(Μέρος β΄) Του Ιωάννου Ρίζου
kapsala@yahoo.com
Παραβρέθηκα πριν λίγες ημέρες σε μια αγόρευση του π. Θεοδώρου Ζήση και θα ήθελα χάριν της αληθείας και της κοινής ωφελείας να σχολιάσω κάποια σημεία.
Ο π. Θεόδωρος για να εξηγήσει το νόημα και τον σωστό τρόπο εφαρμο-γής της διακοπής της εκκλησιαστικής κοινωνίας, επέλεξε να ανοίξει το «Πηδάλιον» και να διαβάσει το σχόλιο που κάνει ο Βαλσαμών στον ΙΕ΄ Κανόνα της ΑΒ Συνόδου.
Ποιος ήταν ο Βαλσαμών; Ήταν κανένας άγιος; Ήταν κανένας Μάρτυρας; Ήταν κανένας Ομολογητής που έχυσε το αίμα του για την πίστη και την διδασκαλία του Χριστού;
Ήταν κανένας ακραιφνής εφαρμοστής της αποτείχισης; Όχι.
Ήταν ένας πατριάρχης άνευ ποιμνίου (τιτουλάριος), καθηγητής εκκλησιαστικού δικαίου του 12ου αιώνα. Ο λόγος που ο π. Θ. δεν προτίμησε να παρουσιάσει στο κοινό την εφαρμογή της αποτείχισης όπως την δίδαξαν και την εφάρμοσαν οι άγιοι μάρτυρες και ομολογητές (άγιος Αθανάσιος, Βασίλειος, Ευστάθιος, Μελέτιος, Μάξιμος, Γρηγόριος και οι λοιποί ) είναι απλός. Οι άγιοι και οι μεγάλοι διδάσκαλοι της Εκκλησίας, δεν δίδαξαν, ούτε έπραξαν αυτό που σχολίασε ο Βαλσαμών, αυτό που διδάσκει ο π.Θεόδωρος και που εφαρμόζει η Γατζέα.
Επιπλέον, το γεγονός ότι η Γατζέα επιλέγει να ερμηνεύει το θέμα της διακοπής της εκκλησιαστικής κοινωνίας αποκλειστικά και μόνο με βάση τονΙΕ΄Κανόνα, αγνοώντας σκανδαλωδώς την επι αιώνες διδαχή καί εφαρμογή της αποτείχισης από τους μεγάλους αγίους μας, ( πριν δηλαδή την θέσπιση του ΙΕ΄Κανόνα το 880μ.Χ) δεν είναι τυχαίο.
Ο στόχος είναι ή να αποφευχθεί η αποτείχιση ή να γίνει «χωρίς καθαιρέσεις και διωγμούς» όπως ομολόγησε ο π. Θ. φέρνοντας μάλιστα σαν παράδειγμα την Μολδαβία όπου δεν καθαιρέθηκαν οι προσφάτως αποτειχισθέντες ιερείς και ιερομόναχοι.
Σε ένα σημείο του λόγου του ο π. Θ. δήλωσε ότι δεν σκοπεύει να κάνει αποτείχιση χωρίς συμμετοχή επισκόπου(-ων) γιατι δεν δέχεται: «να καταντήσουμε πρεσβυτεριανή εκκλησία.»
Συνεπώς, σύμφωνα με την δήλωση του αυτή οι άγιοι Ιωάννης ο Δαμασκηνός, Μάξιμος ο Ομολογητής, Γρηγόριος ο Παλαμάς, Νικόδημος ο Αγιορείτης και άλλοι , που διέκοψαν την εκκλησιαστική κοινωνία με τους επισκόπους της εποχής τους χωρίς να έχουν οι ίδιοι κάποιον επίσκο-πο να συμπορεύεται μαζί τους κατάντησαν πρεσβυτεριανή εκκλησία !
Ειδικά για τον άγιο Μάξιμο ο π. Θ. είπε ότι η διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας στην οποία προέβη στηριζόταν την Σύνοδο του Λατερανού. Αυτό όμως δεν ισχύει. Ο βιογράφος του αγίου[1] αναφέρει ότι έφυγε από την Μονή της Κυζίκου το 626 και πήγε στην Αφρική, λόγω της στροφής του πατριάρχου Σεργίου προς τον Μονοθελητισμό. Η Σύνοδος του Λατερανού έγινε το 649.
