ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
του ΔΡ. Κωνσταντινου Σιαμακη
῾Η ἀρχαία ἐκκλησία, ξέροντας ὅτι τὰ ἡμερολόγια δὲν ἔχουν καμμία σχέσι μὲ τὴ Χριστιανικὴ πίστι καὶ λατρεία, πήγαινε ταυτόχρονα μὲ τρία ἡμερολόγια, πολὺ διαφορετικὰ μεταξύ τους.
ἕνα ἦταν τὸ μακεδονικὸ ποὺ ἀπὸ τὰ χρόνια τοῦ Μ.᾿Αλεξάνδρου ἴσχυε στὴν ῾Ελλάδα καὶ στὴ λοιπὴ ᾿Ανατολή· ἕνα τὸ ῥωμαϊκὸ (τὸ σημερινὸ παλιὸ) ποὺ ἀπὸ τὰ χρόνια τοῦ ᾿Ιουλίου Καίσαρος ἴσχυε στὴ ῾Ρώμη καὶ στὴ λοιπὴ Δύσι·
κι ἕνα τὸ αἰγυπτιακὸ ποὺ ἀπὸ τὰ χρόνια τῶν φαραὼ ἴσχυε στὴν Αἴγυπτο.
οἱ μεταξύ τους διαφορὲς τόσο στὴν ποσότητα τῶν ἡμερῶν τοῦ ἔτους ὅσο καὶ στὴν ποσότητα τῶν ἡμερῶν τοῦ κάθε μηνός, καὶ στὴν ἀφετηρία τῶν μηνῶν καὶ τοῦ ἔτους (πρωτομηνιὲς καὶ πρωτοχρονιές), ἦταν ἀπὸ 15 μέχρι 100 φορὲς πιὸ μεγάλες ἀπὸ τὴ διαφορὰ ποὺ ἔχουν σήμερα τὸ παλιὸ καὶ τὸ νέο, ἰουλιανὸ καὶ γρηγοριανό, ἡμερολόγιο.
ἡ Α΄ οἰκουμενικὴ σύνοδος ἀνέθεσε στὸν ἐπίσκοπο ᾿Αλεξανδρείας νὰ προσδιορίζῃ μὲ τὴ βοήθεια τῶν ἀστρονόμων τῆς πόλεώς του τὴν ἡμερομηνία τοῦ πάσχα καὶ νὰ ἐνημερώνῃ κάθε χρόνο ὅλες τὶς ἐκκλησίες τῆς γῆς μὲ μιὰ ἐνιαύσια ἐγκύκλια ἑορταστικὴ ἐπιστολή του.
ἡ ἐπιστολὴ αὐτὴ λεγόταν ἑορταστική, ἐπειδὴ τότε οἱ Χριστιανοὶ ἐκτὸς ἀπὸ τὶς Κυριακὲς εἶχαν μία μόνο ἑορτή, τὸ πάσχα, καὶ τὸ ἔλεγαν ἔτσι, ἡ ἑορτή.
ὅταν ἀργότερα ὡρίστηκαν κι ἄλλες τρεῖς ἑορτές (Χριστούγεννα, Βάπτισι, Πεντηκοστή), ἡ ἑορταστικὴ ἐπιστολὴ ὠνομάστηκε πασχάλιος ἐπιστολή.
ἔτσι ὁ Μ. ᾿Αθανάσιος, ὁ ὁποῖος στὰ χρόνια τῆς ἐπισκοπείας του (328-373) ἔγραψε κι ἔστειλε 45 ἑορταστικὲς ἐπιστολές, ἔχοντας νὰ κάνῃ μὲ τρία διαφορετικὰ ἡμερολόγια, ὁρίζει σ᾿ αὐτὲς τὸν ἑορτασμὸ τοῦ πάσχα ὡς ἑξῆς·
«᾿Εσεῖς ποὺ εἶστε στὴν ᾿Ανατολὴ θὰ ἑορτάζετε τὸ πάσχα στὶς τόσες τοῦ μηνὸς Ξανθικοῦ τοῦ δικοῦ σας ἡμερολογίου· ἐσεῖς ποὺ εἶστε στὴ Δύσι θὰ τὸ ἑορτάζετε στὶς τόσες τοῦ μηνὸς ᾿Απριλίου τοῦ δικοῦ σας ἡμερολογίου· κι ἐμεῖς ποὺ εἴμαστε στὴν Αἴγυπτο, ἐπειδὴ πᾶμε μὲ δυὸ ἡμερολόγια, ὅσοι εἴμαστε ἑλληνόγλωσσοι θὰ τὸ ἑορτάζουμε στὶς τόσες τοῦ Ξανθικοῦ, κι ὅσοι εἴμαστε Αἰγύπτιοι θὰ τὸ ἑορτάζουμε στὶς τόσες τοῦ μηνὸς Φαμενὼθ τοῦ ἐδῶ ἡμερολογίου». αὐτὸ συνεχίστηκε γιὰ πολλοὺς αἰῶνες, χωρὶς ποτὲ κανεὶς νὰ δημιουργήσῃ πρόβλημα.
