Από τα πρωτοχριστιανικά χρόνια απασχολούσε έντονα τους πιστούς το θέμα των εσχάτων, της ελεύσεως του Αντιχρίστου και του τέλους της ανθρώπινης ιστορίας, ως εισαγωγής στην ανατέλλουσα Βασιλεία Του Θεού.
Κάποιοι μονοπώλησαν σε αυτήν την σκέψη αναμένοντας τα έσχατα και το τέλος του κόσμου ως μία λύτρωση στο δικό τους αδιέξοδο, δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στον Αντίχριστο παρά στον Χριστό, στο σκοτάδι παρά στο φως. (βλ. Καβάφη «Περιμένοντας τους Βαρβάρους»)
Κάποιο άλλοι προσχώρησαν σε μία εγκόσμια και ενδοϊστορική εσχατολογία, νομίζοντας πως η Βασιλεία του Θεού είναι ένα επίγειο γεγονός που πρέπει με κάθε ισχύ και δύναμη να κατακτήσει αυτοκρατορικά την οικουμένη (βλ. Παπική εκκλησία).
Όπως επίσης ορισμένοι άλλοι στρουθοκαμηλίζουν περί του θέματος θέλοντας τους χριστιανούς απροβλημάτιστους σαν υπνωτισμένο κοπάδι, που να τρώει σανό και να αντιμετωπίζει παθητικά κάθε παγκόσμια εξέλιξη που εξανδραποδίζει το ανθρώπινο πρόσωπο και επιταχύνει την επικράτηση του πονηρού στον κόσμο.
Εδώ όμως, πέρα από υποκειμενικές απόψεις και ιδέες, ας παραθέσουμε την θέση που έχουν πλέον «τα έσχατα» στην λειτουργική συνείδηση της Εκκλησίας μας, μέσα από το θεόπνευστο και υπό της Εκκλησίας μας εγκεκριμένο λειτουργικό γεγονός των ύμνων και ο καθένας ας κάνει τις διαπιστώσεις του:
(Κατά περίεργο τρόπο η λέξη των εσχάτων κυριαρχεί στους νέους μας Αγίους κάτι που δεν βλέπουμε να συνηθίζεται στην λειτουργική πρακτική των παλαιών χρόνων, όπως σε μεγάλους Αγίους: του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Αθανασίου, της Αγ. Ευφημίας κ.α. έστω αν και τότε υπήρχε έντονο το εσχατολογικό πνεύμα).
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ (20ος αιών)
Τῆς ἐρήμου πολίτης
Σηλυβρίας τον γόνον καὶ Αἰγίνης τὸν ἔφορον, τὸν ἐσχάτοις χρόνοις φανέντα, ἀρετῆς φίλον γνήσιον, Νεκτάριον τιμήσωμεν πιστοί, ὡς ἔνθεον θεράποντα Χριστοῦ· ἀναβλύζεις γὰρ ἰάσεις παντοδαπὰς, τοῖς εὐλαβῶς κραυγάζουσι· δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, πάσιν ἰάματα.
Μέγας ὡς ἀληθῶς, θεράπων τοῦΚυρίου ἐν τοῖς ἐσχάτοις χρόνοις, Νεκτάριε ἐδείχθης, καὶτοὺς Πιστοὺς ἐστήριξας.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΠΛΑΝΑ (20ος αιών)
"Τον της εγκρατείας μύστην τρανόν. και της αγρυπνίας τον ωραίον μυσταγωγόν. Τον εν εσχάτοις χρόνοις βιώσαντα αμέμπτως. Νικόλαον τον θείον ανευφημήσωμεν...
ΑΓΙΟΣ ΝΕΟΜΑΡΥΣ ΑΡΓΥΡΙΟΣ Ο ΕΠΑΝΟΜΙΤΗΣ (19ος αιών)
Ἦχος δ΄. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ὡς ἀθλήσας Ἅγιε ἐσχάτοις χρόνοις, τὸν Χριστὸν ἐδόξασας, θανατωθεὶς ὑπὲρ Αὐτοῦ· διὸπιστῶς σε γεραίρομεν, ὡς Ἀθλοφόρων Ἀργύριε σύσκηνον.
ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΝΙΚΗΤΑ ΤΟΥ ΝΙΣΥΡΙΟΥ (18ος αιών)
Ἦχος β΄. Ὅτε ἐκ τοῦ ξύλου.
Ξίφει τὸν αὐχένα σου τμηθείς, ἐν ἐσχάτοις χρόνοις Νικήτα, ὑπὲρ τῆς δόξης Χριστοῦ, τῶν τυράννων ᾔσχυνας, τὴν ματαιότητα, καὶ ἀξίως ἀπέλαβες, χειρὶ τῇ ἀκτίστῳ, στέφανον τὸν ἄφθαρτον, τῆς νίκης ἔνδοξε. Ὅθεν παῤῥησίαν ὡς ἔχων, πρέσβευε ἀπαύστως σωθῆναι, τὰς ψυχὰς τῶν πίστει εὐφημούντων σε.
ΟΣΙΟΥ ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΚΑΠΠΑΔΟΚΟΥ (20ος αιών)
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τῶν Ὁσίων τὸν βίον ἐκμιμησάμενος, ἐν ἐσχάτοις τοὶς χρόνοις, Πάτερ Ἀρσένιε, ἐπληρώθης δωρεῶν τοῦ θείου Πνεύματος, καὶ θαυμάτων γεγονός, θεοφόρε αὐτουργός, παρέχεις ἐνὶ ἐκάστω, τᾶς ἐκ Θεοῦ χορηγίας, ταὶς ἰκεσίαις σου πρὸς Κύριον.
ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΦΙΛΟΥΜΕΝΟΥ (20ος αιών)
Χριστοκτόνων οἱ ἔκγονοι ἀπηνῶς σε ἀπέκτειναν ἐν ἐσχάτοις χρόνοις, σεπτὲ Φιλούμενε, παρὰ τὸ Φρέαρ τὸ ἅγιον, παρ’ ᾧπερ ὑπήντησε Σαμαρείτιδι Χριστός, ὁ θεάνθρωπος Κύριος, ὃς παρέλαβε, τὴν ἁγίαν ψυχήν σου εἰς σκηνώσεις οὐρανίου εὐφροσύνης καὶ θείας μακαριότητος.
ΟΣΙΟΥ ΠΑΙΣΙΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ (20ος αιών) (Μητρ. Εδέσσης Ιωήλ)
Ἦχος δ΄. Ἔδωκας σημείωσιν.
Ὅσιε Παΐσιε, Φαράσων δένδρον πολύκαρπον, τῶν τοκέων σου καύχημα, Ἄθωνος τὸκλέϊσμα, καὶ τῆς Ἐκκλησίας, στύλος ἐγκρατείας, ἐν τοῖς ἐσχάτοις τοῖς καιροῖς, σημείοις ὄντως τοῖς θαυμασίοις σου, ἐφάνης ἀξιάγαστε, διὸ πιστῶν τὰ ἀθροίσματα, κατὰ χρέος τὸν βίον σου, εὐφημοῦμεν τοῖς ᾄσμασιν.
Και ας κλείσουμε με τα θεϊκά λόγια του Χριστού μας:
«Ὑποκριταί, τὸ μὲν πρόσωπον τοῦ οὐρανοῦ γινώσκετε διακρίνειν, τὰδὲ σημεῖα τῶν καιρῶν οὐ δύνασθε γνῶναι; (Ματθ. ιστ΄-3)
ΕΝΑΣ ΑΠΛΟΣ ΛΕΫΙΤΗΣ