Είπε ο π.Θ.Ζ. : «Ο επίσκοπος αν δεν κηρύττει αίρεση δεν έχει ευθύνη».
(Είναι η άποψη του Βαλσαμώνα)
Βεβαίως η Ορθοδοξία σύσσωμος και θορυβωδώς διαφωνεί μαζί του. Τα παραδείγματα πολλά, αναφέρω τρία:
α) Όταν ο Πατριάρχης της ΚΠολης Τιμόθεος (511-518), επιχείρησε να γράψει στα Δίπτυχα το όνομα του αιρετικού Σεβήρου. Ο λαός αντέδρα-σε με αποτείχιση («Σεβήρου γὰρ τὴν κοινωνίαν πάντες οἱ ὀρθόδοξοι ἔφυγον, μάλιστα οἱ Μοναχοί, οὓς μετὰ πλήθους ἀγροικικοῦ [ὁ Σεβῆρος] τιμωρῶν πολλοὺς ἐφόνευσε».[2]
Δεν κήρυττε αίρεση ο Τιμόθεος άλλα την υποστήριζε με την δόλια ενέργεια του.
β) Έλεγε ο Μ. Αθανάσιος : « Καὶ ἐὰν κάποιος ὁμολογεῖ τὴν ὀρθὴ πίστη ἀλλὰ κοινωνεῖ μὲ αὐτούς [τους αιρετικούς], νὰ τὸν προτρέπετε νὰ σταματήσει νὰ τὸ κάνει· κι ἂν δεχτεῖ τὴν σύστασή σας νὰ τὸν ἔχετε σὰν ἀδελφό. Ἂν δὲ ἐπιμένεινὰ τὸν ἐγκαταλείπετε. Ἔτσι θὰ διατηρήσετε τὴν καθαρὴ πίστη καὶ ἐκεῖνοι βλέποντάς σας θὰ ὠφεληθοῦν».[3]
Εδώ βλέπουμε τον άγιο να διδάσκει την αποφυγή του επισκόπου που ενώ δεν κηρύττει ο ίδιος αίρεση κοινωνεί με τους αιρετικούς.
γ) Ο Μ. Βασίλειος είχε έναν φίλο, τον Ευστάθιο επίσκοπο Σεβαστείας. Οι απόψεις του Ευσταθίου για το Σύμβολο της Νικαίας ήταν ύποπτες και ὁ Βασίλειος απαιτούσε απὸ τον Ευστάθιο να ξεκαθαρίσει την θέση του γραπτώς. Ο Ευστάθιος απέφευγε την ευθεία απάντηση. Ὁ Βασίλειος δήλωσε ότι μέχρι ο Ευστάθιος να δηλώσει την Ορθόδοξή του θέση δεν μπορεί [ο Βασίλειος] να στέκεται στο θυσιαστήριο υποκριτικώς [δηλαδὴ να τον μνημονεύει], και θα πράξει ότι έπραξε και με τον επίσκο-πο Εύιππο με τον οποίο διέκοψε κάθε εκκλησιαστικὴ κοινωνία και φιλία. Μία τέτοια είδους φιλία ήταν για τον Βασίλειο «γελοία».[4]
Ακόμα και η υποψία ότι ένας Επίσκοπος μπορεί να είναι αιρετικὸς αρκούσε για τον Άγιο, ώστε να διακόψει την κοινωνία, μέχρι τουλάχιστον ο εν λόγῳ Επίσκοπος αποδείξει τα Ορθόδοξα φρονήματά του. Ήταν σταθερὴ και αταλάντευτη αυτὴ η στάση του Αγίου και φαίνεται και απὸ άλλα περιστατικὰ όπως αυτὸ της μὴ αναγνώρισης του επισκόπου Παυλίνου ώς υπόπτου σαβελλιανιστή.[5]
Με τα παραπάνω κατακρημνίζεται και η άποψη του Βαλσαμώνα κα του π.Θεοδώρου. Τα παραδείγματα είναι πολλά και χάριν συντομίας σταματάμε εδώ.
