λοιπόν είναι αξιοκατάκριτος όποιος υπερηφανεύεται για τις πραγματικές του αρετές, δεν είναι στ' αλήθεια γελοίος όποιος υπερηφανεύεται για πράγματα ολότελα τιποτένια;
Απόσπασμα από το βιβλίο: "Ο Ιερός Χρυσόστομος θεολογεί, συμβουλεύει, παιδαγωγεί και διδάσκει"