Ερωτήθη κάποτε ο Γέροντας Παΐσιος από μοναχό:
-Όταν πήγαινα στο Πανεπιστήμιο Πάτερ, μπορούσα να παρακολουθήσω την πρόοδό μου από τους βαθμούς. Εδώ στην Πνευματική ζωή, δεν ξέρω που βρίσκομαι.
Απεκρίθη ο Γέροντας Παΐσιος :
-Μπορείς και εδώ να την παρακολουθήσεις από τους λογισμούς σου. Εάν περνούν συνέχεια καλοί λογισμοί, και τους διώχνεις, και πάλι έρχονται, και πάλι τους διώχνεις, πρέπει να γνωρίσεις τότε ότι πέρασες στον χώρο της μετανοίας και αγωνίζεσαι.
-Εάν περνούν άλλοτε κακοί, και τους διώχνεις, και άλλοτε καλοί, εάν οι κακοί είναι μηδέν, οι δε καλοί είναι δέκα, ανάλογα με τις μονάδες μπορείς να βγάλεις τον βαθμό. Όταν βλέπεις επί παραδείγματι ότι οι κακοί λογισμοί λιγοστέψανε, και περισσότεροι είναι οι καλοί, γνώριζε ότι έχουνε μειωθεί τα μηδενικά και έχουν αυξηθεί τα δεκάρια, και έχει καλυτερεύσει ο βαθμός σου.
–Όταν παύσουν να περνούν κακοί λογισμοί, και μόνον καλοί περνούν, τότε γνώριζε ότι έχει γίνει η κάθαρση, έχει καθαρισθεί η καρδιά σου, το σπήλαιο, και έχει μεταβληθεί σε Σπήλαιο της Βηθλεέμ.
*από το βιβλίο: “ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ” – Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου (Έκδοση Ι.Ησυχαστήριου Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος – Σουρωτή Θεσσαλονίκης)