Η μη κήρυξη αίρεσης από έναν επίσκοπο, δεν τον απαλλάσσει από την υποχρέωση της διακήρυξης της αλήθειας , καταγγελίας της αίρεσης και διακοπή της κοινωνίας με τα όργανα της. Η σιωπή του είναι ένοχη.
i. «Ἡ σιωπή εἶναι μέρος τῆς συγκαταταθέσεως» [6]κατά τον αγ.Θεόδωρο Στουδίτη.
ii. «Ἡ σιωπή τῶν λόγων εἶναι ἀναίρεση τῶν λόγων»[7]κατά τον άγ.Μάξιμο [δηλ. ακύρωση τους]
iii. «Δέν ἀρκεῖ ἡ Πίστη στό νοῦ ἄλλα ἀπαιτεῖται καί ἡ διά τοῦ στόματος ὁμολογία»[8] , κατά τον ιερό Χρυσόστομο.
iv. «Της σιωπής το κρίμα φοβερόν»[9]κατά τον Μ.Βασίλειο.
Λοιπόν, η σιωπὴ σὲ θέματα πίστεως είναι αποδεικτικὴ του φρονήματος. Λέει ὁ Μ. Βασίλειος: «Καὶ μόνο νὰ σιωπήσει κανείς [ἔναντι τῆς ἀσέβειας] θὰ βρεθεῖ σὲ θέση ἐνοχῆς γιὰ τὸ αἷμα τῶν ἁμαρτανόντων».[10]
Ο π. Θ. Ζ είπε : «O IE΄ Κανόνας της ΑΒ Συνόδου είναι Δυνητικός», και κάποιος ιερομόναχος της συνοδείας του πρόσθεσε ότι απόδειξη για το δυνητικό του ΙΕ΄ Κανόνα αποτελεί και η απουσία επιτιμίου στους μη αποτειχισμένους.
Καταγράψαμε αλλού[11]μια πιο εκτεταμένη αγιοπατερική απάντηση στο ερώτημα.
Άς απαντήσουμε εδώ χρησιμοποιώντας μόνο την απλή λογική προς ευκολίαν του αναγνώστη.
Άν η Εκκλησία προβάλλει την Αποτείχιση ώς μία προαιρετικὴ δυνατότητα (δυνητική), αυτὸ σημαίνει ότι όποιος θέλει αποτειχίζεται καὶ όποιος θέλει δὲν αποτειχίζεται. Αυτὸ σημαίνει επίσης ότι, αυτὸς ποὺ δὲν αποτειχίζεται και παραμένει ακροατής και κοινωνός στην μερίδα των κακοδόξων που ενεργούν μέσα στην Εκκλησία δεν βλάπτεται πνευματικά.
Γιατί θα ήταν παράλογο και ανεπίτρεπτο η Εκκλησία να πρότεινε στον πιστό μία επιλογὴ πού θα τον έβλαπτε πνευματικά. Άν όμως παραμένοντας ὁ πιστός σε κοινωνία με τον ψευδοδιδάσκαλο, δεν βλάπτεται πνευματικά, τότε γιατί νὰ καθαιρεθεί ο κακόδoξος ψευδοδιδάσκαλος;
Άς συνεχίσει να κηρύττει αυτά που κηρύττει αφού κανείς δεν βλάπτεται. Και τότε γιατί να γίνονται Σύνοδοι που καταδικάζουν τις κακοδοξίες, αφού η παραμονή του ποιμνίου σε κοινωνία με κακόδοξους ποιμένες δεν βλάπτει; Άλλα τότε πρέπει να παραδεχτού-με επιπλέον ότι, αδίκως και αναίτια μαρτύρησαν τα εκατομμύρια των ομολογητών αγίων αφού δεν θα τους έβλαπτε η κοινωνία με τους κακοδόξους! Άς συνέχιζαν να παραμένουν σε κοινωνία με αυτούς! Όμως φυσικά δεν είναι έτσι τα πράγματα.