῾Η Α΄ οἰκουμενικὴ σύνοδος οὐδέποτε ὥρισε κάποιο ἡμερολόγιο ἢ ἡμερομηνία ἢ πινάκιο ἡμερομηνιῶν γιὰ τὸν ἑορτασμὸ τοῦ πάσχα.
τέτοιος προσδιορισμός της δὲν ὑπάρχει οὔτε σὲ κανέναν κανόνα της οὔτε σὲ πρακτικά της οὔτε σὲ κανένα ἄλλο κείμενο σχετικὸ μ᾿ αὐτή.
Μέσα στὴ Βίβλο ὑπάρχει ἡ ἑξῆς νοοτροπία καὶ πρακτική.
ὁ Μωϋσῆς στὸ Νόμο κανονίζει πότε καὶ πῶς θὰ ἑορτασθῇ τὸ πάσχα τοῦ ἀρχαίου ᾿Ισραήλ, ποὺ διαρκοῦσε 7 ἡμέρες. κι ἔπειτα λέει· «῞Οσοι γιὰ κάποιο λόγο δὲν μπόρεσαν νὰ ἑορτάσουν τὸ πάσχα, θὰ τὸ ἑορτάζουν τὴν ἴδια μέρα τοῦ ἑπομένου μηνός» (᾿Αρ 9,6-12). στὴν Παραλειπομένη ἱστορεῖται ὅτι, ὅταν μετὰ ἀπὸ χωρισμὸ 2,5 αἰώνων βορείου καὶ νοτίου βασιλείου τοῦ ᾿Ισραὴλ τὸ βόρειο κατέρρευσε καὶ ὑποτάχθηκε στοὺς ᾿Ασσυρίους, τὶς 10 φυλὲς ἐκείνου τὶς φρόντισε πνευματικῶς ὁ εὐσεβὴς βασιλεὺς τοῦ νοτίου βασιλείου ᾿Εζεκίας, ποὺ μέχρι τότε δὲν μποροῦσε νὰ τοὺς βοηθήσῃ, ἐπειδὴ εἶχαν τὸ δικό τους ᾿Ισραηλίτη βασιλέα. καὶ τοὺς κάλεσε στὴν ᾿Ιερουσαλὴμ νὰ ἑορτάσουν μαζὶ τὸ πάσχα. ἐπειδὴ καὶ οἱ ἑτοιμασίες τῶν νοτίων καὶ ἡ προσέλευσι τῶν βορείων καθυστέρησαν, ἀποφάσισαν ὅλοι ὁμοφώνως κι ἑώρτασαν τὸ πάσχα τὸν ἑπόμενο μῆνα ἀπὸ τὸν κανονικό. καὶ χάρηκαν κι εὐχαριστήθηκαν ὅλοι τόσο πολύ, ποὺ δὲν ἤθελαν νὰ χωρίσουν καὶ νὰ πᾶν στὰ σπίτια τους. καὶ τὴν τελευταία μέρα κάποιοι εἶπαν· «᾿Αφοῦ μᾶς ἄρεσε τόσο πολὺ καὶ δὲν λέμε νὰ χωρίσουμε, δὲν τὸ ἑορτάζουμε ἄλλη μιὰ φορά ; » καὶ χάρηκαν τόσο πολὺ γι᾿ αὐτὴ τὴν πρότασι, ποὺ ὅλοι μαζί, βασιλεὺς ἱερατεῖο καὶ λαός, ἀποφάσισαν, κι ἀρχίζοντας πάλι ἀπὸ τὴν ἑπόμενη μέρα, ἑώρτασαν τὸ πάσχα ἄλλη μιὰ φορά. κι ὁ Κύριος τοὺς ἐπῄνεσε γι᾿ αὐτὸ ποὺ ἔκαναν (Β΄ Πα 30,1-27).
Συμβολὴ 12 (2006)