Αν η παραμονή σε κοινωνία με κακοδόξους δεν βλάπτει:
α) Γιατί ο Κύριός μας δίδαξε ότι τα δικά Του πρόβατα όταν ακούν την φωνή ξένου διδασκάλου φεύγουν,[12] και δεν πρότεινε όσα πρόβατα θέλουν να φεύγουν και όσα θέλουν να μένουν;
β) Γιατί οι Αποστολικές Διαταγές λένε: «Να φεύγετε από τους φθορείς ποιμένες;[13] και δεν λένε «όσοι θέλετε να φεύγετε…»;
γ) Γιατί ο Μέγας Φώτιος λέει: «Ὅταν ὁ ποιμένας εἶναι αἱρετικὸς … πρέπει νὰ φεύγουμε καὶ νὰ ἀπομακρυνόμαστε, καὶ μὴ μᾶς ξεγελάσει· καὶ ἂν παρουσιάζεται ὡς ἤρεμος, φῦγε τὴν ἐπικοινωνίαν καὶ τὴν ὁμιλίαν, ὡσὰν τὸ δηλητήριον τοῦ ὄφεως» και δεν λέει «όσοι θέλουν να φεύγουν και όσοι θέλουν να κόβουν την επικοινωνία και ομιλία μαζί του»;
Με αυτές τις απόψεις οι Πατέρες της Γατζέας δεν μου φαίνονται και πολύ «επόμενοι τοις αγίοις πατράσι»!
Στον σχολιασμό δε του ιερομονάχου, ότι η έλλειψη επιτιμίου στους μη αποτειχιζόμενους είναι απόδειξη για το μη υποχρεωτικό της αποτείχισης γεννάται το ερώτημα:
Γιατί το «Πηδάλιον» δεν περιέχει επιτίμια για την ολιγοπιστία, για την αποφυγή ελεημοσύνης, για την κατάκριση, για την μνησικακία, για την σκληροκαρδία, για τον φθόνο και για τόσα άλλα; Μήπως γιατί αυτά δεν είναι ολέθριες αμαρτίες;
Ο Κύριος μας λέει[14] ότι, η οργή, η πλεονεξία, η μέθη, η λοιδορία είναι αμαρτίες που οδηγούν στον θάνατο.[15]
Στο Πηδάλιον δεν προβλέπεται κάποιο επιτίμιο, για τους εκπεσόντες στα παραπάνω παραπτώματα·, και τι λοιπόν, θα πούμε, ότι δεν είναι προς θάνατον αμαρτίες, επειδή το Πηδάλιον δεν τις κανονίζει; Πολλά από τα οποία η Αγία Γραφή διατάσσει εφαρμόζονται υποχρεωτικά, χωρίς δεύτερη κουβέ-ντα και χωρίς την ανάγκη επικύρωσης τους μέσω επιτιμίων.
Υ.Γ
Ώστε πατέρες « εχθρός υμών γέγονα αληθεύων υμίν» !
[1]P.G.90,73 κ.εξ.
[2] Θεοφάνους Χρονογραφία, ἔτος 6005, P.G. 108, 369B.
[3] Μ. Ἀθανασίου, Τοῖς τὸν μονήρη βίον ἀσκοῦσι, P.G. 26, 1188ΒC
[4] Ἐπιστολὴ 128, Πρὸς πρεσβύτερον Σαμοσάτων, παρ, 2.
[5] Ε.Π.Ε. 1, σ. 313.
[6] Ἄγ.Θεόδωρος Στουδίτης P.G.99,1121
[7] Ἄγ.Μαξίμου , P.G.90,165
[8] Ἰω. Χρυσοστόμου, P.G.457709
[9] Μ. Βασίλειος, P.G.31,1509 και Ε΄Οικουμενική , Mansi 9,368
[10] P.G. 31,1257.
[11]Βλ. «Οι ληστές της Θείας διδασκαλίας» Μέρος Β΄.σ.93
[12] Ἰωάν. Ι, 5.
[13] Ἀποστολικαὶ Διαταγαὶ Β΄ ιθ΄.
[14] Ματθ. ε΄ 22.
[15] Α΄ Κορ. στ΄ 9.